نخستین پرواز بین افغانستان و ایران سه ماه پس از شیوع کرونا، چهارشنبه گذشته از سرگرفته شد و صدها مسافر سرگردان توانستند سوار هواپیما شوند. اما مشکلات و موانع مهاجرتی و بی‌نظمی در جریان پرواز گریبان‌گیر بسیاری از این مسافران است.

محمود امانی، مدیر کل فرودگاه‌های خراسان رضوی می‌گوید که اولین پرواز حامل ۱۴۶ مسافر پس از کرونا از مبدا کابل به مشهد، در میان استقبال ساکنان مشهد و سازمان مردم‌نهاد سمن که با گل و شیرینی و وسایل پزشکی برای استقبال مسافران افغان به فرودگاه مشهد رفته بودند، به زمین نشسته است.

 با وجود تلاش سازمان‌های مردم‌نهاد برای ایجاد هم‌دلی بین مردمان ایران و افغانستان در اوج بحران سیاسی ناشی از غرق شدن مهاجران غیرقانونی در رودخانه هریرود، مسافران افغان از رفتار نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران و هرج و مرج حاکم در فرودگاه شهید هاشمی‌نژاد مشهد شکایت دارند.

بیش از سه میلیون مهاجر افغان هم‌چنان در ایران زندگی می‌کنند و بستگان آن‌ها که در نهادهای دولتی، آموزشی و بین‌المللی در افغانستان کار می‌کنند، برای تعطیلات زمستانی به ایران سفر می‌کنند. امسال اما ویروس کرونا به بسته شدن مرزهای هوای ایران با خیلی از کشورها از جمله افغانستان منجر شد و برنامه‌های مسافران بین دو کشور همسایه را مختل کرد. مهلت ویزای بازیدکنندگان افغان تمام شد و اداره گذرنامه هم باز نبود تا ویزا را تمدید کند.

یکی از دردسرهای بزرگ مسافران افغان همین ویزای جمهوری اسلامی ایران است که برای مدت کوتاه یک ماه در ازای ۸۰ یورو و بلیط دوطرفه از کنسولگری‌های این کشور در هرات، کابل و مزارشریف دریافت می‌شود. اما از یک سو بسته بودن سه ماهه مرزها و توقف پروازها و از سوی دیگر، تعطیلی و کندی نهادهای دولتی ایران به اتمام مهلت قانونی اقامت مسافران انجامید. ناامن بودن مسیر زمینی تا کابل هم مانع سفر صدها نفر می‌شود. نتیجه آن هم سرانجام سرگردان شدن از فرودگاه تا پرداخت جریمه هنگام خروج بوده است.  

اما خیلی از مسافران این پرواز نمی‌دانستند که جریمه سنگینی در انتظارشان است و پول کافی هم برای پرداخت آن نداشتند. آن‌ها می‌گویند پلیس مهاجرت اعلام کرده بود که تاریخ ویزایشان را تا پایان اردیبهشت ماه تمدید کرده است اما بعد از این تاریخ، حضورشان غیرقانونی خواهد بود. پرواز هم در هفته دوم خرداد صورت گرفت.

محمد صادقی، استاد دانشگاه که بلیت دو طرفه هوایی گرفته و به همراه خانواده‌اش در دوره تعطیلات زمستانی به ایران رفته بود تا بستگانش را ملاقات کند، از مسافران اولین پرواز بود. او قبل از پایان مهلت پلیس مهاجرت ایران، به شرکت کفالت و اداره گذرنامه مراجعه کرد.

او به رسانه‌ها گفته است: «گفتم جناب سرهنگ، این بلیت من است که بوک کردم و اولین پروازتان سه‌شنبه است. من می‌توانم همین چند روز را تمدید کنم. با لحن بی‌ادبانه‌ای گفتند: ما کاری نمی‌توانیم بکنیم. بروید فرودگاه و آن‌جا جریمه بدهید. من گفتم چرا جریمه بدهم؟ من قبل از مهلت تعیین ‌شده‌تان به شما مراجعه کردم. در فرودگاه مشهد هم همین اتفاق تکرار شد. آن‌ها گفتند: شما باید جریمه بدهید، هر نفر به ازای هر روز باید ۹۰ هزار تومان بدهد. من هرچه استدلال کردم که قبل از پایان مهلت ویزا مراجعه کردیم، گفتند شما تخلف کردید گفتند باید زمینی می‌رفتید. گفتم منطق شما چیست؟ اگر من می‌توانستم با فرزندانم علی‌رغم ناامنی‌ها زمینی می‌رفتم و بلیت رفت و برگشت هوایی نمی‌خریدم. بالاخره از روی ناچاری و اجبار دیدم ممکن است که مانع ورود ما به هواپیما شوند. مبلغ یک میلیون و ۳۰۰ هزار تومن برای چهار نفر پرداخت کردم.»

این داستان تقریبا برای تمام مسافرانی که از ایران به وطن خود باز می‌گردند مشابه است. در میان آن‌ها پیرزنان و پیرمردانی هستند که از کاغذبازی‌های مهاجرتی سر درنمی‌آورند و چند صدهزار تومان هم ندارند بابت جریمه‌ای بپردازند که عاملش کرونا بوده است. شکایت‌های آن‌ها هم تاکنون جایی را نگرفته است. جمهوری اسلامی ایران هم حاضر نشده است برای مسافران معافیت اعلام کند.

از سوی دیگر، عدم رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی در فرودگاه و در داخل هواپیماها از دیگر شکایت‌های مسافران است. یکی از شرط‌های سفارت ایران تهیه بلیت دوطرفه شرکت‌های هواپیمایی ایرانی مانند ماهان است و در غیر این صورت درخواست ویزا رد شده و یا با تاخیر انجام خواهد شد. شرکت‌های ایرانی که به افغانستان پرواز دارند هم در نخستین پروازهای پس از کرونا فاصله‌گذاری اجتماعی را باید رعایت کنند. 

محمد قاسم وفایی‌زاده، رئيس اداره حمل و نقل و هوانوردی افغانستان می‌گوید که این شکایت‌ها را شنیده است و آن را بررسی می‌کند.

پروازهای خارجی به افغانستان، بعد از ایران رفته‌رفته از سر گرفته می‌شود. در هیچ جای دیگر دنیا چنین شکایتی درج نشده است.

آقای وفایی‌زاده می‌گوید که پرواز مجدد سایر شرکت‌های خارجی به افغانستان نیز در دست بررسی است. او در جلسه‌ای با نمایندگان این شرکت‌ها در کابل گفت شرکت ترکیش ایرلاینز از تاریخ دهم ماه ژوئن پروازش را به افغانستان از سر می‌گیرد. شرکت هوایی العربیه از تاریخ ۱۵ ژوئن، شرکت فلای دوبی از تاریخ ۵ ژوئن کارشان را دوباره شروع خواهند کرد و ایرایندیا از ۳۱ ماه مه دوباره فعال خواهد شد.

مقام‌های افغان می‌گویند این پروازها تحت شرایط جدید با در نظر داشتن توصیه‌های بهداشتی از سر گرفته خواهند شد.