۴۲ سال از پیروزی انقلاب اسلامی در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ می‌گذرد. شماری از فرماندهان نیروی هوایی ارتش نیز همچون سایر نیروهای سه‌گانه ارتش شاهنشاهی ایران، پس از انقلاب اعدام شدند. بسیاری از فرماندهان رده پایین‌تر و افسران ارشد را نیز اخراج و بازداشت کردند. پیامد این مسئله، ضعف در فرماندهی و ناتوانی در حفظ انسجام نیروی هوایی پیش از آغاز جنگ با عراق بود.
اگرچه فرماندهان جوان پس از انقلاب به ناچار کنترل شرایط را در دست گرفتند و از ایران محافظت کردند و توانستند در شش ماه نخست جنگ و در صحنه نبرد، برتری هوایی را به نفع ایران برقرار کنند و سرعت پیشروی ماشین جنگی صدام را در خوزستان کاهش دهند، اما این امر به قیمت از دست رفتن جان ده‌ها تن از بهترین خلبانان و ساقط شدن ده‌ها فروند جنگنده‌های آنان در عملیات‌های هوایی به دست آمد. به طور قطع در صورت نبود احکام اخراج، بازداشت یا اعدام فرماندهان باتجربه، تحصیلکرده و کاردان نیروی هوایی شاهنشاهی، جنگنده‌ها و خلبانان بسیار کمتری از دست می‌رفتند.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
برخی از همافران و درجه‌داران و حتی شمار اندکی از افسران نیروی هوایی شاهنشاهی که با انقلاب اسلامی همراه شدند و با خمینی بیعت کردند، انجمنهای اسلامی را در پایگاههای مختلف نیروی هوایی ارتش ایجاد کردند. انجمن‌هایی که وظیفه آن‌ها سرکوب افسران، اسلامی‌سازی پایگاههای نیروی هوایی ارتش، ایجاد خفقان و سرکوب و از همه مهمتر تصمیم‌گیری درباره وضعیت تمامی افسران نیروی هوایی بود؛ این که چه کسانی باید برای بازداشت، اخراج و حتی اعدام، به حاکم شرع و یا دادگاه انقلاب معرفی می‌شوند.
در میان همافران هوادار روح‌الله خمینی، عطاالله بازرگان مهم‌ترین نقش را در سرکوب و حذف نخبه‌ترین افسران و خلبانان در نیروی هوایی و به خصوص پایگاه محل خدمت خود یعنی پایگاه سوم شکاری تاکتیکی شاهرخی (نوژه کنونی) در نزدیکی همدان ایفا کرد. او بود که انجمن اسلامی این پایگاه را بنا نهاد. وی به همراه دو همافر دیگر به نام‌های حسین آتشران (از سال ۱۳۵۷ نماینده خمینی در نیروی هوایی شد) و کریم بورانی، به خشن‌ترین شکل ممکن به بازداشت و زندانی کردن و حتی اعدام افسران و همافران مخالف رژیم جمهوری اسلامی در پایگاه سوم شکاری پرداختند.
عطاالله بازرگان به واسطه نزدیکی به روح‌الله خمینی و دوستی با علی خامنه‌ای، موفق شد به ریاست گروه جهاد خودکفایی نیروی هوایی ارتش برسد و در دهه ۱۳۷۰ خورشیدی بدون گذراندن دوره دانشکده افسری، درجه سرتیپی بگیرد و سال‌ها معاون فرمانده نیروی هوایی ارتش باشد. بازرگان پس از بازنشستگی از نیروی هوایی، به جانشینی ریاست سازمان صنایع هوایی رسید و پس از مدتی به‌عنوان مدیرعامل شرکت توسعه فناوران هواپایه انتخاب شد. مورخان تاریخ هوانوردی ایران از جمله نگارنده این مطلب، از آخرین قربانیان عطاالله بازرگان و همافران تحت فرمان او بودند که وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی ایران در سال‌های ۱۳۹۰ و ۱۳۹۱ با پرونده‌سازی بازرگان علیه آن‌ها، دستگیرشان کرد.
نقش انجمنهای اسلامی در حذف نیروهای نخبه نیروی هوایی ارتش چه بود؟
چند ماه پیش از به قدرت رسیدن روح‌الله خمینی، سپهبد شاپور آذربرزین، گفته شده که جانشین فرمانده نیروی هوایی شاهنشاهی، به‌طور مخفیانه با او و شخصیت‌های ملی مذهبی نزدیک به وی همکاری کرد. و همچنین با درخواست احمد خمینی، آذربرزین فهرستی از فرماندهان دارای شخصیت کاریزماتیک در میان کارکنان و به خصوص خلبانان نیروی هوایی را تهیه کرد تا پس از پیروزی انقلاب این افراد دستگیر و اعدام شوند و خطر کودتا رژیم نوپای اسلامی را تهدید نکند. گفته شده انگیزه شخصی آذربرزین از تهیه این لیست، حسادت او نسبت به سایر فرماندهان نیروی هوایی شاهنشاهی و کینه‌ای بود که به علت انتخاب نشدن به‌عنوان فرماندهی کل نیروی هوایی، از شاه داشت. در میان قربانیان او می‌توان به سپهبد امیرحسین ربیعی و نادر جهانبانی اشاره کرد.
اما حذف فرماندهان رده پایین‌تر و افسران ارشد در پایگاههای شکاری را همافران، درجه‌داران و افسرانی هوادار روح‌الله خمینی، سازمان مجاهدین خلق و سایر گروه‌های سیاسی، انجام دادند؛ به‌عنوان مثال در پایگاه دوم شکاری، یک درجه‌دار اسلامگرا و حامی روح‌الله خمینی به نام بایرامی که وظیفه کنترل در اصلی پایگاه را بر عهده داشت، خود شخصا درباره تهدید و حذف کارکنان تصمیم گرفت. مسعود کاکوان، از خلبانان برجسته اف-۵ئی نیروی هوایی شاهنشاهی که عضو تیم آکروجت تاج طلایی بود، یکی از همین نیروهایی بود این درجه‌دار و همافران اسلامگرای همراه او، صبح ۲۳ بهمن ۱۳۵۷ در محل ورودی پایگاه وی را حذف کردند. پس از آن، هیئتی که به دستور مصطفی چمران تشکیل شد، از شماری از این خلبانان اخراجی و زندانی (پس از کودتای نوژه یا قیام شاهرخی) که در شهریور ۱۳۵۹ هنوز در ایران بودند دلجویی کردند. آنان با آغاز رسمی جنگ ایران و عراق، به خدمت بازگشتند و بسیاری جانشان را در این راه فدا کردند.
نقش عطاالله بازرگان در سرکوب و حذف افسران و همافران مخالف جمهوی اسلامی
عطاالله بازرگان، یک همافر با تخصص تجزیه و تحلیل عملیات پروازی، رهبر و هدایت‌کننده جمعی از همافران هوادار روح‌الله خمینی در طول انقلاب بود و به همین دلیل پس از بازگشت به ایران، به دنبال ملاقات با خمینی در نوفل‌لوشاتو به همراه ۱۳ همافر دیگر، درجه‌دار، سرباز و افسر نیروی هوایی، در تاریخ ششم دی ۱۳۵۷ دستگیر شد. پس از مدتی بازداشت در زندان خاش، آزاد شد و به پایگاه خدمتی خود یعنی سوم شکاری تاکتیکی در کبودرآهنگ بازگشت. با سقوط حکومت شاهنشاهی ایران، بازرگان و همافران انقلابی تحت فرمان وی چون حسین آتشران و کریم بورانی، برای انتقام‌گیری به دفتر فرمانده پایگاه سوم شکاری تاکتیکی شاهرخی حمله کردند و او و جانشینش را با ضرب و جرح شدید به مقابل ساختمان فرماندهی پایگاه بردند.
در نهایت به دستور بازرگان، آتشران و کریم بورانی که هرکدام به یک مسلسل ژ۳ مسلح بودند، سرتیپ نصرت‌الله شجاعی، فرمانده پایگاه بازداشت و به تهران منتقل شد. او مدتی را در زندان سپری کرد و با آغاز جنگ، آزاد شد.
به دنبال قیام شاهرخی که به نام‌های «عملیات نقاب» و «کودتای نوژه» نیز مشهور است، گروهی از خلبانان، افسران فنی و همافران مخالف رژیم جمهوری اسلامی بازداشت و به علت شرکت در کودتا اعدام شدند. عطاالله بازرگان و همافران طرفدار روح‌الله خمینی، از همان ابتدای کشف کودتا در انجمن اسلامی، با هدف تسویه‌حساب‌های شخصی، به پرونده‌سازی علیه بسیاری از خلبانان و همافران پایگاه سوم شکاری تاکتیکی پرداختند که به اخراج، بازداشت و حتی اعدام شماری از آن‌ها منجر شد.
با آغاز جنگ ایران و عراق، عطاالله بازرگان که همیشه سودای رهبری و فرماندهی در سر داشت، به ریاست گروه جهاد خودکفایی نیروی هوایی ارتش رسید؛ گروهی که بعدا به یک معاونت تبدیل شد. از اقدامات منفی عطاالله بازرگان در طول ریاست این گروه، ثبت افتخارات اعضای این گروه به نام خود بود تا محبوبیتش را نزد روح‌الله خمینی و علی خامنه‌ای افزایش دهد و بتواند ارتقا درجه بگیرد. در نتیجه، بدون داشتن تخصص لازم و بی گذراندن دوره‌های لازم فرماندهی و ستاد، او توانست به جانشینی فرماندهی نیروی هوایی ارتش برسد. پس بازنشستگی با درجه سرتیپی نیز به جانشینی ریاست سازمان صنایع هوایی نیروهای مسلح رسید و در نهایت، مدیرعامل شرکت توسعه فناوران هواپایه شد که سهام آن متعلق به کانون بازنشستگان ارتش و همچنین سازمان صنایع هوایی نیروهای مسلح است.
عطاالله بازرگان تا سال ۱۳۹۴ در پست خود به‌عنوان مدیرعامل شرکت توسعه فناوران هواپایه باقی ماند اما در نهایت، پس از آنکه مشخص شد در جریان پروژه «شهید حبیبی» برای ارتقای جنگنده‌های میراژ اف.۱ نیروی هوایی ارتش، از بودجه و منابع مالی اختصاص یافته به پروژه استفاده شخصی کرده است، از سمت خود برکنار و خانه‌نشین شد. از سرنوشت حسین آتشران با لقب «کارگر پرکار وطن» و کریم بورانی، خبری در دست نیست.
