تداوم قطع درختان کهنسال خیابان فلسطین جنوبی نگرانی‌ها و ابهامات زیادی را برای ساکنان و کسبه این منطقه ایجاد کرده است. در حالی که برخی افراد عواملی مانند نرسیدن آب به ریشه به دلیل سنگفرش شدن جوی‌ها یا آسیب ناشی از تجمع موش‌ها را عامل خشک شدن این درختان می‌دانند، شهرداری منطقه ۱۱ دلیل این اقدام را «پاکسازی درختان آفت‌زده» اعلام کرده است.
روزنامه پیام ما در گزارشی میدانی درباره قطع درختان خیابان فلسطین، نوشت: «در بخشی از این خیابان که از پایین خیابان انقلاب آغاز می‌شود تا سر خیابان لبافی‌نژاد (بالاتر از خیابان جمهوری)، می‌توان درخت‌ها را شمرد. در این ۴۳۱.۵ متر، سمت راست خیابان فقط حدود ۲۷ درخت بزرگ و تنومند (بدون احتساب درختان جوان و کوتاه‌قد) و سمت چپ ۳۱ درخت باقی مانده است. به طوری که بین هر یک تا سه درخت کنار هم تا رسیدن به درخت بعدی، فقط گودال‌های عمیق به‌جامانده از درختان قبلی دیده می‌شود که شاهدی است بر قطع تعدادی از آن‌ها.»
بر اساس این گزارش، تلخی ماجرا آنجا است که همین درختان تنومند باقی‌مانده هم که قامتشان با ساختمان‌های بلند برابری میکند، چنان خشک شده‌اند که احتمالا در نوبت قطع شدن قرار دارند و این موضوع مغازه‌داران را که هر روز کمتر شدن فضای سبز خیابان را شاهدند، از سرنوشتی که در انتظار درختان باقی‌مانده است، نگران‌تر میکند.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
یکی از کسبه قدیمی با سابقه ۵۰ سال فعالیت در این خیابان، می‌گوید: «از کودکی با این درختان زندگی کرده‌ام. شهرداری زمانی کف جوی‌ها را سنگفرش کرد و همین باعث شد آب به ریشه‌ها نرسد و درختان یکی‌یکی خشک شوند.»
شهرداری منطقه ۱۱ چهاردهم تیرماه، پس از انتشار خبرهایی در فضای مجازی درباره قطع درختان قدیمی زنده، در اطلاعیه‌ای مدعی شد که «رفع خطر درختان خشک‌شده بر اساس دستورالعمل‌ها و به‌منظور جلوگیری از انتقال آفات و بیماری‌ها به سایر درختان و همچنین با هدف پیشگیری از خسارت‌های جانی و مالی به شهروندان» انجام شد.
روابط‌عمومی شهرداری منطقه ۱۱ همچنین ادعا کرد که این اقدام در پاسخ به «درخواست‌های متعدد مردم» و در چارچوب «پاکسازی درختان آفت‌زده» صورت گرفته است.
چهار روز بعد از صدور آن اطلاعیه، حسین پیراردی، معاون خدمات شهری منطقه ۱۱، خبر داد که پس از آزمایش‌های موردتایید وزارت جهاد کشاورزی مشخص شد تعدادی از درختان خیابان فلسطین به دو نوع بیماری قارچی مبتلا بودند که از طریق آب و ریشه به سایر درختان منتقل می‌شوند و به‌رغم تلاش برای مقابله با بیماری، چاره‌ای جز رفع خطر باقی نماند و قطع درختان با توجه به شکایات مردمی و احتمال بروز خسارت، انجام شد.»
در آخرین موضع‌گیری شهردار منطقه ۱۱ که طی یک نشست خبری در اواخر مردادماه بیان شد، این سازمان تاکید کرد که «قطع درختان تنها با مجوز انجام می‌شود و دلیل قطع برخی درختان فلسطین جنوبی ابتلا به آفت بوده است».
اظهارتردید کارشناسان محیط‌زیست
به‌رغم ادعاهای مسئولان شهری درباره آفت‌زدگی درختان خیابان فلسطین، کارشناسان محیط‌زیست همچنان درباره ادعاهای شهرداری تردید دارند. میترا حسینی، کارشناس محیط‌زیست، در همین زمینه گفت: «هیچ تحقیق یا گزارش رسمی درباره ابتلای چنارهای تهران به آفت قارچی منتشر نشده است. تنها نهادی که چنین ادعایی را مطرح میکند، شهرداری است.»
به گفته این کارشناس، اصطلاحی مانند «سرطان رنگی» که مسئولان شهری بارها به کار برده‌اند، «غیرعلمی و ساخته‌وپرداخته» است. او یادآور شد که پیش‌تر نیز تعداد زیادی از چنارهای خیابان ولی‌عصر با همین ادعا قطع شدند.
حسینی در ادامه، به تفاوت میان بیماری و آفت‌زدگی درختان اشاره کرد و افزود: «بیماری به قارچ و باکتری گفته می‌شود، اما منظور از آفت سوسک‌ها و حشرات‌اند. اگر درختان واقعا آلوده به قارچ باشند، باید نوع قارچ، درصد آلودگی و میزان واگیر بودن آن مشخص شود. تنها پس از انتشار این داده‌ها می‌توان درباره ضرورت قطع یا حفظ درختان تصمیم گرفت.»
به باور او، بسیاری از مشکلات درختان ناشی از تنش‌های محیطی است: «زمانی که کف جوی‌ها سنگفرش و ریشه‌ها از آب و هوا محروم می‌شوند، درختان تحت فشار قرار می‌گیرند و مستعد ابتلا به آفات ثانویه می‌شوند. به جای رفع این عوامل، درختان را رها می‌کنند تا خشک شوند و سپس قطعشان می‌کنند.»
این کارشناس محیط زیست تاکید کرد که طبق مصوبات سال‌های ۱۳۹۵ و ۱۳۹۸، شهرداری موظف است برای درختان کهنسال شناسنامه سلامت تهیه کند و اطلاعات پایش سالانه را در اختیار عموم قرار دهد، اما در حال حاضر هیچ گزارشی درباره وضعیت سلامت درختان خیابان فلسطین منتشر نشده است و مردم نمی‌دانند قطع این درختان بر چه اساسی انجام می‌شود.
درخت‌کُشی سازمان‌یافته
بحران فضای سبز تهران محدود به خیابان فلسطین نیست. خشک شدن و قطع چنارهای خیابان ولی‌عصر و برخی پارکجنگلیها نیز طی چند سال اخیر همواره خبرساز بوده‌اند. شهرداری تهران اسفند ۱۴۰۳ اعلام کرد ۱۰۰ درخت چنار خیابان ولی‌عصر به دلیل خشکی و آفت‌زدگی، با رای کمیسیون ماده ۷ قطع شده‌اند. در همان ماه، ۱۳ درخت دیگر نیز عمدا خشک و قطع شدند که مالک آن‌ها با جریمه سنگین روبرو شد.
هم‌زمان در خیابان‌های دیگری مانند فلسطین جنوبی و ایتالیا، نیز قطع درختان ادامه یافت. گزارش‌ها همچنین حاکی از آن است که طی ماه‌های اخیر بیش از ۲۰ هزار درخت در پارک جنگلی‌های چیتگر و سرخه‌حصار خشک شدند. مسئولان شهری علت را «تنش آبی شدید» و «شیوع آفت سوسک پوست‌خوار» عنوان کردند. در مقابل، کارشناسان ضعف در مدیریت آبیاری و تامین منابع آب را عامل اصلی نابودی این درختان می‌دانند.
از سوی دیگر، تصاویر جدید منتشرشده از کاخ گلستان نشان می‌دهد تعدادی از درختان چنار کهنسال این مجموعه نیز خشکیده یا آسیب‌دیده‌اند. هرچند قطع گسترده‌ای گزارش نشده، وضعیت موجود هشدار می‌دهد که حتی آثار تاریخی نیز از چالش‌های محیط‌زیستی مصون نیستند.
تکرار قطع درختان در خیابان‌های مرکزی پایتخت، پارکجنگلیها و محوطه‌های تاریخی نشان می‌دهد بحران فضای سبز تهران به یک منطقه خاص محدود نیست. نبود هماهنگی میان سازمان‌ها، ضعف مدیریت شهری، ساخت‌وسازها و توسعه بی‌رویه و بی‌توجهی به راهکارهای علمی، ریشه‌های اصلی این چرخه به شمار می‌رود.
درآمدزایی از قطع درختان
بحران قطع درختان در تهران به‌رغم پیامدهای فاجعه‌آمیز زیست‌محیطی و اجتماعی برای شهر و ساکنان آن، منبع درآمد هنگفتی برای شهرداری تهران است. همین موضوع گمانه‌زنی‌ها را درباره دست داشتن شهرداری در قتل‌عامل درختان تقویت کرده است. برخی می‌گویند شهرداری عامدانه درختان را به حال خود رها میکند تا خشک شوند و حتی اقدام‌های برخی پروژه‌های ساخت‌وساز در قطع درختان را نادیده می‌گیرند. برخی منتقدان معتقدند اتکای شهرداری به این منبع مالی می‌تواند به‌طور غیرمستقیم، برای افزایش صدور مجوز قطع درختان انگیزه ایجاد کند.
طبق گزارش‌ها، در سال‌های اخیر مبالغ قابل‌توجهی از محل عوارض و جریمه‌های مربوط به قطع درختان به حساب شهرداری تهران واریز شده است. به طوری که تنها در سال ۱۴۰۲، درآمد حاصل از این محل حدود ۸۷۵ میلیارد تومان بود که نسبت به سال ۱۴۰۱ (۴۸۳ میلیارد تومان) و سال ۱۴۰۰ (۳۳۵ میلیارد تومان) رشد چشمگیری نشان می‌دهد.
بر اساس آمار منتشرشده، طی دو سال نخست ششمین دوره مدیریت شهری، مجموع درآمد شهرداری از این محل به بیش از یک هزار و ۱۰۰ میلیارد تومان رسید که در مقایسه با دوره پنجم مدیریت شهری، ۹۵ درصد افزایش داشت.
این جریمه‌ها بر اساس کمیسیون ماده ۷ قانون حفظ و گسترش فضای سبز در شهرها وصول می‌شوند؛ کمیسیونی که مسئول بررسی درخواست مالکان و سازندگان برای قطع، جابه‌جایی یا سربرداری درختان است و در صورت صدور مجوز، عوارض و جریمه‌ای مشخص تعیین و از متقاضیان دریافت می‌شود؛ جریمه‌ای که به اعتقاد برخی کارشناسان، متناسب با نرخ تورم افزایش نیافته است و به همین دلیل تقبل آن برای بسازوبفروش‌ها، صرفه اقتصادی دارد و به افزایش قطع زنجیره‌ای درختان منجر می‌شود.
منتقدان این روند را «درخت‌کُشی سازمان‌یافته» می‌دانند و معتقدند درآمد حاصل از قطع درختان به جای آنکه بازدارنده باشد، به منبعی پایدار برای تامین بخشی از بودجه شهرداری تبدیل شده است.
