در پاسخ به این سوال که برای کاهش آلودگی هوای کابل چه کاری می‌شود کرد؟ فقط یک چیز می‌توان گفت: هیچ!

هوای شهر کابل در فصل زمستان به شدت آلوده می‌شود. این آلودگی در حدی است که بر اساس استاندارد‌های بین‌المللی محیط زیست، این شهر در صدر شهر‌های آلوده جهان قرار می‌گیرد. 

براساس معیار‌های بین‌المللی محیط زیستی، مقدار ذرات معلق موجود در هوا نباید از 75 میکرون در هر متر مکعب بیشتر باشد، در حالی که در شهر کابل این مقدار تا 450 میکرون در هر متر مکعب هم رسیده است. 

در حال حاضر، یعنی روز دوشنبه، در بخش‌هایی از کابل این عدد به 340 ماکرون در هر متر مکعب رسیده است. بر این اساس هوای کابل به شدت سمی و کشنده است. 

اما مشکل اساسی این است که اگر تحولات جوی ( نظیر بارش برف و باران ) صورت نگیرد، هیچ گونه مکانیسم بشری برای حل مشکل آلودگی هوا در کابل در کوتاه‌مدت وجود ندارد.

چرا هوای کابل زمستان‌ها آلوده می‌شود؟

کابل از نگاه زیرساخت‌های شهری - به خاطر ابتدایی بودنش، به شدت عقب مانده است. به طور مثال یک شهر بدون سیستم آبراه‌های زیرزمینی را، نمی‌توان یک شهر امروزی گفت؛ و کابل همچنان شهری بدون سیستم آبراه زیرزمینی است. 

به تازگی شهرداری کابل در تلاش برای انتقال فاضلاب شهر به بیرون، بخشی از شهر را با سیستم جوی‌های سربسته - که وظیفه آبراه‌های زیرزمینی را دارد، تنظیم کرده است؛ که البته برای شهر پرجمعیتی مثل کابل اصلا کافی نیست. 

به دلیل نبود امکانات و سطح بالای فقر، مردم در فصل زمستان از ارزان ترین مواد گرمایشی استفاده می‌کنند. به طور مثال ذغال‌سنگ یکی از عمده ترین مواد سوختی برای گرم کردن خانه‌ها در کابل است. 

اما متاسفانه از بدترین نوع ذغال‌سنگ در گرم کردن خانه‌ها استفاده می‌شود. این نوع ذغال‌سنگ که دود و بوی بیش از اندازه دارد، ارزان تر به دست می‌آید. شهرک‌های غیر‌دولتی نیز که از سیستم شوفاژ استفاده می‌کنند، هم از همین نوع ذغال‌سنگ استفاده می‌کنند. 

البته برای بخشی از مردم شهر کابل همین ذغال‌سنگ هم مهیا نیست و از هر چیزی که دم دست‌شان بیاید برای گرم کردن خود استفاده می‌کنند، حتی لاستیک‌های ماشین. حمام‌های عمومی نیز به خاطر ارزان بودن از لاستیک برای حمام‌های خود استفاده می‌کنند. 

از سوی دیگر شهر کابل در فصل زمستان دچار کمبود برق - که یک انرژی بی‌ضرر است، می‌شود و استفاده از آن برای گرم کردن عملا ناممکن می‌باشد. 

با اینکه شهر کابل هم از برق تولیدی داخل افغانستان تغذیه می‌شود و هم از برق وارداتی کشور‌های ازبکستان و تاجیکستان، به دلیل گسترش بدون پیش‌بینی شبکه برق به استان‌های هم‌جوار کابل، سطح نیاز به برق نسبت به سطح تولید و واردات آن بالاتر است. 

به همین دلیل برق شهر کابل در فصل زمستان جیره بندی می‌شود. این‌ها همه دلایلی است که باعث افزایش آلودگی هوا حتی بالاتر از معیار پرخطر هم شده است.

اقدامات موقتی و اثرات ضعیف آن

زمانی که دولت با اوج آلودگی هوا در کابل روبه‌رو شد، به فکر راه چاره برای کاهش این آلودگی افتاد. باران و برف که می‌تواند تا حد زیادی آلودگی را کاهش دهد، هفته‌های متوالی‌ست نباریده. 

دولت کمیسیونی تشکیل داد به منظور جلوگیری از استفاده موادی که آلودگی را گسترش می‌دهند. این اقدام عملا نتوانسته سطح آلودگی را تا حد قابل قبولی کاهش دهد؛ زیرا شیوه‌ای که این کمیسیون برای بررسی دلایل آلودگی در پیش گرفته چاره ساز نیست. 

اعضای کمیسیون داخل شهر گردش می‌کنند و هر نهادی را که در حال تولید آلاینده‌ها باشند، می‌بندند. این شیوه عملا تاثیری بر نتیجه کار ندارد زیرا به دلیل فساد موجود، این نهاد‌ها دوباره با دادن رشوه فعالیت خود را از سر می‌گیرند. 

در کنار آن کمیسیون - در حالی که از آغاز فصل زمستان چندی روزی هم می‌گذرد، از مردم خواسته است موادی را که باعث آلودگی بیشتر می‌شود نخرند و استفاده نکنند. در حالی که مردم اواسط ماه پاییز اقدام به خرید مواد بی ‌کیفیت سوختی - به خصوص ذغال‌سنگ، کرده‌اند و این کمیسیون به هیچ وجه نمی‌تواند مردم را مجبور کند از این مواد استفاده نکنند. زیرا مردم همین مقدار ذغال‌سنگ را هم به سختی تهیه کرده‌اند.

با این اوصاف به نظر نمی‌رسد که در کوتاه مدت بتوان کاری در خور برای کاهش آلودگی هوا کرد. دولت باید در پی ایجاد یک سازوکار عملی در شهر‌های بزرگ افغانستان باشد که آلودگی را به صورت مدیریت‌شده و پایدار کاهش دهد؛ نه این که با تعطیل کردن یک نهاد، حتی زمینه‌های اشتغال‌زایی را هم با چالش رو‌به‌رو سازد.