پس از بازگشت ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، از سفر چین، جنگ روسیه و اوکراین که از چند سال به این سو ادامه دارد، به طور قابل‌توجهی شدت گرفت. این در حالی است که پوتین در سفر اخیرش به چین، هم در اجلاس سازمان همکاری شانگهای حضور یافت و هم در رژه گسترده نظامی میدان تیان‌آن‌مین که به مناسبت هشتادمین سالگرد پایان جنگ جهانی دوم و غلبه چین بر ژاپن برپا شد، شرکت کرد.

اکنون این پرسش مطرح می‌شود که آیا میان سفر پوتین به چین و تشدید جنگ علیه اوکراین پیوندی وجود دارد؟ در پاسخ می‌توان گفت که لزوما چنین ارتباطی وجود نخواهد داشت؛ هرچند شیوه استقبال از پوتین در این سفر استثنایی و آکنده از پیام‌ها و دلالت‌های سیاسی بی‌شمار بود. در رژه نظامی چین، پوتین در سمت راست شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهوری چین، نشسته بود، در حالی که در سمت چپ او، کیم جونگ اون، رهبر کره شمالی، که نیروهای کشورش در جنگ روسیه و اوکراین شرکت داشته‌اند، جای داشت.

در جریان این سفر، پوتین تاکید کرد که روابط مسکو و پکن به سطحی «بی‌سابقه» توسعه یافته است؛ موضوعی که به‌ویژه در پرتو افزایش مبادلات تجاری میان دو کشور از آغاز جنگ روسیه و اوکراین، یعنی حدود سه سال و نیم پیش، معنا پیدا می‌کند. پوتین افزود که با آغاز اجرای خط لوله گازی «قدرت سیبری ۲» از مسیر مغولستان برای انتقال گاز روسیه به چین، این همکاری می‌تواند به‌طور قابل ملاحظه‌ای گسترش یابد. در همین راستا، پوتین و شی درباره اقدام‌های لازم برای عملی کردن این طرح که قرار است کار روی آن در آینده نزدیک آغاز شود، رایزنی کردند.

بدیهی است که که سخنان شی در جریان رژه نظامی‌ــ که طی آن پیامی چالش‌برانگیز به ایالات متحده فرستاد و خواستار پایان دادن به تلاش‌های واشینگتن برای مهار چین شدــ در کنار نمایش سلاح‌های پیشرفته در این مراسم، برای پوتین این معنا را داشت که موازنه قدرت جهانی در حال دگرگونی است و نظمی نوین بر پایه «چندقطبی بودن» هرچه بیشتر در حال شکل‌گیری و تبلور است.

پس از این سفر، جنگ اوکراین در عرض چند روز دو تحول بزرگ و بی‌سابقه را شاهد بود. نخستین رویداد بمباران ساختمانی دولتی در کی‌یف در روز یکشنبه گذشته (۱۶ شهریور ۱۴۰۴) بود؛ حمله‌ای که برای نخستین بار از آغاز جنگ در پنجم اسفند ۱۴۰۱ صورت گرفت. دومین تحول، رویارویی لهستان‌‌ــ عضو ناتوــ در روز چهارشنبه (۱۹ شهریور ۱۴۰۴) با پهپادهای روسی بود که هنگام شلیک انبوه پهپادها از سوی روسیه به خاک اوکراین، حریم هوایی لهستان را نقض کردند.

در واکنش به این تهاجم، ناتو جنگنده‌هایش را به حالت آماده‌باش درآورد و تعدادی از آن‌ پهپادها را سرنگون کرد. این حادثه به‌عنوان جدی‌ترین برخورد میان روسیه و ناتو از زمان آغاز جنگ تلقی می‌شود. در پی این رخداد، دونالد ترامپ، رئيس‌جمهوری ایالات متحده، گفت که صبرش در برابر پوتین «به‌سرعت در حال اتمام است».

در همین چارچوب، اسکات بسنت، وزیر خزانه‌داری ایالات متحده، هشدار داد که در صورت پاسخ ندادن کرملین به درخواست ترامپ برای توقف جنگ و حرکت در مسیر سیاسی، تحریم‌هایی علیه مسکو اعمال خواهد شد که می‌تواند «اقتصاد روسیه را به‌طور کامل فلج کند». علاوه بر اینکه تشدید تحریم‌های آمریکا علیه روسیه مطالبه‌ای است که هم‌پیمانان اروپایی از زمان آغاز دور دوم ریاست‌جمهوری ترامپ، یعنی حدود ۹ ماه پیش، همواره پیگیر آن بوده‌اند.

این موج تازه از تشدید تنها به اقدام‌های روسیه محدود نمی‌شود؛ به‌ویژه اینکه اوکراین هم توانست با هدف قرار دادن مواضع متعددی در روسیه، شماری از پالایشگاه‌های نفت این کشور را به آتش کشد؛ رخدادی که دولت روسیه را وادار کرد در برخی مناطق این کشور، سهمیه‌بندی سوخت را به اجرا بگذارد. از سوی دیگر، براورد غربی‌ها نشان می‌دهد که اوکراین دست‌کم ۲۰ درصد از پالایشگاه‌های روسیه را از چرخه فعالیت خارج کرده است. ژنرال الکساندر سیرسکی، فرمانده ارتش اوکراین، با افتخار اعلام کرد که کشورش در ماه اوت گذشته ۶۰ هدف را در داخل خاک روسیه بمباران کرده است.

باید یاداوری کنیم که هم‌زمان با برگزاری مذاکرات پوتین با ترامپ و پس از آن با شی، کشورهای اروپای غربی، به‌ویژه فرانسه، آلمان، ایتالیا، هلند و لهستان بار دیگر بر لزوم اعزام نیرو به اوکراین در مرحله پساجنگ، تاکید کردند تا مانع ازسرگیری هرگونه حمله احتمالی روسیه علیه این کشور شوند.

این اقدام اروپایی‌ها، پوتین را به واکنش واداشت و او به‌صراحت اعلام کرد که هر نیرو یا یگان اروپایی که به اوکراین وارد شود، برای نیروهای روسیه هدفی مشروع خواهد بود.

اکنون با توجه به رویدادهای یادشده، این پرسش مطرح می‌شود که آیا آنچه اخیرا در حریم هوایی لهستان رخ داد، یک هشدار هدفمند بود یا یک حادثه اتفاقی و گذرا؟

برگرفته از روزنامه النهارالعربی