واکسنی که از سوی شرکت فایزر و بایون‌تک، شرکت آلمانی همکار آن تولید شده مورد تایید مقامات آژانس قانون‌گذاری محصولات پزشکی و بهداشتی بریتانیا قرار گرفت و اولین محموله آن به سمت کشور ارسال شد تا توزیع و تزریق آن طی هفته‌ها و ماه‌های آینده آغاز شود. 

این خبر از طرف وزرا به عنوان خبری «بی‌نظیر» توصیف شد و مت هنکاک، وزیر بهداشت بریتانیا گفت: «کمک در راه است.» 

واکسن فایزر اولین موردی بود که به دستاورد عظیم در مبارزه علیه کووید-۱۹ دست یافت وقتی که از آزمایشات آن مشخص شد به شدت موثر است. براساس اطلاعات تحلیل شده اولیه، نرخ کارآمدی این واکسن در پیشگیری از بیماری ۹۵ درصد است و هیچ عوارض جانبی ایمنی جدی درباره آن وجود ندارد. 

سخنگوی وزارت بهداشت و تامین اجتماعی روز چهارشنبه گفت آژانس قانون‌گذاری محصولات پزشکی و بهداشتی بریتانیا بعد از «ماه‌ها آزمایشات بالینی سفت و سخت و ارزیابی دقیق داده‌های این آزمایش‌ها از سوی کارشناسان» این واکسن را تایید کرد. 

خوش‌بینی فراوانی درباره این واکسن وجود دارد و بارقه‌ای از امید پدید آمده که زندگی می‌تواند از مراسم عید پاک بعدی به آن طرف، به حالت عادی برگردد. 

پس درباره این واکسن چه می‌دانیم؟ 

واکسن فایزر و بایون‌تک در مطالعات نشان داده تا ۹۵ درصد موثر است و بر تمام گروه‌های سنی کار می‌کند. بیش از ۴۳ هزار داوطلب در آزمایشات بالینی آن شرکت کرده و به گزارش داده‌های منتشر شده از سوی این شرکت، تمام داوطلبان از هر گروه سنی در مقابل آن تاب خیلی خوبی داشتند و هیچ عوارض جانبی ایمنی جدی درباره آن مشاهده نشد. 

این واکسن با تزریق دو دوز انجام می‌شود که باید با فاصله ۲۱ روز از یکدیگر تزریق شوند. به گفته فایزر، تحلیل‌های نهایی حاکی از این است که دوز ۳۰ گرمی این واکسن باعث تشکیل «میزان عمده‌ای از پروتئین مبارز با کووید-۱۹» در بدن فرد تنها ۲۹ روز پس از تزریق اولین دوز می‌شود. 

دوز دوم هم تقویت‌کننده‌ای برای این مبارزه است و ظرف چند هفته از تزریق آن مصونیت در بدن فرد ساخته می‌شود. 

این واکسن در بلژیک تولید شده و باید در دمای منفی ۷۰ درجه سانتیگراد نگهداری شود و در جعبه‌های ویژه کنترل دمایی که پر از یخ خشک هستند نقل و انتقال یابد. این جعبه‌ها اگر با یخ خشک پر شوند، می‌توانند به عنوان مکان‌هایی موقتی برای نگهداری و انتقال این واکسن تا ۱۵ روز عمل کنند. 

در نهایت هم ما می‌دانیم که این واکسن ایمن است. فایزر و بایون‌تک گزارش کرده‌اند هیچ دغدغه ایمنی جدی یا واکنشی معکوس به این واکسن مشاهده نشده است. 

چه چیزی را هنوز نمی‌دانیم؟ 

مصونیت چقدر باقی می‌ماند. هنوز مشخص نیست که مصونیت ایجاد شده از سوی این واکسن چه زمانی از بین خواهد رفت. شش ماه؟ هشت ماه؟ یا شاید یک سال؟ بسیاری از کارشناسان پیش‌بینی کرده‌اند که واکسن تقویتی این مورد احتمالا به ویژه در میان گروه‌های مسن‌تر که سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند، باید همواره تزریق شود. 

ما نمی‌دانیم چه نوعی از واکنش‌های ایمنی در میان گروه‌های قومی و نژادی مختلف اتفاق می‌افتد. دانشمندان و دولت‌ها به ویژه خواهان مشاهده تاثیر این واکسن بر افراد مسن‌تر از ۶۰ سال هستند. 

به گفته فایزر، واکسن آن‌ها در میان افراد ۶۵ساله و مسن‌تر تا ۹۴ درصد موثر است. 

همین‌طور، کارشناسان اظهار کرده‌اند تاثیر واکسن بر جلوگیری از شیوع بیماری در میان جمعیت مشخص نخواهد شد تا زمانی که یک واکسن در کشور توزیع شده و اطلاعات آن جمع‌آوری و بررسی شود. 

بعد از این چه خواهد شد؟ 

در بریتانیا که واکسن اکنون تایید شده است، برنامه واکسیناسیون شهروندان می‌تواند به زودی هفته آینده آغاز شود. بریتانیا ۴۰ میلیون دوز از این واکسن را سفارش داده که برای واکسینه کردن ۲۰ میلیون نفر طی همان بازه ۲۱ روزه کافی است. 

حدود ۱۰ میلیون دوز از این واکسن انتظار می‌رود طی هفته‌های آینده در بریتانیا در دسترس قرار گیرد تا برای گروه‌های در اولویت استفاده شود. این شامل کارمندان نظام بهداشتی، افراد مسن و آسیب‌پذیر می‌شود. قرار است ۸۰۰ هزار دوز واکسن در هفته آینده به بریتانیا برسد. 

فهرستی از این که چه کسانی اول واکسن را دریافت خواهند کرد بعدتر در روز چهارشنبه منتشر خواهد شد. 

آیا می‌توان انتظار چالش‌هایی را در عرضه جهانی این واکسن داشت؟ 

قطعا. واکسن فایزر از فناوری ام‌آران‌ای استفاده می‌کند که شامل تزریق بافتی ژنتیکی به بدن انسان است تا «شاخه» پروتئین ویروس سارس-کوو-۲ را بسازد و از همین رو باعث واکنش سیستم ایمنی بدن شود. با این حال، این نوع از واکسن به شدت ناپایدار است و باید در دمای منفی ۷۰ درجه سانتیگراد نگهداری شود. این امر باعث دشواری و هزینه گزاف انتقال و نگهداری این واکسن می‌شود. 

اندرو هیل، محقق ارشد مهمان در دانشکده داروسازی دانشگاه لیورپول، گفت: «این مساله ممکن است چالش‌های لجستیکی شدیدی برای رساندن گسترده آن به افراد ساکن در خارج از مناطق بزرگ شهری یا کشورهای کم‌درآمد ایجاد کند.» 

کی می‌توانیم منتظر باشیم که زندگی در بریتانیا به حالت عادی برگردد؟ 

به گفته پروفسور سر جان بل، عضو گروه مشاور دولت برای امور اضطراری، زندگی در بریتانیا تا بهار سال آینده می‌تواند تا حدی به حالت عادی برگردد. 

سر جان که استاد رشته پزشکی دانشگاه آکسفورد است گفت: «احتمالا من اولین نفری هستم که این را می‌گوید ولی این امر را با کمی اطمینان خاطر اظهار داشتم.» 

آقای هنکاک به برنامه «صبحانه» بی‌بی‌سی گفت: «۲۰۲۰ سالی وحشتناک بود و ۲۰۲۱ سال بهتری خواهد بود و با این واکسن، کمک در راه است. من اکنون با خبری که امروز دریافت کردیم، مطمئن هستم از عید پاک به آن طرف اوضاع بهتر خواهد شد و سال آینده تابستانی خواهیم داشت که همه می‌توانند از آن لذت ببرند.» 

پیتر هوربی، استاد رشته بیماری‌های مسری در حال ظهور در دانشگاه آکسفورد گفت: «راه خیلی درازی وجود دارد پیش از آن که واکسن‌ها بتوانند تغییری واقعی را رقم زنند.» 

اگر واکسن دانشگاه آکسفورد هم کارآمد تلقی شود، بریتانیا به ۶۰ میلیون دوز بیشتر از واکسن دسترسی خواهد داشت، اما این مقادیر نیز به زمانی برای تولید و توزیع نیاز خواهد داشت. 

منافع فناوری به کار گرفته شده در واکسن فایزر چیست؟ 

به هیچ ویروسی برای تولید واکسن ام‌آران‌ای نیاز نیست. این بدان معنی است که نرخ تولید این واکسن می‌تواند به شدت افزایش یابد. در نتیجه واکسن‌های ام‌آران‌ای به عنوان راه‌حل سریع و کارآمدی برای پایان دادن به شیوع بیماری‌های مسری در نظر گرفته می‌شوند. 

در عرصه نظر، اگر برای مثال ویروسی جهش یافته و تغییر یابد، این واکسن‌ها می‌توانند به سرعت مورد دستکاری قرار بگیرند. 

تولید واکسن‌های ام‌آران‌ای همچنین ارزان‌تر از تولید واکسن‌های سنتی خواهد بود. اما هر دوی این واکسن‌ها نقشی مهم در مبارزه علیه کووید-۱۹ خواهند داشت. 

آیا خبر خوب دیگری وجود دارد؟ 

بله، تعدادی از واکسن‌های دیگر تحت تولید وجود دارد که از همین فناوری ام‌آران‌ای واکسن فایزر بهره می‌جویند، از جمله واکسن تحت تولید شرکت مدرنا. شرکت مدرنا ارزیابی اولیه از کارآمدی واکسن کووید این شرکت در مطالعات بالینی را در ۳۰ نوامبر منتشر کرد و نتیجه گرفت این واکسن در جلوگیری از ابتلا به کووید-۱۹ نرخ تاثیر ۹۴.۱ درصدی داشته و ۱۰۰ درصد دربرابر ابتلای وخیم به این بیماری موثر است. 

این شرکت نیز درخواست خود را برای کسب مجوز استفاده اضطراری به سازمان دارو و مواد غذایی ایالات متحده تسلیم کرده است و از آژانس بهداشتی اتحادیه اروپا نیز درخواست تایید مشروط کرده است. 

کارشناسان مطمئن هستند بیشتر از یک واکسن خواهیم داشت که باعث واکنش سیستم ایمنی بدن به این بیماری خواهند شد. 

ریچارد هچت، دبیر اجرایی ائتلاف طرح‌های آمادگی برای بیماری‌های همه‌گیر، گفت: «ما معتقدیم این نتایج اولیه همچنین شانس موفقیت سایر واکسن‌های کووید-۱۹ را که از فناوری مشابهی بهره جسته‌اند افزایش خواهد داد.» 

سر بل گفت: «این واکسن مسیر را برای سایر واکسن‌ها هموار خواهد کرد چرا که من دلیلی نمی‌بینم تعداد قابل توجهی از واکسن‌های خوب و کارآمد نداشته باشیم.»