زمین‌لرزه‌ای عظیم به بزرگی ۸.۸ روز سه‌شنبه شبه‌جزیره کامچاتکا در منتهی‌الیه شرق روسیه را لرزاند، که ششمین زمین‌لرزه بزرگ ثبت‌شده در تاریخ و بزرگ‌ترین زمین‌لرزه از زمان زلزله سال ۲۰۱۱ ژاپن محسوب می‌شود.
سازمان زمین‌شناسی آمریکا اعلام کرد که این زمین‌لرزه کم‌عمق بود و مرکز آن در عمق حدود ۱۹ کیلومتری (۱۲ مایلی) و در ۱۱۹ کیلومتری (۷۴ مایلی) جنوب‌شرقی شهر دورافتاده پتروپاولوفسک-کامچاتسکی روسیه با جمعیت حدود ۱۶۵ هزار نفر قرار داشت.
زمین‌لرزه‌ها زمانی رخ می‌دهند که صفحات تکتونیکی سنگی زمین، که روی ماگما شناورند، به یکدیگر ساییده می‌شوند و مقادیر عظیمی انرژی آزاد می‌کنند.
در حالی که استفاده از مقیاس ریشتر برای زلزله‌های ناحیه‌ای تا حدود بزرگی ۵ مرسوم و غالبا مفید بوده است، برای لرزه‌های بزرگ‌تر از مقیاس بزرگی گشتاوری استفاده می‌شود، زیرا این مقیاس عوامل بیشتری مانند اندازه شکست گسل را در نظر می‌گیرد.
بزرگی زلزله‌ها بر اساس مقیاسی لگاریتمی اندازه‌گیری می‌شود، به این معنا که زلزله‌ای با بزرگی نزدیک به ۹، هزار برابر قدرتمندتر از زلزله‌ای با بزرگی ۶ است.
بزرگ‌ترین زمین‌لرزه‌های ثبت‌شده در تاریخ
میزان ویرانی جانی و مالی ناشی از زمین‌لرزه اغلب به عوامل متعددی از جمله فاصله از مرکز زلزله، معماری منطقه، تراکم جمعیت، و همچنین عمق زمین‌لرزه، شرایط زمین‌شناسی محیط اطراف، و پیامدهایی مانند سونامی بستگی دارد.
برای نمونه، زمین‌لرزه‌ای به بزرگی ۶.۸ که مراکش را لرزاند، به‌دلیل وقوع در عمق کم که فقط حدود ۱۲ تا ۱۸ کیلومتر بود، به مرگ نزدیک به ۳۰۰۰ نفر منجر شد.
بزرگ‌ترین زمین‌لرزه ثبت‌شده در تاریخ زلزله‌ای به بزرگی ۹.۵ بود که در سال ۱۹۶۰ شهر والدیویا در شیلی را لرزاند و بر اساس منابع گوناگون، بین ۱۰۰۰ تا ۶۰۰۰ کشته به جا گذاشت.
مرکز این زلزله در یک منطقه فرورانش قرار داشت، که صفحه تکتونیکی قاره‌ای اقیانوس آرام زیر صفحه آمریکای جنوبی فرو می‌رود.
دومین زمین‌لرزه بزرگ، با بزرگی ۹.۲، در سال ۱۹۶۴ آلاسکا را لرزاند و آن نیز در منطقه فرورانش رخ داد که در آن صفحه اقیانوس آرام به زیر صفحه آمریکای شمالی فرو می‌رود.
در حالی که زمین‌لرزه آلاسکا از نظر مقیاس با زلزله شیلی قابل مقایسه بود، کمتر از ۱۵۰ کشته به جا گذاشت، و مرگ فقط ۱۵ نفر مستقیم در اثر زلزله بود و بیش از ۱۲۰ نفر به‌دلیل سونامی ناشی از زلزله جان باختند.
زمین‌لرزه بزرگ توهوکو که در سال ۲۰۱۱ ژاپن را لرزاند به بزرگی ۹.۱ بود، اما امواج سونامی عظیمی ایجاد کرد که ارتفاعش در برخی مناطق به بیش از ۴۰ متر می‌رسید، و به مرگ بیش از ۱۵ هزار نفر و آوارگی بیش از ۱۳۰ هزار نفر منجر شد.
زمین‌لرزه هولناک معروف سال ۲۰۰۴ در اقیانوس هند با بزرگی ۹.۳، مهیب‌ترین زلزله قرن حاضر از نظر بزرگی محسوب می‌شود، که سونامی ویرانگری نیز در پی داشت که جان حدود یک‌چهارم میلیون نفر را گرفت.
نشانه‌های هشداردهنده
برخی زمین‌لرزه‌های عظیم با «پیش‌لرزه‌های» کوچک‌تر همراه بوده‌اند. با این حال، این لرزه‌های کوچک‌تر تا زمانی که زلزله‌ای بزرگ‌تر همان منطقه را نلرزاند، به‌عنوان پیش‌لرزه شناسایی نمی‌شوند. در مورد زلزله روسیه، دانشمندان چندین پیش‌لرزه شناسایی کرده‌اند که در ماه گذشته این منطقه را لرزاندند.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
بنا بر اعلام سازمان زمین‌شناسی آمریکا (USGS)، زمین‌لرزه‌ای به بزرگی ۷.۴ که در ۲۰ ژوییه در این منطقه ثبت شد را اکنون می‌توان به‌عنوان پیش‌لرزه زلزله صبح امروز تلقی کرد.
هارولد توبین، لرزه‌شناس و مدیر شبکه لرزه‌نگاری شمال‌غرب اقیانوس آرام، در پستی در ایکس (توییتر سابق) نوشت: «یک رویداد مشخص کلان‌راندگی فرورانشی. و یک رخداد دیگر با بزرگی بیش از ۸.۵ با پیش‌لرزه قابل‌توجه (زلزله با بزرگی ۷.۴ اخیر در همان مکان)، مانند توهوکو ۲۰۱۱. هشدارها/رصدهای مربوط به سونامی باید جدی گرفته شوند.»
با وجود اینکه منطقه‌ای وسیع تحت تاثیر این زلزله به بزرگی ۸.۸ قرار گرفته است، بنا بر داده‌هایی که سازمان زمین‌شناسی آمریکا منتشر کرده است، شمار افرادی که در این منطقه و اطراف زندگی می‌کنند «محدود» است.
دیماس سالومو سیانپار، لرزه‌شناس از اندونزی، در پستی در ایکس نوشت: «جالب اینکه زمین‌لرزه به بزرگی ۸.۸ صبح امروز با مجموعه‌ای از پیش‌لرزه‌های بسیار شدید همراه بود، از جمله زمین‌لرزه‌ای با بزرگی گشتاوری ۷.۴ و سه زمین‌لرزه با بزرگی گشتاوری ۶.۶ (در ۲۰ ژوییه ۲۰۲۵)، و همچنین مجموعه‌ای از زمین‌لرزه‌های کوچک‌تر پیش از وقوع زلزله اصلی.»
دکتر سالومو سیانپار در پستی ترجمه‌شده افزود: «پدیده پیش‌لرزه در دیگر زمین‌لرزه‌های کلان‌رانشی نیز مشاهده شده است.»
در پی این زمین‌لرزه به بزرگی ۸.۸، چند نفر در این منطقه دورافتاده روسیه زخمی شده‌اند و ژاپن اخطار سونامی صادر کرده است و در مورد امواج تا ارتفاع ۳ متر (۱۰ فوت) به سواحل شرقی‌اش هشدار داده است.
بنا بر اعلام وزارت شرایط اضطراری روسیه، هیچ آسیب جدی یا تلفات جانی گزارش نشده است.
سامانه هشدار سونامی آمریکا نیز هشدار «امواج سونامی خطرناک» در سه ساعت آینده را صادر کرد.
در ادامه نگاهی داریم به فهرست سازمان زمین‌شناسی آمریکا از برخی از قدرتمندترین زمین‌لرزه‌هایی که پیش‌تر ثبت شده‌اند:
۱. بیوبیو، شیلی
در سال ۱۹۶۰، زمین‌لرزه‌ای به بزرگی ۹.۵ در منطقه مرکزی شیلی رخ داد. این زمین‌لرزه که با نام زلزله والدیویا یا زلزله بزرگ شیلی شناخته می‌شود، بزرگ‌ترین لرزه ثبت‌شده در تاریخ است که به مرگ بیش از ۱۶۰۰ نفر در داخل و خارج از این کشور منجر شد، بیشتر این تلفات به‌دلیل سونامی عظیم ناشی از زلزله رخ داد. هزاران نفر نیز مجروح شدند
۲. آلاسکا
در سال ۱۹۶۴، زمین‌لرزه‌ای به بزرگی ۹.۲ منطقه پرینس ویلیام ساوند در آلاسکا را تکان داد و نزدیک به پنج دقیقه طول کشید. در بزرگ‌ترین زمین‌لرزه ثبت‌شده در آمریکا و سونامی که در پی داشت، بیش از ۱۳۰ نفر جان باختند. رانش‌های زمین گسترده و امواج عظیم باعث سیل‌های شدید شدند. این رویداد با هزاران پس‌لرزه در هفته‌های پس از زلزله اول همراه بود.
۳. سوماترا، اندونزی
در سال ۲۰۰۴، زمین‌لرزه‌ای به بزرگی ۹.۱ و سونامی ناشی از زلزله جنوب‌شرق و جنوب آسیا و شرق آفریقا را ویران کرد و ۲۳۰ هزار نفر را به کام مرگ برد. فقط در اندونزی، بیش از ۱۶۷ هزار نفر جان باختند و برخی جوامع محلی به‌کل از بین رفتند.
۴. توهوکو، ژاپن
در سال ۲۰۱۱، زمین‌لرزه‌ای به بزرگی ۹.۱ در سواحل شمال‌شرقی ژاپن رخ داد که سونامی عظیمی به راه انداخت و نیروگاه هسته‌ای فوکوشیما را در هم کوبید. این حادثه باعث قطع برق و از کار افتادن سامانه‌های خنک‌کننده شد و به ذوب در سه راکتور منجر شد. بیش از ۱۸ هزار نفر در زمین‌لرزه و سونامی جان باختند و برخی اجساد هرگز پیدا نشدند.
۵. کامچاتکا، روسیه
در سال ۱۹۵۲، زمین‌لرزه‌ای به بزرگی ۹.۰ خسارت قابل‌توجهی به بار آورد، اما به‌رغم سونامی که با امواجی به ارتفاع ۹.۱ متر (۳۰ فوت) هاوایی را درنوردید، هیچ مورد مرگی گزارش نشد.
۶. بیوبیو، شیلی
در سال ۲۰۱۰، زمین‌لرزه‌ای عظیم به بزرگی ۸.۸ مرکز شیلی را لرزاند، پایتخت را به‌مدت یک دقیقه و نیم تکان داد و سونامی ایجاد کرد. در این فاجعه، بیش از ۵۰۰ نفر جان باختند.
۷. اسمرالداس، اکوادور
در سال ۱۹۰۶، زمین‌لرزه‌ای به بزرگی ۸.۸ و سونامی که در پی داشت حدود ۱۵۰۰ کشته به جا گذاشت. آثار این زلزله تا کیلومترها در امتداد سواحل آمریکای مرکزی و حتی در سان‌فرانسیسکو و ژاپن نیز احساس شد.
۸. آلاسکا
در سال ۱۹۶۵، زمین‌لرزه‌ای به بزرگی ۸.۷ جزایر رت در آلاسکا را لرزاند و سونامی به ارتفاع ۱۱ متر (۳۵ فوت) ایجاد کرد. این زلزله خسارت به‌نسبت جزئی شامل ترک‌خوردگی در ساختمان‌ها و یک باند آسفالت فرودگاه بر جا گذاشت.
۹. تبت
در سال ۱۹۵۰، زمین‌لرزه‌ای به بزرگی ۸.۶ باعث مرگ دست‌کم ۷۸۰ نفر شد. ده‌ها روستا ویران شدند، از جمله دست‌کم یک روستا به داخل رودخانه فروریخت. زمین‌لغزه‌های گسترده نیز باعث انسداد رودخانه سوبانسری در هند شد. هنگامی که آب سرانجام راهش را باز کرد، به ایجاد موج مرگباری به ارتفاع ۷ متر (۲۳ فوت) منجر شد.
۱۰. سوماترا، اندونزی
در سال ۲۰۱۲، زمین‌لرزه‌ای قدرتمند به بزرگی ۸.۶ در سواحل غربی شمال سوماترا در اندونزی رخ داد. اگرچه این زلزله خسارت چندانی به بار نیاورد، فشار روی گسلی را که منشاء سونامی ویرانگر سال ۲۰۰۴ بود، افزایش داد.
© The Independent
