روز ۲۱ اوت، رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه، اعلام کرد که بزرگترین میدان گاز طبیعی این کشور در دریای سیاه کشف شده‌است. بنا به تخمین، این میدان که حال ذکریا نامیده شده، ۳۲۰ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی دارد. اکتشاف گاز در عمق ۲۱۰۰ متری بستر دریای سیاه و در فاصله ۱۷۰ کیلومتری از ساحل ترکیه صورت گرفته‌است. این میدان همچنین به فلات قاره «نپتون» متعلق به رومانی هم نزدیک است که در مقایسه، ۴۲ تا ۸۴ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی دارد.

آقای اردوغان گفته که این ذخیره گاز میمکن است بخشی از منبع بزرگتری باشد که شاید به اکتشافات دیگر منتهی شود. او گفت که ترکیه قصد دارد از سال ۲۰۲۳ استخراج از میدان ذکریا را شروع کند. با توجه به قصد آنکارا به کاهش وابستگی‌اش به واردات انرژی به دلایل اقتصادی و راهبردی، کشف جدید مورد توجه زیادی قرار گرفته‌است.

ذکریا، بزرگترین اکتشاف در دریای سیاه

این بزرگترین کشف نفت و گاز در دریایی سیاه است، و در سال جاری میلادی، دومین میدان بزرگی است که در دنیا کشف شده. این کشف ذخیره بالقوه هیدروکربن‌ها در اعماق دریای سیاه را نشان می‌دهد و احتمالا منجر به احیای فعالیت‌های اکتشافی از سوی کشورهای همجوار آن از جمله بلغارستان، رومانی و اوکراین خواهد شد. شرکت‌های نفتی بزرگ بین‌المللی در دریای سیاه فعال بوده‌اند، اما سال گذشته فعالیت‌های حفاری و اکتشافی کاهش یافت.

جزئیات اولیه نشان می‌دهند که کشف میدان ذکریا ممکن است بخشی از فلات قاره «نپتون» متعلق به رومانی باشد (که استخراج از آن با تاخیر رو‌به‌رو شده‌است). اماابعاد آتی ذخایر دریای سیاه ناروشن است. تخمین‌های غیررسمی می‌گویند که میدان ذکریا ممکن است دوبرابر رقم اعلام شده ۳۲۰ میلیون متر مکعب گاز داشته باشد. ارزیابی‌های بعدی برای درک بزرگی و صرفه اقتصادی این میدان گاز لازم است.

شاید تاریخ تعیین شده برای استخراج خوش‌بینانه باشد

به رغم بزرگی این کشف، برخی تحلیلگران باور دارند که تاریخ تعیین شده برای تحویل گاز این میدان به بازار داخلی شاید بیش از اندازه خوش‌بینانه باشد. توسعه میدان‌های مشابه بستر دریا در سریع‌ترین حالت، پنج سال طول کشیده‌است. برای نمونه، توسعه میدان استابروئک در گویان که سال ۲۰۱۹ شروع به تولید کرد، پنج سال به درازا کشید. اما این کار با حضور شرکت‌هایی بود که از باتجربه‌ترین‌ها در زمینه استخراج نفت و گاز از اعماق دریا هستند.

هدفی که ترکیه برای تولید گاز تعیین کرده به عوامل زیادی بستگی دارد، از جمله این که آیا ترکیه شرکای مجربی برای توسعه این میدان برخواهد گزید، و این که آیا مشوق‌های مالیاتی وضع خواهد کرد که سرمایه جذب کند، به‌ویژه در فضای کنونی که سرمایه‌گذاری در بخش انرژی به دلیل همه‌گیری کووید-۱۹ و افت بهای نفت و گاز کاهش یافته است.

پروژه‌های بستر دریا پیچیده‌اند و ممکن است میلیاردها دلار هزینه داشته‌باشند. افزون بر این، ترکیه باید خط لوله‌ای بسازد که گاز را به خشکی برساند. با توجه به این عوامل، برخی تحلیلگران اعتقاد دارند که تولید گاز از این میدان شاید در اواخر دهه جاری ممکن شود.

تحلیلگران به مسائل ژئوپلتیکی هم اشاره می‌کنند، از جمله تنش‌های اخیر میان ترکیه و یونان بر سر مرزهای آبی در دریای مدیترانه، که ممکن است تلاش ترکیه برای یافتن شرکای مناسب بین‌المللی برای توسعه میدان ذکریا را با مشکل مواجه کند.

ولی در نهایت انتظار می‌رود کشف این میدان، واردات گاز طبیعی ترکیه را کاهش دهد. وقتی تولید گاز به نتیجه برسد، انتظار می‌رود میدان ذکریا با کاهش وابستگی ترکیه به واردات گاز برای مصرف داخلی، تحولی بزرگ ایجاد کند. واردات انرژی ترکیه در سال ۲۰۱۹، حدود ۴۱ میلیارد دلار بود، که ۳۰ تا ۴۰ درصد آن را گاز طبیعی تشکیل می‌داد. واردات انرژی سهم مهمی در کسر بودجه دولت داشته و دولت را وادار کردهکه اکتشاف منابع داخلی گاز در مدیترانه و دریای سیاه را در اولویت قرار دهد. تولید گاز از میدان ذکریا گام بزرگی در برداشتن این بار از روی بودجه دولت خواهد بود.

بنا به برآورد تحلیلگران موسسه «سیتی گروپ»، ترکیه در سال ۲۰۱۹ حدود ۴۵ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی وارد کرد. با این فرضک ه مصرف سالانه ترکیه ۵۰ میلیارد متر مکعب گاز باشد و بتواند حدود ۶۵ درصد از منابع ۳۲۰ میلیارد مترمکعبی ذکریا را برداشت کند، تا بیش از ۴ سال می‌تواند خودکفا شود. (البته به فرض این که منابع گاز طبیعی دیگری که مرتبط با میدان ذکریا باشند، کشف نشوند.) تحلیلگران سیتی گروپ تخمین زده‌اند که استخراج از میدان ذکریا می‌تواند هزینه کل انرژی ترکیه را ۷ تا ۱۱ میلیارد دلار – بسته به سناریوهای متفاوت تولید گاز – کاهش دهد.