سوبرامانیام جایشانکار، وزیر خارجه هند امروز در کنفرانس ژنو که حامیان افغانستان حدود شش میلیارد دلار برای توسعه این کشور در چهار سال آینده تعهد کردند، نقش پررنگ هند را بار دیگر به رخ کشید. در میان فهرست کمک‌کنندگان، هند از کشورهای با بیشترین تعهد مالی به افغانستان است. اما علاوه بر تعهد مالی جاری سه میلیارد دلاری‌اش، امروز تعهد کرد که سد بزرگ آب «شاه توت» را که ۸۰ میلیون دلار هزینه می‌برد نیز خواهد ساخت. بلافاصله، شاه محمد قریشی، وزیر خارجه پاکستان رقیب دیرینه هندوستان، نیز در همین کنفرانس ژنو تذکر داد که اسلام‌آباد هم یک میلیارد دلار به دولت افغانستان کمک کرده است و به خودکفایی و صلح این کشور نیز یاری خواهد رساند.

این دو کشور از کمک‌دهندگان بزرگ جهانی نیستند اما صدها میلیون دلار کمک آن‌ها به افغانستان در سال‌های گذشته، برای این کشورها از اهمیت راهبردی برخوردار بوده است.

هند پس از چین، دومین کشور پرجمعیت جهان است. براساس گزارش سازمان ملل، جمعیت این کشور یک میلیارد و چهارصد میلیون نفر تخمین زده شده است که از این میان، حدود ۳۴ درصد مردم زیر خط فقر قرار دارند. این یعنی حدود ۳۶۵ میلیون نفر که روزانه کمتر از یک دلار درآمد دارند.

از سوی دیگر، درآمد سرانه هند نیز پایین است و براساس گزارش بانک جهانی پارسال فقط در حدود ۲۱۰۰ دلار تخمین زده شده است. پاکستان وضعیتی بسیار بدتر از هند دارد اما رقابت اقتصادی آن‌ها در افغانستان بی هدف نیست.

هند در واقع برای مبارزه با تهدیدهای ناشی از گسترش تروریسم در أفغانستان می‌خواهد از این منظر مطمئن باشد و از این رو بر حفظ روابط مستحکم با کابل تاکید دارد. این روابط با وجوه مختلف شکل گرفته است؛ از همکاری‌های نظامی، اطلاعاتی، فرهنگی تا اقتصادی و سیاسی.

سینمای هند در زندگی افغان‌ها نقش پررنگی دارد و تعداد دانشجویان افغان که در هند درس خوانده‌اند به ۶۵ هزار نفر می‌رسد و هم اکنون ۱۵ هزار افغان در دانشگاه‌های هند مشغول تحصیل‌اند.

بسیاری از مقام‌های افغانستان برای تفریح و هزاران بیمار افغان نیز برای درمان به هند می‌روند.

هند با حفظ نفوذ در منطقه کوشیده از طریق کمک‌‌های مالی و سیاست نرم اهدافش را دنبال کند. افغانستان از کشورهای مهم برای رقابت منطقه‌ای هند با پاکستان است. این دو کشور که منازعه مرزی تاریخی بر سر کشمیر دارند، از زمان ایجاد پاکستان در سال ۱۹۴۷ تا امروز روابط پرتنشی داشته‌اند و همواره از نفوذ یکدیگر در افغانستان نگران بوده‌اند. در حالی که پاکستان سعی می‌کند از طریق گروه‌های شورشی در افغانستان نفوذ هند را مهار کند، هند سیاست نرم در پیش گرفته و در توسعه افغانستان و مهار پاکستان از راه فرهنگ و سیاست بعد از ۲۰۰۱ پیشگام بوده است.

پاکستان اما در مقابل هزاران طلبه افغان را در مدارس مذهبی خود تعلیم می‌دهد. این نیروهای اسلام‌گرا توانسته‌اند عمقی راهبردی برای نفوذ اسلام‌آباد در افغانستان زمینه‌سازی کنند. ستون فقرات جنگ جاری افغانستان در همین نوع رقابت‌های منطقه‌ای بین هند و پاکستان، عربستان سعودی و ایران، آمریکا و روسیه و دیگر بازیگران پنهان است.

اما دولت افغانستان با آگاهی از این وضعیت پیشنهاد تبدیل افغانستان به چهارراه همکاری منطقه‌ای را داده است تا زمینه رسیدن کشورهای منطقه به همدیگر را فراهم و نیازهای اقتصادی آن‌ها را برطرف کند. چند سالی است روی این طرح کار می‌شود و اگر کابل بتواند منافع اقتصادی این قدرت‌ها را به امنیت خود و همگرایی منطقه‌ای گره بزند، گره کور جنگ نیابتی را باز کرده‌است.