افزایش قابل‌ملاحظه‌ تنش‌ها و حملات هدفمند فرامرزی بین هند و پاکستان در هفته‌ای که گذشت برای نخستین بار در چند دهه اخیر، شبحی از جنگ تمام‌عیار میان این دو همسایه مجهز به سلاح هسته‌ای ایجاد کرد.

دو کشور از زمان استقلال تاکنون دو بار بر سر منطقه مناقشه‌برانگیز کشمیر جنگیده‌اند‌ــ و در مجموع سه جنگ داشته‌اند‌ــ و اکنون بار دیگر این دره‌ خوش‌منظره هیمالیا در مرکز تنش‌های آنان قرار گرفته است. در این منطقه که احتمالا یکی از نظامی‌‌‌‌ترین مناطق جهان به شمار می‌رود، در بهترین شرایط نیز صدها هزار نیروی نظامی و شبه‌نظامی برای حفظ امنیت در بخش کشمیر تحت کنترل هند مستقرند.

اما اگر توان نظامی دو کشور را در نظر بگیریم، ارتش‌های هند و پاکستان در مجموع حدود ۲ میلیون نیروی مسلح در اختیار دارند. این یعنی در صورت وقوع جنگ تمام‌عیار، یکی از بزرگ‌ترین درگیری‌ها از لحاظ شمار نیروهای رزمی پس از پایان جنگ جهانی دوم خواهد بود.

مقایسه‌ ارتش‌ دو کشور

بر اساس رتبه‌بندی اندیشکده گلوبال فایرپاور (Global Firepower)، ارتش هند در سال ۲۰۲۴ در جایگاه چهارم میان ۱۴۵ کشور قرار گرفت، در حالی که پاکستان در رتبه دوازدهم ایستاده است. همچنین طبق ارزیابی مجله میلیتاری واچ (Military Watch Magazine)، هند در سطح بالاتری از قدرت نظامی نسبت به پاکستان قرار می‌گیرد.

هند با بیش از ۱.۴۷ میلیون سرباز فعال در خدمت، یکی از بزرگ‌ترین ارتش‌های دائمی جهان را در اختیار دارد.

در مجموع، هند در نیروهای دفاعی‌اش ۱.۴ میلیون پرسنل فعال دارد‌ــ که ۱ میلیون و ۲۳۷ هزار نفر در ارتش، ۷۵ هزار و ۵۰۰ نفر در نیروی دریایی، ۱۴۹ هزار و ۹۰۰ نفر در نیروی هوایی و ۱۳ هزار و ۳۵۰ نفر در گارد ساحلی را شامل می‌شود. بنا بر آمار موسسه بین‌المللی مطالعات راهبردی در لندن، قدرت نظامی پاکستان کمتر است و زیر ۷۰۰ هزار نیرو دارد، از این تعداد ۵۶۰ هزار نفر در ارتش، ۷۰ هزار نفر در نیروی هوایی و ۳۰ هزار نفر در نیروی دریایی خدمت می‌کنند.

این اندیشکده مستقر در لندن می‌گوید هزینه دفاعی پاکستان در سال گذشته یک‌دهم همسایه‌اش بوده است.

هند در سال ۲۰۲۴ حدود ۸۶ میلیارد دلار صرف بخش دفاعی کرده و از لحاظ هزینه نظامی، دومین کشور بزرگ آسیا پس از چین و ششمین کشور در سطح جهان بوده است.

از نظر منابع نظامی، مهمات و خودروهای رزمی نیز هند بر پاکستان برتری دارد و تعداد تانک‌هایی که در اختیار دارد تقریبا دو برابر پاکستان است. بر اساس گزارش گلوبال فایرپاور، هند در مجموع ۴۲۰۱ تانک و پاکستان ۲۶۲۷ تانک در اختیار دارد. در حوزه قدرت هوایی هم هند پیشتاز است و برآورد می‌شود در مجموع ۲۲۲۹ فروند هواپیما داشته باشد، در مقایسه با  ۱۳۹۹ فروندی که پاکستان در اختیار دارد.

با این حال، این دو کشور از نظر توان هسته‌ای در سطحی تقریبا برابر قرار دارند. بر اساس اعلام اندیشکده آمریکایی «انجمن کنترل تسلیحات» که به داده‌های سال ۲۰۲۴ استناد کرده است، هند حدود ۱۷۲ کلاهک هسته‌ای دارد و پاکستان با حدود ۱۷۰ کلاهک هسته‌ای، در فاصله‌ای اندک با این کشور قرار دارد.

انجمن کنترل تسلیحات اعلام کرد: «پاکستان با ۱۷۰ کلاهک هسته‌ای پلوتونیومی که روی سامانه‌های کوتاه‌برد و میان‌برد نصب شده‌اند، در حال حاضر قدرت هسته‌ای کافی برای ایجاد بازدارندگی مقابل حمله هسته‌ای هند و نابودی بخش بزرگی از این شبه‌قاره را دارد.»

این اندیشکده در ادامه افزود پاکستان همچنان به «تولید مواد شکافت‌پذیر ادامه می‌دهد و گزینه استفاده نخست از سلاح هسته‌ای علیه تهدیدهای نظامی غیرهسته‌ای را برای خود محفوظ نگه داشته است».

کارشناسان نظامی در پاکستان مدعی‌اند نیروهای مسلح کم‌شمارتر این کشور هم‌اکنون نیز با سرنگونی جنگنده‌های هندی‌ــ از جمله یک جنگنده رافال ساخت فرانسه‌ــ در تازه‌ترین تشدید تنش‌های فرامرزی، توانایی خود را ثابت کرده‌اند. مقام‌های هندی تاکنون بیانیه‌ای در پاسخ به ادعاهای پاکستان مبنی بر سرنگونی جنگنده‌های رافال هند منتشر نکرده‌اند. نشریه ایندیپندنت با دفتر راجنات سینگ، وزیر دفاع هند، تماس گرفته و نظر این وزارتخانه را جویا شده است.

عبدالله خان، مدیر موسسه مطالعات درگیری و امنیت پاکستان، گفت: «در اسلام‌آباد حس غرور و شادی حاکم است. برداشت این است که ارتش پاکستان، به‌ویژه نیروی هوایی پاکستان، عملکرد فوق‌العاده‌ای داشته‌ است. هند فقط به اهداف غیرنظامی حمله کرد زیرا در آن مناطق هیچ شبه‌نظامی‌ای وجود نداشت و این مکان‌ها پیش‌تر ممنوع شده بودند.»

او در تماسی تلفنی از اسلام‌آباد، به نشریه ایندیپندنت گفت: «اما پاکستان، در پاسخ، فقط به اهداف نظامی حمله کرد و تعدادی جنگنده هندی را سرنگون کردیم. با وجود محدودیت در تعداد و توان، پاکستان موفق شد نه فقط در هوا بلکه در امتداد خط کنترل با اهداف نظامی هند درگیر شود و هواپیماهای هندی را در قلمرو خودشان هدف قرار دهد.»

به گفته کارشناسان، با اینکه هند از نظر تسلیحاتی برتری آشکار دارد و می‌تواند جنگی طولانی‌تر را تاب بیاورد، با توجه به آسیب‌پذیری این کشور مقابل چین، جنگ با پاکستان آینده خوبی برای هند نخواهد داشت.

کریستوفر کلری، دانشیار گروه علوم سیاسی در دانشگاه آلبانی، می‌گوید: «هر دو کشور توانایی تحمل یک درگیری کوتاه و محدود را دارند، اما هیچ‌یک توان تحمل جنگی طولانی و شدید را ندارند. حتی چند هفته درگیری شدید، فشاری جدی بر ارتش‌های هر دو کشور وارد خواهد کرد. هند نسبت به پاکستان توان بیشتری برای تحمل جنگی طولانی دارد، اما کشیده شدن به چنین درگیری‌ای هند را در جبهه دیگرش با چین در معرض خطر قرار خواهد داد.»

این استاد دانشگاه گفت درگیری شدید فعلی بیشتر «جنگ لفظی و قدرت‌نمایی» است، تا جنگی واقعی و طولانی‌مدت.

او به ایندیپندنت می‌گوید: «موضوع اصلی امکان اعلام پیروزی سیاسی در داخل کشور است، نه تخریب موثر توانمندی‌های نظامی دشمن؛ به این معنا که درگیری بیشتر جنبه خودنمایی دارد تا رزمی‌ــ هرچند در برخی نقاط محدود و در بازه‌های زمانی کوتاه، درگیری‌ جدی هم وجود دارد.»

کلری می‌گوید: «دولت‌ها همیشه ادعا می‌کنند آماده‌اند، حتی زمانی که آماده نیستند.»

مایکل کلارک، تحلیلگر امنیتی و دفاعی در شبکه خبری اسکای، می‌گوید: «اندازه نیروهای نظامی هند تقریبا دو برابر نیروهای پاکستان است… اگر به جنگ برسد، هند پیروز خواهد شد.»