باستان‌شناسان در جنوب شهر رشت بقایای گورستانی را کشف کرده‌اند که قدمت آن به بیش از سه هزار سال پیش بازمی‌گردد. ولی جهانی، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گیلان، با اعلام این خبر گفت: «این آثار تازه کشف‌شده که در جلگه‌های گیلان قرار دارند، گویای سکونت انسان در این منطقه از هزاره اول پیش از میلاد تا دوره‌های اشکانی، ساسانی و اسلامی‌اند.»
شواهد به‌دست‌آمده از این کشف از تداوم سکونت انسان در محدوده شهرستان رودبار در جنوب استان گیلان تا نزدیکی‌های رشت، در حاشیه جنگل‌های هیرکانی و در فاصله ۱۵ کیلومتری از مرکز استان، حکایت دارد.
به گزارش خبرگزاری دولتی ایرنا، مدیرکل میراث فرهنگی گیلان با اشاره به نبود کاوش‌های باستان‌شناسی نظام‌مند در این منطقه تاکید کرد که مستندات دقیق‌تری از تاریخ آنجا در دست نیست و «مطالعات بیشتری لازم است تا بتوان شواهد قطعی‌تری از سکونت انسان در جلگه‌های گیلان، حتی از سه هزار و ۵۰۰ سال پیش از میلاد مسیح، به‌دست آورد».
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
با این حال به گفته او، «کشفیات جدید نشان می‌دهد انسان‌های اولیه از نواحی جنوبی، به‌ویژه از سمت رودبار، به‌تدریج به جلگه‌های گیلان و به‌ویژه شهرستان رشت مهاجرت کرده‌اند» و رودخانه سپیدرود در شکل‌گیری تمدن و فرهنگ این منطقه نقشی کلیدی ایفا کرده است.
سپیدرود (که «سفیدرود» نیز نوشته می‌شود) بزرگ‌ترین رودخانه شمال ایران است که از پیوستن دو رود شاهرود و قزل‌اوزن در شهر منجیل شکل می‌گیرد و با گذر از عرض استان گیلان، به دریای خزر می‌ریزد.
در دوران هخامنشیان هم از این رودخانه برای آبیاری استفاده می‌شد و مهندسان ایرانی با بهره‌گیری از روش‌های ابتکاری، زمین‌های حاصلخیز حاشیه رود را آبیاری می‌کردند.
در دوره ساسانیان، سپیدرود جایگاهی اسطوره‌ای پیدا کرد، زیرا گمان می‌رفت سرچشمه آن با رودخانه افسانه‌ای اروندرود پیوند دارد.
در قرون میانه، نواحی پیرامون این رود تحت سلطه سلسله‌های محلی گوناگون بود. البته سلجوقیان و صفویان نیز آثار متعددی در این منطقه به جا گذاشته‌اند و در توسعه شهرها و روستاهای حاشیه رود سهیم بودند.
مجموعه شواهد به دست آمده اثبات می‌کند که جلگه‌های گیلان، با خاک حاصلخیز، آب فراوان، و پوشش جنگلی انبوه، در هزاره اول پیش از میلاد یکی از زیست‌پذیرترین نواحی ایران بوده‌اند. حالا کشف گورستانی با قدمت بیش از سه‌هزار سال این فرضیه را که ساکنان این منطقه، نه صرفا کوچ‌نشینانی پراکنده، بلکه گروه‌هایی با ساختار اجتماعی نسبتا منظم بوده‌اند، تقویت می‌کند.
ساکنان اولیه این جلگه‌ها به‌احتمال فراوان در سکونتگاه‌های چوبی و گلی در حاشیه جنگل‌های هیرکانی زندگی می‌کردند. ابزارهایی که تاکنون از محوطه‌های مشابه در مناطق رودبار و تالش به دست آمده‌اند، نشان می‌دهند که این مردم به کشاورزی ابتدایی، ماهی‌گیری، شکار، و دامداری مشغول بودند و سپیدرود که همچون شاهرگ زندگی از دل گیلان می‌گذرد، در آبیاری زمین‌ها، تامین ماهی و ارتباط بین سکونتگاه‌ها نقش اصلی را ایفا می‌کرد.
استان گیلان هفت شهر با بافت تاریخی ثبت‌شده دارد که از آن میان می‌توان به رشت، بندرانزلی، ماسوله، لاهیجان، لنگرود، رودسر و املش اشاره کرد. تاکنون بیش از پنج‌هزار اثر تاریخی و فرهنگی در گیلان شناسایی شده که از این میان، یک‌هزار و ۲۷۳ اثر بناها و محوطه‌های تاریخی‌اند که در فهرست آثار ملی ثبت شده‌اند.
در شهرستان رشت نیز بیش از ۳۵۰ اثر تاریخی شناسایی شده است که از این تعداد، ۱۵۸ اثر در فهرست ملی ثبت شده‌اند.
از جمله آثار تاریخی شاخص رشت می‌توان به میدان شهرداری شامل ساختمان بلدیه (برج ساعت)، ساختمان قدیمی استانداری (دوره قاجار)، ساختمان پست و هتل ایران (دوره پهلوی اول)، ساختمان قدیری در محله سبزه‌میدان (قاجاریه)، مسجد حاج صمدخان در محله باقرآباد (قاجاریه)، مسجد سفید یا صفی (با شالوده‌ای صفوی)، مسجد بادی‌الله، مسجد اردبیلیان، مسجد گلدسته، بقعه خواهر امام، بقعه آقاسیدعباس، خانه تالش‌خان، خانه پورعباس (یا خانه فرهنگ) و مسجد حاج سمیع اشاره کرد که عمدتا در محله‌های ساغری‌سازان و خواهر امام واقع شده‌اند.
