نهاد نی، حمایتکننده رسانههای آزاد در افغانستان، روز دوشنبه در یک نشست خبری نگرانی خود را از امکان به معامله گذاشته شدن ارزشها مدنی از جمله آزادی بیان مطرح کرد. مجیب خلوتگر رئیس نهاد نی، در یک نشست خبری گفت با این که دولت افغانستان آزادی بیان را خط قرمز خود در مذاکرات میداند اما احتمال دارد این ارزشها به معامله گذاشته شود. آقای خلوتگر همچنان گفته است که رسانهها در افغانستان حاضر نیستند، هیچ محدودیتی را به بهانه قانون اساسی و یا ارزشهای اسلامی بپذیرند.
تنها نهادهای حامی رسانهها نیستند که نگران از دست دادن ارزشهای دموکراتیک نهادینه شده در ۱۹ سال گذشتهاند؛ زنان نیز به شکل واضح از نگرانیهای خود در مذاکرات صلح پرده برداشتهاند. آنان نیز میگویند احتمال دارد حقوق به دست آمده برای زنان که به قیمت مبارزه و قربانی شدن زنان به دست آمده، به راحتی در مذاکرات صلح قربانی شود. حتی بیشتر مردم افغانستان این نگرانی را دارند که آزادیهای فردی، حقوق و کرامت انسانی و قوانین مدنی که حامی این ارزشها است، همه قربانی رسیدن به توافق با طالبان شود.
البته این مهمترین سؤال مطرح شده در مذاکرات صلح نیز است. بیشتر خبرنگارانی که برای پوشش مذاکرات به دوحه رفتهاند، هم از تیم دولت افغانستان و هم از طالبان پرسیدهاند که سرنوشت ارزشهای به دست آمده در طول ۱۹ سال گذشته چه میشود؟
جواب طالبان در این رابطه بیشتر گنگ و نامفهوم بوده است. به طور مثال طالبان در جواب سؤال در مورد درس خواندن دختران گفتهاند که آنان مخالف درس خواندن دختران نیستند. اما باید به صورت جداگانه درس بخوانند. یا این که یکی از اعضای تیم طالبان به خبرنگاران گفته است که نه طالبان، طالبان ۲۵ سال گذشتهاند و نه جامعه، جامعه قبلی.
با این حال نیاز است تا به این سؤال که چه چیزهای برای معامله بر روی میز مذاکره گذاشته میشود پاسخ داد.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
مهمترین اصلی که در این مذاکرات مطرح خواهد شد، بحث آینده نظام است. طالبان به صورت مکرر این مساله را مطرح کردهاند که آنان خواهان ایجاد یک نظام اسلامیاند. بدون آن که مولفههای این نظام اسلامی را مطرح کنند. در حالی که شناسه نظام افغانستان، دولت جمهوری اسلامی افغانستان است. تاکید طالبان برای ایجاد نظام اسلامی به این معنی است که گویا در افغانستان نظام اسلامی نیست.
اما طالبان به طور کل نظام فعلی را غیراسلامی نمیدانند، آنان به صورت تلویحی و با علم کردن این مساله که نظام تحت سلطه خارجیها نمیتواند نظام اسلامی باشد، سعی دارند تا قرائت طالبانی از اسلام را به عنوان سرشت اصلی شکلگیری نظام دولتی افغانستان مطرح کنند. البته این قرائت طالبانی چیز خاص و جدیدی نیست و بیشتر همان برداشت سلفی از اسلام است، با افزودن مقداری پدیدههای عرفی در آن.
اصل مساله قابل معامله همین آینده نظام است. زیرا ساختار نظام، مولفههای بعدی خود را مطرح خواهد کرد. طالبان عجالتا از خیر ایجاد امارت اسلامی گذشتهاند اما حالا بیشتر بر ساختار نظام و چگونگی حضور خودشان در نظام متمرکز شدهاند. مسلما طالبان به هیچ صورت ممکن انتخابات را به عنوان اصل سرنوشتساز در افغانستان نمیپذیرند. زیرا میدانند که حتی مخالفترین چهرههای فعلی همین حکومت، حاضر نیست تا به عنوان بدیل، طالبان را بر اریکه قدرت ببیند. طرح طالبان بیشتر تمرکز بر سیستم شرعی شورایی یا همان (اصل حل و عقد) است. یعنی تعدادی از چهرههای پر نفوذ گردهم آمده و تعدادی را برای رهبری دولت افغانستان تعیین کنند. این نظام به شدت در اوضاع فعلی افغانستان ناکارآمد است. زیرا چهرههای پر نفوذ افغانستان، اکثرا به جریانها و کشورهای مختلف وابستهاند و نمیتوانند به عنوان یک جمع بیطرف و خیرخواه عمل کنند.
تیم مذاکرهکننده نیز در حالی که سعی دارد تا جلو از دست رفتن ارزشهای فعلی را در روند مذاکرات بگیرد. مجبور است تا مشوقهایی را نیز برای حضور طالبان در حیات سیاسی افغانستان ارائه بدهد. در کنار آن بحث حکومت موقت نیز به عنوان یک پیشنهاد طالبان مطرح خواهد شد. چیزی که دولت افغانستان به شدت با آن مخالفت خواهد کرد. اما این مساله تا حد زیادی سر و صدا به پا کرده است. تا جایی که عدهای در داخل خاک افغانستان در حال پویشی برای ایجاد اجماع عمومی برای ایجاد حکومت موقتاند.
بنابراین به نظر میرسد مردم افغانستان بیش از آن که نگران از دست رفتن ارزشها باشند، به صورت کلی ابتدا باید بر حفظ نظام کنونی تاکید کنند. زیرا تداوم این ارزشها در گرو وجود نظام دموکراتیک فعلی است.