ولودیمیر زلنسکی، رهبر اوکراین، ممکن است به‌زودی دوباره با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، دیدار کند، که نخستین بار از سال ۲۰۱۹ تاکنون است.

نشست شش سال پیش در پاریس نخستین و تنها باری بود که دو رئیس‌جمهوری با هم ملاقات کردند، در حالی‌ که امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه، و آنگلا مرکل، صدراعظم وقت آلمان، کنار آن‌ها حضور داشتند. آن زمان، پوتین و زلنسکی به‌دنبال توافقی برای آتش‌بس در جنگ دونباس در شرق اوکراین بودند، جایی که نیروهای تحت حمایت روسیه با نیروهای اوکراینی می‌جنگیدند.

اکنون احتمال دارد این دو رهبر جهان در چارچوب بخشی از تلاش‌های دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، برای پایان دادن به جنگ ویرانگر اوکراین، بار دیگر دیدار کنند. با این حال، این موضوع هنوز قطعی نیست، و پیشنهاد اولیه پوتین مبنی بر برگزاری این دیدار در مسکو به‌سرعت از سوی رئیس‌جمهوری اوکراین رد شد.

چه اتفاقی در سال ۲۰۱۹ افتاد؟

نیروهای اوکراینی و جدایی‌طلبان روس از سال ۲۰۱۴ در منطقه دونباس در شرق اوکراین درگیر جنگ بودند.

زلنسکی و پوتین در دسامبر ۲۰۱۹ برای شرکت در «نشست هیئت نرماندی» به پاریس سفر کردند، مجمعی دیپلماتیک که دیپلمات‌های فرانسوی، آلمانی، روسی و اوکراینی پس از آغاز درگیری طراحی کردند.

رئیس‌جمهوری اوکراین چند ماه پیش‌تر، در بهار همان سال انتخاب شده بود‌‌ــ که نخستین نقش سیاسی‌اش بود‌ــ و با شکست پترو پوروشنکو، وزیر خارجه پیشین، به ریاست‌جمهوری رسیده بود.

نشست پاریس به پیشرفت‌‌هایی منجر شد، اما نقطه عطف محسوب نمی‌شد. دو طرف توافق کردند تا پیش از پایان سال ۲۰۱۹ «تمام اقدام‌های لازم برای حمایت از آتش‌بس» را اجرا و همه اسیران جنگی را آزاد کنند.

همچنین هر دو طرف برای اجرای توافق‌نامه‌های مینسک که در سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ امضا شده بود ابراز تمایل کردند، که نخستین تلاش برای دستیابی به آتش‌بس میان اوکراین و روسیه پس از ورود نیروهای پوتین و تصرف شبه‌جزیره کریمه صورت گرفت.

رهبران درباره یکدیگر چه گفتند؟

فضا میان این دو در ابتدا سرد بود. هیچ دست دادنی در انظار عمومی صورت نگرفت و گفته می‌شود که در طول نشست عمدتا از برقراری تماس چشمی خودداری کردند. زلنسکیِ سال ۲۰۱۹ با صورت اصلاح‌شده و کت‌وشلوار به تن، چهره‌ای کاملا متفاوت با ظاهر آشناتر کنونی‌اش به‌عنوان رهبر دوره جنگ داشت.

پس از نشست، پوتین مذاکرات را «گامی مهم» به‌سوی کاهش تنش خواند. او آن زمان محتاطانه ابراز امیدواری کرد: «تمام این‌ها به ما دلایلی می‌دهد تا فرض کنیم که روند در مسیر درست در حال پیشرفت است.»

زلنسکی نیز این دیدار را «گامی بزرگ به‌سوی صلح» خواند.

وقتی خبرنگاران از زلنسکی پرسیدند به عقیده او، چه کسی از تبادل نظر با همتای روسش پیروز بیرون آمده است، پاسخ داد: «نمی‌دانم چه کسی چه کسی را (شکست داد). فکر می‌کنم بهتر است دیپلماتیک باشیم، زیرا تازه صحبت را آغاز کرده‌ایم. بگذارید فعلا بگوییم مساوی شده است.»

بعد از آن چه اتفاقی افتاد؟

با وجود چندین تبادل اسیر، نشست ۲۰۱۹ زمینه‌ساز هیچ تغییر بلندمدت و عمده‌ای در روابط روسیه و اوکراین نشد‌ــ و اندکی بیش از دو سال بعد، روسیه حمله تمام‌عیار به اوکراین را آغاز کرد.

پس از مذاکرات ۲۰۱۹ چندین نقطه اختلاف کلیدی همچنان باقی ماند.

کی‌یف همچنان خواستار عقب‌نشینی نیروهای تحت حمایت روسیه و برقراری آتش‌بس کامل، همراه بازگرداندن کنترل مرز به اوکراین بود.

روسیه اصرار داشت پیش از آنکه اوکراین کنترل مرز شرقی‌اش را دوباره به دست بگیرد، باید انتخابات محلی در مناطق اشغالی برگزار شود. پوتین همچنین خواستار آن بود که دونباس در اوکراین موقعیت ویژه‌ای در قانون اساسی داشته باشد تا درجه‌ای از خودمختاری به آن اعطا شود.

در ژانویه ۲۰۲۲، تنها چند هفته پیش از تهاجم تمام‌عیار روسیه، بار دیگر نشستی در پاریس برگزار شد، اما این بار نه با حضور رهبران، بلکه با حضور مقام‌های چهار کشور بود.

دیپلمات‌های ارشد در فوریه ۲۰۲۲ گرد هم آمدند تا تلاش کنند از وقوع درگیری جلوگیری کنند. پس از حمله روسیه در ۲۴ فوریه، زلنسکی گفت که این حمله پیشرفت‌هایی را که در «هیئت نرماندی» حاصل شده بود «نابود کرد».