تصاویر ماهواره‌ای جدید نشان می‌دهند که جمهوری اسلامی ایران در هفته گذشته، بیشتر تجهیزات خنک‌کننده را از دو ساختمان مربوط به سامانه‌های تهویه و سرمایش در تاسیسات غنی‌سازی سوخت هسته‌ای نطنز، جمع‌آوری و منتقل کرده است.

دیوید آلبرایت، رئیس موسسه علوم و امنیت بین‌المللی، گفت این اقدام با هدف کاهش خطر نابودی تجهیزات حیاتی در صورت حملات هوایی احتمالی، انجام شده است؛ به‌ویژه آنکه این تجهیزات هم‌اکنون به‌دلیل قطع برق و از کار افتادن سانتریفیوژها، در پی حملات موسوم به جنگ ۱۲ روزه اسرائیل و آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران، از مدار خارج شده‌اند.

در همین زمینه، رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، نیز روز چهارشنبه تاکید کرد که جمهوری اسلامی ایران همچنان توانایی تولید سانتریفیوژهای محوری مورداستفاده در فرایند غنی‌سازی مواد رادیواکتیو را دارد و گفت: «همه بر این باورند که توانایی تولید سانتریفیوژهای بیشتر، همچنان تا حد زیادی، وجود دارد.»

گروسی همچنین، بر ضرورت راستی‌آزمایی درباره موجودی اورانیوم غنی‌شده در ایران تاکید کرد و افزود: «فکر می‌کنم توافق عمومی وجود دارد که عمده این مواد هنوز در ایران‌اند، اما البته باید صحت این موضوع بررسی شود. شاید بخشی از آن‌ها از بین رفته باشد. برای تعیین این مسئله، راه‌های فنی وجود دارد. بنابراین ما منتظر این بررسی هستیم.»

مذاکرات هسته‌ای میان تهران و واشینگتن در میانه ماه ژوئن (اواخر خرداد)، پس از حمله اسرائیل به ایران که آمریکا نیز با حمله به تاسیسات هسته‌ای جمهوری اسلامی، در آن مشارکت داشت، متوقف شد.

ایالات متحده سال ۲۰۱۸ از توافق هسته‌ای برجام خارج شد و تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی را بازگرداند؛ این تصمیم در دوره نخست ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ اتخاذ شد و از آن زمان، جمهوری اسلامی از بخشی از تعهداتش، به‌ویژه در زمینه سطح غنی‌سازی اورانیوم، عقب‌نشینی کرد.

کشورهای غربی جمهوری اسلامی را متهم می‌کنند که به دنبال دستیابی به سلاح هسته‌ای است، اما تهران این اتهام را رد می‌کند و بر حق خود برای توسعه برنامه هسته‌ای با اهداف غیرنظامی پافشاری می‌کند. با این حال در آستانه اجرای مکانیسم ماشه که تمامی تحریم‌های سازمان ملل متحد را علیه نظام مستقر در تهران بازمی‌گرداند، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گزارش فصلی تازه‌اش، تایید کرده که ذخایر اورانیوم جمهوری اسلامی با غنای تا ۶۰ درصد، اندکی پیش از حمله اسرائیل، افزایش یافته است.

بر اساس این گزارش که رویترز بخش‌هایی از آن را منتشر کرد، ذخایر اورانیوم جمهوری اسلامی در تاریخ ۲۳ خرداد به ۹ هزار و ۸۷۴.۹ کیلوگرم رسیده بود که نسبت به گزارش پیشین، ۶۲۷.۳ کیلوگرم بیشتر است. در همان زمان، ذخایر اورانیوم غنی‌شده در سطح ۶۰ درصد ۴۴۰.۹ کیلوگرم براورد شد؛ افزایشی معادل ۳۲.۳ کیلوگرم نسبت به دوره قبل. این در حالی است که آژانس یادآور شد برای ساخت یک بمب هسته‌ای، حدود ۴۲ کیلوگرم اورانیوم ۶۰ درصدی کافی است و بنابراین ذخایر کنونی ایران به لحاظ نظری، برای تولید حدود ۱۰ بمب کافی است.

رافائل گروسی روز چهارشنبه از تهران خواست که در مورد بازرسی‌های هسته‌ای به‌سرعت توافق کند. او به رویترز گفت که مذاکرات این نهاد با جمهوری اسلامی در مورد چگونگی از سرگیری بازرسی‌ها در مراکز هسته‌ای، از جمله سایت‌هایی که اسرائیل و ایالات متحده بمباران کردند، نمی‌تواند ماه‌ها ادامه یابد و خواستار دستیابی به توافق در اوایل این هفته شد.

گروسی با اشاره به مذاکرات معاونش با مقام‌های جمهوری اسلامی، افزود: «من امیدوارم که بتوانیم این روند را به‌زودی به پایان برسانیم. ما در تلاشیم تا شاید ظرف چند روز آینده، جلسه دیگری در وین داشته باشیم و این موضوع را به نتیجه برسانیم و بازرسی‌ها را آغاز کنیم. اگر بتوانیم قبل از هفته آینده در این مورد توافق کنیم، واقعا خوب خواهد بود.»

در واکنش به این سخنان، عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی، با بیان اینکه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قبول کرده که به یک چارچوب همکاری جدید نیاز است، بار دیگر تاکید کرد: «تا وقتی این مذاکرات به پایان نرسد، هیچ همکاری جدیدی با آژانس شکل نخواهد گرفت.»

بن‌بست میان تهران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در شرایطی به نقطه حساس رسیده که از یک‌سو، افزایش ذخایر اورانیوم و توان تولید سانتریفیوژها تردیدها را درباره اهداف واقعی جمهوری اسلامی بیشتر کرده و از سوی دیگر، ادامه کارشکنی‌های جمهوری اسلامی در مسیر بازرسی‌ها می‌تواند راه را برای تشدید تحریم‌ها و حتی اقدام‌های قهری بیشتر هموار کند.

در این میان، اجرای قریب‌الوقوع مکانیسم ماشه هم می‌تواند جمهوری اسلامی را دوباره زیر فشار سنگین تحریم‌های سازمان ملل قرار دهد؛ آنچه آینده برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی را بیش از هر زمان دیگری، با تردید و خطر رویارویی‌های تازه گره می‌زند.