زن‌ستیزی و فساد؛ حکایت افول فرماندار پورتوریکو

ساعت ۱۱ شب ۲۴ ژوئیه، وقتی ریکاردو روسلو در فیس‌بوک استعفایش را به عنوان اولین فرماندار مستعفی پورتوریکو اعلام کرد، ۱۲ روز تمام از تظاهرات مردم می‌گذشت. ۴۸ ساعت پیش از آن، ۵۰۰ هزار نفر در پایتخت کشوری که تنها سه میلیون و ۲۰۰ هزار نفر جمعیت دارد تظاهرات کردند. ولی بذرهای افول سیاسی او سال‌ها پیش کاشته‌شده‌بود، برخی می‌گویند از زمان تولدش. 

روسلوی ۴۰ ساله، دارای دکترای مهندسی زیست‌پزشکی و پدر دو فرزند، به عنوان دوازدهمین فرماندار منتخب مردم پورتوریکو، دو سال و نیم از دوره چهار ساله‌اش را پشت سر گذاشته بود. انتخاب او تاریخی بود، چرا که اولین پسر یک فرماندار سابق – پدرو روسلو گونزالس – بود که به بالاترین مقام سیاسی این جزیری می‌رسید. پورتوریکو از سال ۱۸۹۸ جزو مستملکات ایالات متحده است و در سال 1952 از نظام سیاسی خودگردانی مشابه آمریکا برخوردار شده‌است: یک جمهوری متشکل از سه قوه، که در مرکزش یک قوه مجریه نیرومند قرار دارد.

دوره فرمانداری روسلو روز دوم ژانویه ۲۰۱۷ آغاز شد، پس از انتخاباتی که در کارزار تبلیغاتی‌اش، کم‌تجربگی او مسئله مهمی بود. فرماندار شدن او در واقع نخستین شغل رسمی‌اش در کارنامه‌ای بود پر از فعالیت‌های دانشگاهی و تجاری. او گروهی هم‌فکر خودش و بی‌تجربه مثل خودش را به وزارت گمارد، که استراتژی حکومت‌داری‌شان بر پایه تصویرشان در جامعه و رسانه‌های اجتماعی ، بی‌اعتنایی به رسانه‌های خبری، و عزیز کردن خودشان با فرهنگ خواننده‌های «رگه‌تون» و «ترپ» بود تا رای‌دهندگان جوان را خشنود کنند. 

ایسم ئی کمپانیز، مرشد و شریک سابق تجاری روسلو، گفت که چون روسلو فرزند یک فرماندار بوده، در سال‌های رشد «هیچ‌وقت نیازی به قبول مسئولیت برای هیچ‌کدام از کارهایش نداشت، چرا که پدر و مادرش – و در واقع هر کس دیگری – همیشه با ظهور اولین نشانه‌های دردسر، نجاتش می‌دادند». کمپانیز نتیجه گرفت که تنها تاثیر داشتن سمت دولتی، این بود که گرایش‌های «شریرانه» شاگرد سابقش را بدتر کند. 

این موضوع زمانی بر همگان روشن شد که نشریه اینترنتی نوتیسل شروع کرد به انتشار اولین صفحات درز کرده از یک چت تلگرامی بین روسلو و ۱۱ نفر از مشاورانش در امور رسانه‌های اجتماعی. در این چت، آنها در مورد همه جور مسئله‌ای اظهارنظر می‌کردند، از جمله اطلاعات حساس و محرمانه مربوط به سیاست دولتی. یکی از اعضای چت، لابی‌گری است با جمعی از مشتری‌های خصوصی که تعامل فعالی با دولت دارند. 

گفت‌و‌گوهای این گروهِ تماما مذکر، اغلب زن‌ستیز و ضدهمجنس‌گرا بودند، و شامل صحبت‌هایی می‌شدند از قبیل انتقام گرفتن از مخالفان سیاسی، بی‌اعتبار کردن سازمان‌های مردم‌نهاد، اخراج افراد غیر عضو حزب خودشان از سمت‌های دولتی، و مسخره کردن حدود سه هزار قربانی توفان ماریا.

منبع این مدارک، تصمیم گرفت آنها را در اختیار رسانه‌های دیجیتال بگذارد، و وقتی مرکز روزنامه‌نگاری تحقیقی، ۸۸۹ صفحه از این مکالمات را منتشر کرد، سیل انتقاد به راه افتاد. یک توفان سیاسی رده پنج بر سر عمارت فرمانداری نازل شد: هر روز اطراف خانه روسلو تظاهرات برپا بود و معترضان خواهان استعفایش بودند. 

روسلو ناشیانه کوشید موج را برگرداند: در مراسم نیایش صبح یکشنبه یک کلیسا ظاهر شد، خطاهایش را پذیرفت و تقاضای بخشایش کرد. استقبال چندانی از حرف‌هایش نشد. بعد در یک کنفرانس خبری، حرف‌هایی گیج‌کننده‌تر و اتهام‌آمیزتر زد، و بعد در مصاحبه‌ای تلویزیونی شرکت کرد که در آن، شپرد اسمیت، مجری فاکس نیوز، نابودش کرد. 

پس از راه‌پیمایی ۲۲ ژوئیه، بیشتر اعضای «حزب مترقی نو»ی او که پیش‌تر سعی در حفظ وضع موجود داشتند، به‌سرعت به او پشت کردند، و با تظاهرکنندگان اعلام هم‌بستگی کردند، همچنین با رهبران بخش خصوصی (به‌ویژه مالکان بزرگترین مرکز خرید کارائیب، یعنی پلازا لاس آمریکاس) که خواهان استعفای روسلو و بازگشت ثبات سیاسی به اقتصاد متزلزل این جزیره شدند. 

در یکی از تحولات چشمگیر و طنزگونه ماجرا، تظاهرکنندگان با استفاده از همان رسانه‌های اجتماعی که روسلو در زمان انتخابات از آنها بهره برده‌بود طی سه روز، راه‌پیمایی را سازمان‌دهی کردند. پیشاپیش تظاهرکنندگان، همان خواننده‌ها، ورزشکاران و سلبریتی‌هایی بودند که روسلو کوشیده بود خودش را با آنها گره بزند تا تصویری جوان پسند از خود ارائه کند.

این ماجرا به یکی از سرسام‌اورترین رخدادهای پی‌درپی تبدیل شد که در چهار سال پیش به سر پورتوریکویی‌ها آمده‌است. در ماه می ۲۰۱۶، مجمع کشورهای مشترک‌المنافع اعلام کرد که برای اولین بار، بدهی قرضه‌های دولتی را نخواهد پرداخت؛ در نوامبر ۲۰۱۶ برای اولین بار در انتخابات سراسری، نامزدهای مستقل از دو حزبِ همیشه حاکم شرکت کردند؛ در ماه می ۲۰۱۷ دولت تحت قانون فدرال جدید «پرومسا» رسما ورشکسته اعلام شد؛ در سپتامبر ۲۰۱۷ توفان ماریا، نیرومندترین توفان صد سال گذشته، جزیره را در هم کوبید؛ و حالا روسلو اولین فرمانداری است که از سمت خود استعفا می‌کند.

امروز پورتوریکو با چالشی در ابعاد تاریخی روبروست: چگونه می‌توان کنش‌گریِ اجتماعی هفته‌های اخیر را به نیرویی دائمی برای ایجاد پاسخ‌گویی، شفافیت و مشارکت عمومی در دولت بدل کرد، مسائلی که به‌شدت مورد نیازند. 

* اسکار ج. سرانو روزنامه نگار، وکیل و موسس مشترک مرکز روزنامه‌نگاری تحقیقی «Centro de Periodismo Investigativo» و سردبیر وبسایت «Noticel» است.