در دقایق آغازین امروز پنجشنبه ۱۹ فروردین ۱۴۰۰ برابر با ۸ آوریل ۲۰۲۱، جنگنده‌های نیروی هوایی اسرائیل به دو نقطه از دمشق حمله کردند. اهداف از پیش تعیین شده بودند و برای انهدامشان از هفته‌ها پیش برنامه‌ریزی شده بود. هدف نخست در غرب دمشق و در مجاورت محله قدسیا و هدف دیگر در جنوب دمشق مورد اصابت موشک‌های کروز دلیله شلیک شده از جنگنده‌های اف-۱۶آی سوفا (F-16I Sufa) نیروی هوایی اسرائیل قرار گرفت که در نتیجه آن دست‌کم چهار سرباز سوری مجروح شدند.

همچون موارد گذشته، این عملیات از دو فاز سرکوب پدافند هوایی ارتش سوریه و حمله به هدف یا اهداف تشکیل شده بود و خلبانان شرکت کننده در آن پیش از اجرای آن در یک رزمایش نظامی شرکت کرده بودند. رزمایشی که در روزهای ۱۴ و ۱۵ فروردین ماه با نام اونیسولوس گیدِئون (Onisilos Gideon) در جنوب و شرق قبرس برگزار شد. در جریان آن رزمایش، خلبانان جنگنده‌های اف-۱۵، اف-۱۶ و اف-۳۵ نیروی هوایی اسرائیل بمباران دشمن در منطقه‌ای تحت حفاظت سامانه‌های پدافندی تور ام۱ و بوک ام۱-۲ فرماندهی هوایی گارد ملی قبرس را شبیه‌سازی کردند.

با توجه به تصاویر و فیلم‌های به دست آمده از حمله هوایی اسرائیل در شب گذشته ماهیت یکی از اهداف شناخته شده است. هدفی که در حقیقت یک مرکز تحقیقات و توسعه تسلیحات وزارت دفاع سوریه واقع در شرق محله قدسیا دمشق است. گفته می‌شود این مرکز دارای لابراتوارها و آزمایشگاه‌هایی برای توسعه تسلیحات متعارف شامل راکت‌های توپخانه‌ای برای استفاده ارتش عربی سوریه هستند.

جنگنده‌های شرکت کننده در عملیات

همچون بسیاری از حملات هوایی نیروی هوایی اسرائیل به جنوب و غرب سوریه، این‌بار نیز از جنگنده‌های اف-۱۶دی و اف-۱۶آی استفاده شده است. جنگنده‌هایی با قابلیت حمل حداکثر چهار موشک کروز دلیله با بردی بالغ بر ۱۸۰ تا ۲۵۰ کیلومتر. جنگنده‌های اف-۱۶دی شرکت کننده در این عملیات نقش سرکوبگر پدافند هوایی را داشته و عمدتا متعلق به اسکادران ۱۰۹ «دره» (The Valley Squadron) مستقر در پایگاه رمات دیوید (Ramat David) در نزدیکی شهر حیفا در شمال اسرائیل هستند.

با توجه به مسافت کمی که این جنگنده‌ها پس از برخاست تا محل شلیک موشک طی می‌کنند معمولا نیازمند حمل تنها یک مخزن سوخت اضافی ۳۰۰ گالنی هستند و به همین دلیل هر کدام توانایی حمل چهار موشک کروز دلیله از نوع ضد رادار (Anti-Radiation) دارند که وظیفه آن پرواز به سمت سایت‌های پدافندی دشمن بر اساس موقعیت جغرافیایی آنها و سپس فعال شدن سنسور یا حسگر شناساگر امواج رادار سامانه‌های پدافندی دشمن در فاز آخر پرواز خود است و پس از شناسایی رادار، روی آن قفل کرده و به آن برخورد می‌کند.

اما انهدام اهداف اصلی عملیات بر عهده جنگنده‌های اف-۱۶آی سوفا است. جنگنده‌هایی ضربتی که خلبانان آن برای انجام عملیات در دل خاک دشمن آموزش دیده‌اند. اگرچه وقتی اهداف مورد نظر در جنوب و غرب سوریه باشند دیگر نیاز به پرواز آنها در حریم هوایی سوریه نیست. خلبانان و افسران کنترل تسلیحات این جنگنده‌ها به راحتی از فراز خاک لبنان و منطقه‌ای در نزدیکی بیروت موشک‌های کروز دلیله خود از نوع هدایت تصویری و فروسرخ شلیک می‌کنند. موشک‌ها به سمت نقطه جغرافیایی وارد شده روی سامانه ناوبری‌شان در ارتفاع پست و در میان دره‌های کوه‌های غرب دمشق و شرق لبنان پرواز می‌کنند.

از آن جا که بیش از دو سال است ارتش روسیه برای محافظت از پایگاه‌های نیروی هوایی و دریایی این کشور در حمیمیم و طرطوس در برابر حملات پهپادی گروه‌های تروریستی وابسته به ترکیه از سامانه‌های اخلالگر امواج جی پی اس استفاده میک‌ند، بنابراین موشک‌های کروز دلیله با استفاده از سامانه ناوبری اینرسی (Intertial Navigation System) به سمت هدف پرواز کرده و پس از رسیدن به نزدیکی آن سنسور یا حسگر فروسرخ در دماغه آنها روشن شده و با تطبیق تصویر به دست آمده در محیط با آن چیزی که در حافظه موشک ذخیره شده است، هدف را که می‌تواند یک ساختمان باشد تشخیص داده و به آن برخورد می‌کند.

گفتنی است در طول ماموریت، داده‌های تصویری از حسگر موشک به جنگنده‌ای که آن را شلیک کرده است ارسال شده و افسر کنترل تسلیحات سوار بر کابین عقب اف-۱۶آی می‌تواند حتی در انتخاب اهداف و تغییر آن در فاز نهایی پرواز موشک خود دخالت کند و هوش مصنوعی سامانه ناوبری موشک را دخیل نکند. البته در این راستا باید جنگنده اف-۱۶آی در ارتفاع بالاتر از معمول و فاصله‌ای کمتر (حداکثر ۱۰۰ کیلومتری) موشک پرواز کند. به این شکل می‌توان از نمونه‌های پایه موشک دلیله برای انهدام سامانه‌های پدافندی که رادارهای‌شان خاموش است نیز استفاده کرد.

جنگنده‌های اف-۱۶آی شرکت کننده در چنین عملیات‌هایی عمدتا از پایگاه هوایی رامون (Ramon) واقع در اسرائیل به پرواز در می‌آیند. همچنین با توجه به اهمیت عملیات ممکن است یک روز قبل از آن به پایگاه هوایی رمات دیوید نیز اعزام شوند. با توجه به بعد مسافت، این جنگنده‌ها معمولا علاوه بر حمل یک مخزن سوخت اضافی ۳۰۰ گالنی در زیر بدنه دو مخزن ۳۷۰ گالنی هر کدام زیر یکی از بال‌ها حمل می‌کنند و به همین دلیل هر جنگنده می‌تواند تنها دو موشک کروز دلیله برای عملیات حمل کند.

پشتیبانی اطلاعاتی از عملیات

در جریان حملات هوایی اسرائیل به سوریه تنها جنگنده‌های نیروی هوایی این کشور در آن شرکت ندارند بلکه طیف گسترده‌ای از هواپیماها و پهپادهای شناسایی و همچنین هواپیماهای سوخترسان، پست فرماندهی پرنده و هشدار زودهنگام هوابرد به همراه هلیکوپترهای رزمی و جست‌وجو و نجات خارج از آسمان سوریه و برفراز اسرائیل، لبنان و دریای مدیترانه در آن شرکت دارند. هلیکوپترهای جست‌وجو و نجات از نوع اس-۶۵سی-۳ یاسور ۲۰۲۵ (S-65C-3 Yassur-2025) و هلیکوپترهای تهاجمی از نوع اِی اِچ-۶۴دی ساراف (AH-64D Saraf) هستند که وظیفه انتقال یک تیم جست‌وجو و نجات از واحد ۶۶۹ نیروی هوایی اسرائیل را در صورت بروز سانحه برای جنگنده‌های اف-۱۶ و خروج خدمه آن برفراز خاک لبنان یا سوریه برای نجات آنها بر عهده دارند.

در حمله شب گذشته، جنگنده‌های اسرائیلی موشکهای‌شان را از فراز لبنان شلیک کردند بدون آن که نیازی به ورود به حریم هوایی سوریه داشته باشند. اما با این وجود، بر اساس داده‌های وب‌سایت‌های رهگیری هواپیماهای نظامی، یک فروند هواپیمای شنود رادیویی و الکترونیکی شاویت (Nachshon Shavit) که بر اساس پلتفرم هواپیمای گالف استریم جی۵۰۰ (Gulfstream G500) ساخته شده است و یک فروند هواپیمای هشدار زودهنگام هوابرد گال استریم جی۵۵۰ ایتام (Gulfstream G550 Eitam) به ترتیب به رصد مکالمات رادیویی و فعالیت هواپیماهای نظامی روسیه و سوریه بر فراز آن کشور پرداختند.

همچنین دست‌کم یک فروند هواپیمای سوخت‌رسان بوئینگ کِی سی-۷۰۷ ((KC-707 از اسکادران ۱۲۰ نیروی هوایی اسرائیل که همچون هواپیماهای شاویت و ایتام اسکادران ۱۲۲ از پایگاه هوایی نواتیم (Nevatim) به پرواز در آمده بود برفراز اسرائیل پرواز می‌کرد. این هواپیما احتمالا وظیفه سوخت‌رسانی به جنگنده‌های برتری هوایی اف-۱۵آ و سی باز (F-15A/C Baaz) و همچنین رادارگریز اف-۳۵آی ادیر (F-35I Adir) بر عهده داشت. این جنگنده‌ها معمولا در زمان انجام حملات هوایی اف-۱۶‌ها ماموریت حفاظت از آنها و حریم هوایی اسرائیل در برابر حملات احتمالی تلافی‌جویانه نیروی هوایی سوریه را  بر عهده دارند.

به طور قطع در جریان این رزمایش پهپادهای نیروی هوایی اسرائیل از فراز لبنان به فیلم‌برداری از اهداف پیش، حین و پس از عملیات هوایی پرداخته و اطلاعات مربوط را به طور زنده در اختیار جنگنده‌های شرکت کننده در عملیات و همچنین ستاد فرماندهی نیروی هوایی اسرائیل قرار می‌دادند. به طور دقیق برای نگارنده مشخص نیست که این پهپادها از چه نوعی بودند.

با توجه به اخبار منتشر شده وزارت دفاع سوریه مبنی بر زخمی شدن دست‌کم چهار نظامی ارتش این کشور و با توجه به تصاویر به دست آمده از منطقه قدسیا، به نظر می‌رسد که حمله هوایی نیروی هوایی اسرائیل همچون گذشته شکست نخورده است اما هنوز برای نگارنده مشخص نیست که میزان موفقیت این حمله هوایی به چه میزان بوده است و غیر از انهدام یک مرکز تحقیقات و توسعه تسلیحات وزارت دفاع سوریه در غرب دمشق و همچنین یک سایت پدافند موشکی و یک هدف نا مشخص در جنوب دمشق آیا اهداف دیگری مورد اصابت موشک‌های کروز دلیله اسرائیلی قرار گرفته‌اند یا خیر.