ساخت‌وساز در حریم آثار و محوطه‌های تاریخی و باستانی در جمهوری اسلامی که حالا در دولت ابراهیم رئیسی به شکلی سازمان‌یافته روند سریع‌تری نیز پیدا کرده، به تهدیدی جدی علیه یادگارهای ملی ایران تبدیل شده است. مسئولان دولتی مدعی‌اند که طرح‌های آنان پیوست‌های محیط زیستی و میراث فرهنگی دارد اما گزارش‌ها از شهرهای مختلف ایران آشکار می‌کند که بناها و محوطه‌های تاریخی ایران به نام «توسعه» و «مرمت» در حال نابودی و تخریب‌اند. نمونه اخیر آن نیز کشف ۲۳ محوطه و تپه باستانی در مسیر احداث راه‌آهن زاهدان‌ــمشهد است که خطر آسیب به شهر سوخته را در پی دارد؛ پروژه‌ای که دولتی‌ها ادعا می‌کنند بزرگ‌ترین خط راه‌آهن کشور است و بیخ گوش شهر سوخته، محوطه شگفت‌انگیز و منحصربه‌فرد به‌جامانده از دوران باستان، در حال پیشروی است.
گزارش رسانه‌های داخلی ایران نشان می‌دهد که حدود یک ماه قبل از اینکه پروژه احداث خط آهن زاهدان به مشهد به محور زابل برسد، کاوشگران تعدادی محوطه و تپه باستانی در این منطقه شناسایی کردند که قدمت آن‌ها به حدود چهار هزار سال پیش می‌رسید.
حسین مرادی، سرپرست گروه باستان‌شناسی شهر سوخته، در گفت‌وگو با خبرگزاری ایسنا، کشف محوطه‌ها و تپه‌های باستانی در شرق ایران را تایید کرد و گفت که «بخش عمده و مهم» بررسی باستان‌شناسی قطعه چهارم راه‌آهن زاهدان‌ــ‌زابل از دشت سیستان و محدوده و منظر شهر سوخته عبور می‌کند. به گفته این باستان‌شناس، در این بررسی میدانی، محوطه‌هایی که در محدوده محور راه‌آهن یعنی فاصله صفر تا ۲۰۰ متری آن در سمت شرق و غرب محور قرار دارند، بازبینی و یافته‌های آن‌ها نیز مستندسازی شده‌اند.
آن‌طور که سرپرست گروه باستان‌شناسی شهر سوخته می‌گوید،در دو سوی خط راه‌آهن ۲۳ محوطه و تپه که قدمت آن‌ها به حدود ۲۴۰۰ سال قبل از میلاد می‌رسد، کشف شده‌اند. این سخنان آشکار می‌کند که خط آهن قرار است از وسط چندین محوطه و تپه باستانی عبور کند.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
راه‌آهن زاهدان به مشهد که دولتی‌ها با مباهات از آن به عنوان «بزرگ‌ترین محور ریلی» سخن می‌گویند، حدود یک هزار و ۳۵۰ کیلومتر طول دارد و قرار است میان کشورهای شرقی پاکستان و افغانستان به آسیای میانه از طریق مرز سرخس ارتباط برقرار کند اما این برقراری ارتباط به قیمت تهدید تخریب بقایای به‌جامانده از شهر سوخته تمام می‌شود؛ زیرا بخش‌های مهمی از آن در نزدیکی محدوده و حریم شهر سوخته است؛ محوطه‌ای که در سی‌وهشتمین اجلاس یونسکو در ژوئن ۲۰۱۴ به‌عنوان میراث جهانی ثبت شد تا با قدمت پنج‌هزار ساله هفدهمین اثر تاریخی ایران در فهرست یونسکو باشد.
مجتبی سعادتیان، معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی سیستان و بلوچستان، در گفت‌وگو با روزنامه پیام ما ادعا کرد که راه‌آهن زاهدان به مشهد پیوست محیط زیستی دارد و گروه‌های باستان‌شناسی در منطقه بررسی این محوطه را آغاز کرده‌اند.
مدیر میراث فرهنگی اداره‌کل میراث فرهنگی گفت: «نتایج این بررسی‌ها در اختیار پژوهشکده باستان‌شناسی قرار می‌گیرد و درباره آن‌ها اطلاع‌رسانی خواهد شد اما این محوطه‌ها لزوما نویافته نیستند.»
به گفته سعادتیان، نتایج بررسی‌های اخیر باید با مطالعات سال ۱۳۸۵ تطبیق داده شود و بعد پژوهشگاه باستان‌شناسی درباره نویافته بودن یا نبودن محوطه‌ها اطلاع‌رسانی خواهد کرد.
او در ادامه افزود که باستان‌شناسان مسیری به پهنای ۲۰۰ متر را بررسی می‌کنند تا مطمئن شوند اطراف ریلی که قرار است کار گذاشته شود، محوطه امن باشد و آسیبی متوجه محوطه‌های تاریخی و باستانی نشود.
هرچند سخنان این مدیر دولتی درباره بررسی‌های باستان‌شناسی منطقه با توجه به اکتشاف‌های جدید قابل راستی‌آزمایی است، پیشرفت احداث محور ریلی زاهدان به مشهد و تعیین مسیر آن از قبل نشان می‌دهد که بعید نیست مسئولان جمهوری اسلامی بخواهند بار دیگر با ادعای «نداشتن ارزش تاریخی» یکی دیگر از یادگارهای تاریخی و ملی ایران را زیر خاک مدفون کنند.
پس از اینکه باستان‌شناسان به عبور مترو اصفهان از حریم مسجد عتیق این شهر اعتراض کردند و هشدار دادند که در محدوده زیرگذر امام علی که قرار است، ایستگاه مترو تاسیس شود، سفالینه‌های باستانی و تاریخی کشف شده‌اند، مقام‌های این شهر ادعا کردند که اشیای یافت‌شده متعلق به دوران قاجار و پهلوی بوده‌اند و ارزش تاریخی نداشتند.
در پاسخ به این ادعا، علیرضا جعفری زند، باستان‌شناس اصفهانی افشا کرد کاوش‌های میراث فرهنگی محدود به میدان دایره‌ای شکل وسط میدان محدود بودند و از آنجا که میدان عتیق و زیرگذر عبدالرزاق بسیار وسیع است، نمی‌توان به‌سرعت و به‌راحتی به این نتیجه رسید كه آثار موجود محدود به «معماری غیرارزشمند دوره قاجار و پهلوی» است.
این باستان‌شناس همچنین تاکید کرد که محدوده میدان عتیق ركن اصلی شکل‌گیری اصفهان است و وقتی با لودر گودبرداری شد، سفال‌های بسیاری از دوره‌های اشكانی و ساسانی از آن به دست آمد. او به‌صراحت گفت که کاوش‌های جدید میراث فرهنگی اصفهان «صوری و برای چراغ سبز نشان دادن به مترو» انجام شده‌اند.
جعفری زند در ادامه سخنانش، ضمن انتقاد از عملکرد میراث فرهنگی گفت که این سازمان دولتی پیش‌تر هم ادعا کرده بود در تپه اشرف چیزی نیست؛ در حالی که او طی کاوش‌هایش در همین منطقه، گورستان اشکانی و مدفن اسب پیدا کرد.
در ماجرای عبور مترو اصفهان از حریم مسجد عتیق نیز مسئولان دولتی و شهری ادعا کردند که این طرح را با پیوست مطالعاتی دانشگاه علم و صنعت پیش می‌برند.
حالا تازه‌ترین گزارش‌ها زنگ خطر نابودی شهر سوخته را به صدا درآورده است؛ محوطه‌ای در شرق ایران که پیشینه آن به دوران برنز و تمدن جیرفت بازمی‌گردد و داده‌های مطالعاتی نشان می‌دهد که پیشرفته‌ترین شهر باستانی جهان است.
بناها و محوطه‌های تاریخی ایران در بیش از چهار دهه گذشته به‌طور فزاینده‌ای با خطر تخریب و از دست دادن هویت تاریخی‌شان مواجه بوده‌اند. مسئولان جمهوری اسلامی گاه با انکار ارزش تاریخی این بناها اقدام به تخریب آن‌ها کرده و گاه نیز به نام توسعه شهری یا مرمت، تیشه بر ریشه هویت تاریخی آن‌ها زده‌اند.
با روی کار آمدن دولت منصوب علی خامنه‌ای، تعارض جمهوری اسلامی با میراث ملی و تاریخی ایران بیش از هر زمان دیگری آشکار شد و به نظر می‌رسد مقام‌های فعلی جمهوری اسلامی نه‌‌تنها برای محافظت از میراث ملی و تاریخی اراده‌ای ندارند، بلکه به شکلی سازمان‌یافته و هدفمند، تخریب آن‌ها را نیز تسریع می‌کنند.
