سالگرد عملیات کربلای ۴؛ از لو رفتن عملیات کربلای ۴ تا آمار ناهمخوان کشته‌ها

بنیاد شهید از ارایه آمار جداگانه کشته‌های هر عملیات‌ خودداری می‌کند

کتاب «دایره‌المعارف مصور تاریخ جنگ ایران و عراق» اثر جعفر شیر علی‌نیا - عکس از شبکه‌‌های اجتماعی

همزمان با سی‌ و پنجمین سالگرد عملیات کربلای ۴ (سوم دی‌ماه)، تردید‌ها درباره تعداد کشته‌شدگان این عملیات و نیز چگونگی لو رفتن آن، همچنان ادامه دارد. این تردیدها که از چند سال گذشته اوج گرفته است، فضای تازه‌ای در روایت‌ و تحلیل‌ها درباره این بخش از تاریخ جنگ‌ ایجاد کرده است.

در ادامه پرسش‌ها و تردیدهایی که درباره این عملیات همچنان مطرح است، جعفر شیرعلی‌نیا، مورخ تاریخ جنگ و انقلاب، و مولف کتاب «دایره‌المعارف مصور تاریخ جنگ ایران و عراق» خبر از برگزاری یک نشست اینستاگرامی در این‌باره داد. شیرعلی‌نیا از دو سال قبل، پژوهش‌های جدی‌تری درباره عملیات کربلای ۴ و کربلای ۵ آغاز و اطلاعاتی هم منتشر کرده است. در این برنامه آنلاین، او از محسن رضایی، فرمانده وقت سپاه، درخواست کرد به برخی حواشی و ابهام‌های ایجاد شده در این زمینه پاسخ گوید.

در این برنامه ۴۵ دقیقه‌ای که ساعت ۹ شب روز دوم دی برگزار شد،  شیرعلی‌نیا بر چند نکته تاکید کرد. او از رضایی نقل کرد که لو رفتن عملیات را کار یکی از نیروهای رده‌‌بالای سپاه دانسته بود. از یکی دیگر از فرماندهان سپاه هم نقل شد که او لو رفتن عملیات را به نیروهای ملی و مذهبی نسبت داده بود. در ادامه شیرعلی نیا از دست‌اندرکاران بنیاد شهید خواست که با اعلام آمار رسمی کشته‌ها در عملیات‌های سال ۱۳۶۵ و به خصوص دو عملیات کربلای ۴ و ۵، ابهام‌ها درباره تعداد کشته‌شدگان را برطرف سازند.

شیرعلی‌نیا، پژوهشگر عرصه جنگ و انقلاب، سخنان خود را با اشاره به مصاحبه اخیر محسن‌رفیق دوست آغاز کرد. رفیق‌دوست در آن مصاحبه گفت اگر یک فرد سپاهی زمام ریاست‌جمهوری را به دست بگیرد، در طول یک سال تمامی مشکلات کشور را حل خواهد کرد. در مقابل، شیرعلی نیا با بیان برخی نقل‌ قول‌ها از نیروهای رده‌بالای سپاه، همانند رحیم صفوی و محمدعلی جعفری و نیز خود محسن رضایی، مدیریت آنها در آن دوره را با پرسش‌های اساسی به چالش کشید.

ورود سپاه به عرصه‌های سیاسی

در این برنامه شیرعلی‌نیا به تجربه ورود سپاه به حوزه سیاست اشاره کرد که نخستین جرقه‌های آن در انتخابات دور پنجم مجلس به وقوع پیوست. او بر ضرورت نقد چنین رویکردی در فضای رسانه‌‌ای و سیاسی ایران تاکید کرد. در آن سال محسن رضایی به عنوان فرمانده سپاه، در جمع پاسداران لشگر ۲۷ محمد رسول‌الله گفت پاسداران نباید بنشینند و نحوه استفاده از توپ و تانک را یاد بگیرند، بلکه امروز باید لشگر حضرت رسول، اولین عملیات پرافتخار خود را انجام دهد و نیروهای حزب‌اللهی باید به صورت طبیعی حکومت در اختیارشان باشد. او در ادامه با اشاره به سخنان رهبری در مشهد، می‌گوید‌ دیگر توجیه و بهانه‌ای نداریم که بنشینیم و مثل گذشته عمل ‌کنیم.

آنچه از گزارش سخنرانی ۴ فروردین ۱۳۷۵ در سایت رهبر جمهوری اسلامی بر می‌آید، آیت‌الله خامنه‌ای در بخشی از سخنانش در مشهد گفته بود: «اینکه ما مرتّب می‌گوییم مواظب باشید که چه کسی را به مجلس شورای اسلامی میفرستید، به خاطر این است که کسانی را بفرستید که فدایی اسلام باشند و… گول نخورند. با نام لیبرالی و تحت عنوان آزادی نخواهند پایه تفکّر اسلامی را در این کشور بلرزانند و سست کنند.»

شیرعلی‌‌‌نیا سپس به خاطرات هاشمی در سال ۷۵ اشاره می‌کند. در آن زمان تازه انتخابات مجلس به پایان رسیده بود و یکی از نیروهای سپاه، در ملاقات با آقای هاشمی از او می‌خواهد با توجه به ورود سپاه به عرصه سیاسی و نیز تخلف از توصیه آقای خمینی مبنی بر عدم ورود سپاه به حوزه سیاست، او از سپاه استعفا دهد. در روزنوشت‌های هاشمی نیز اعتراض حسن روحانی بر دخالت سپاه و نیز گزارش یکی از مسئولان رده‌بالای وزارت اطلاعات از دخالت‌های گسترده سپاه در انتخابات مجلس دیده می‌شود. هاشمی در خاطرات خود اشاره می‌کند که به شمخانی و دیگران تذکر داده است که این‌گونه تصمیم‌ها در سپاه، به ضرر کشور و سپاه است.

Read More

This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)

عملیات فریب یا چگونگی لو رفتن عملیات کربلای ۴

بخشی دیگر از سخنان شیرعلی‌نیا، به ماجرای لو رفتن عملیات کربلای ۴، پیش از شروع و اصرار فرماندهان سپاه برای ادامه این عملیات، باز می‌گردد.

شیرعلی‌‌نیا با اشاره به موضوع جنجال‌برانگیزی که دو سال قبل محسن رضایی، به عنوان فرمانده وقت سپاه، درباره آن عملیات مطرح کرد، اشاره کرد و گفت: وقتی رضایی در توییتی عملیات فریب را مطرح کرد و گفت که عملیات کربلای ۴ یک عملیات فریبِ دشمن برای اجرای عملیات اصلی بود، سخن او را نامنطبق با واقعیت‌های این عملیات دانستم. او به ارجاع کتاب «تنبیه متجاوز»، اثر دکتر اردستانی از انتشارات مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس سپاه، که گزارش روز به روز عملیات‌‌ها را آورده، اشاره کرد و افزود: بر اساس گزارش آن کتاب، عملیات در ساعت ۲۲ و ۸ دقیقه لو رفته بود. به رغم لو رفتن عملیات، نیم ساعت بعد رمز عملیات خوانده و عملیات شروع شد.

او از قول محمد درودیان (یکی از محققان جنگ) که گزارش لحظه‌ای رخدادها را ثبت و ضبط می‌کرد، آورده است که: «محسن رضایی گفت عملیات از رده به کلی سری لو رفته است.» سپس این پرسش را با آقای رضایی و نیز مخاطبان در میان می‌گذارد که وقتی عملیاتی از رده به کلی سری لو رفته به این معنا است که اطلاعات محرمانه‌ای به دشمن رسیده است و نه اینکه بی‌احتیاطی‌ای در عملیات رخ داده و از این گونه مسائل. آقای رضایی بعدها می‌گوید «با عملیات کربلای ۴، به دشمن وانمود کردیم که عملیات اصلی همین بود و ده روز بعد عملیات کربلای پنجم را انجام دادیم. عملیات کربلای ۴ برای فریب دشمن اتفاق افتاده است.» اما پرسش این است که بر اساس اسناد سپاه وقتی شما فهمیدید و به این نتیجه رسیدید که عملیات لو رفته چرا عملیات را شروع کردید؟ آیا اصرار بر اجرای عملیاتی که در این سطح لو رفته قابل توجیه است؟

به گفته شیرعلی‌نیا، وقتی به این گفته آقای رضایی اعتراض شد،‌ گفتند: «عملیات فریب نبود و اصلی بود. سپس آمدند گفتند که عملیات در همان ساعت اولیه متوقف شده. اما من بررسی کردم و اسنادی از خود زمان جنگ داریم که دوباره در شب دوم عملیات، اصرار شده که ادامه پیدا کند.»

او با اشاره به اینکه تمامی اسنادی که نشان می‌دهد عملیات ادامه داشت، بر اساس اسناد، مکاتبات و نیز گفته‌هایی است که در آثار و کتاب‌ها و نشریات خود سپاه منتشر شده‌اند، از نشریه «نگین» سپاه یاد می‌کند که در گفت‌وگو با حسین خرازی و محمدعلی جعفری (فرمانده بعدی سپاه)، به شکست روز اول عملیات اشاره می‌‌شود و اینکه آقای خرازی مخالف ادامه عملیات و آقای جعفری موافق ادامه عملیات بودند. در نهایت خرازی قاطعانه می‌گوید من چنین ریسکی نمی‌کنم. او صریحا می‌گوید: «دیگر مسئول لشکر من نیستم و ابوشهاب است.»

حسین خرازی فرمانده لشگر ۱۴ امام حسین بود که در زمان عملیات خیبر در اثر برخورد ترکش، دست راست خود را از دست داد و چند ماه بعد در عملیات شملچه (اسفند ۱۳۶۵) به شهادت رسید.

بر اساس تحقیقات آقای شیرعلی‌نیا، گزارشی که از جدل بین خرازی و جعفری در کتاب روزشمار جنگ منتشر شده است بسیار خلاصه و کوتاه است. در صفحه ۲۷۲ کتاب بحث‌های داغی مطرح می‌شود اما به نظر می‌رسد صحبت آقای حسین خرازی خیلی کوتاه روایت شده است. این در حالی است که از فحوای سخنان او می‌توان دریافت که بحث اصلی درباره این موضوعات را خرازی مطرح کرده است.

آقای شیرعلی‌نیا که کتاب دایره‌المعارف جنگ او به رغم حجم و قیمت بالا به چاپ دهم رسیده است، در همین گفت‌وگوی زنده، به اتهام وارده به نهضت آزادی نیز اشاره کرد. او گفت عده‌ای می‌گفتند نهضت آزادی عامل لو دادن این عملیات بود که با توجه به سخنان محسن رضایی و نیز عدم ارائه سندی در این زمینه، نمی‌تواند چندان مورد اعتنا قرار بگیرد.

چرا آمار واقعی شهدای کربلای ۴ اعلام نمی‌شود؟

نکته دیگری که شیرعلی‌نیا مطرح کرد در خصوص عدم انتشار آمار واقعی شهدای عملیات کربلای ۴ و ۵ بود. کشته‌های این سال، ۱۳۶۵، ۴۱ هزار نفر عنوان شده است؛ به رغم مراجعه مکرر به بنیاد شهید، آماری تفکیکی از تعداد شهدای این سال به دست داده نمی‌شود. این در حالی است که به گفته آقای شیرعلی‌نیا، عنوان و نام تمامی این شهداء‌ در یک فرم اکسل موجود است و خانواده‌های شهیدا نیز می‌دانند، فرزندشان در چه عملیاتی شهید شده است. با این‌حال بنیاد شهید تا این لحظه، آمار تفکیکی شهدای سال ۱۳۶۵ را اعلام نکرده است.

شیرعلی‌نیا در انتهای این برنامه گفت که آقای محسن رضایی چندی پیش وعده داد که در گفت‌وگویی به مناسبت سالگرد این عملیات ابهامات را برطرف می‌کند و چه خوب است که این گفت‌وگو رو در رو باشد و اینکه آقای رضایی آماری تفکیکی از شهدای عملیات‌های کربلای ۴ و۵ را ارائه کنند.

پیش از این، شیرعلی‌نیا در پست ۲۰ مهرماه اینستاگرام خود، از توقیف خاطرات دو هزار صفحه‌ای غلامرضا صالحی، از فرماندهان سپاه در جنگ خبر داد که سال ۱۳۶۷ کشته شد. او وقایع روزانه جنگ را با دقت می‌نوشت. احمد دهقان نوشته‌های او را آماده انتشار کرد که با ممیزی بالای ۱۳۷ مورد، تاکنون امکان انتشار نیافته است.