دیپلماسی مسیر دوم و حمایت از گفت‌وگوهای عربستان سعودی و ایران

عربستان سعودی و ایران، هرچند با تفاوت‌هایی در روش تفکر، حکم‌رانی و رویکرد خارجی، دو کشور همسایه‌اند و جغرافیای واحدی بر آن‌ها حاکم است

دیدار حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران و شاهزاده فیصل بن فرحان، وزیر امور خارجه عربستان سعودی در پکن - AFP

در دومین دوره مسابقات بین‌المللی قرآن‌کریم «عطر ‌الکلام» که اداره کل سرگرمی عربستان سعودی هر سال برگزار می‌کند، یونس شاه‌مرادی، قاری ایرانی، مقام اول را از آن خود کرد. 

از سوی دیگر و همزمان با برگزاری این مسابقات، سفیران عربستان سعودی و ایران بر سر سفره‌های افطاری در پایتخت‌های مختلف عربی و اروپایی دور هم جمع می‌شوند و با یکدیگر دیدار می‌کنند و کسانی‌ که خبرها را دنبال می‌کنند، تصاویر این دیدوبازدیدها را در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک می‌گذارند.

البته آنچه نظر مردم را به این عکس‌ها جلب می‌کند، تنوع غذاهای چیده‌شده روی سفره‌های افطاری نیست، بلکه گردهمایی سفیران دو کشور است که به تقویت روابط دیپلماتیک ریاض و تهران منجر می‌شود. این در حالی است که چندی پیش خبر انعقاد توافق پکن برای از سرگیری روابط بین عربستان سعودی و ایران با میانجیگری چین، بازتاب گسترده‌ای یافت و بسیاری را شگفت‌زده کرد؛ به ویژه مقام‌های تندرو و دلالان جنگ که پیوسته از بحران‌ها تغذیه می‌کنند و تحت هیچ شرایطی خواهان پایان یافتن بحران‌ها نیستند.

شاهزاده بندر بن سلطان بن عبدالعزیز در دوره ماموریتش در مسند سفیر عربستان سعودی در ایالات متحده، همواره در ماه رمضان علاقه خاصی به برپایی ضیافت افطاری داشت و کارمندان و اعضای سفارت‌های عربی و اسلامی مقیم آمریکا را به افطاری دعوت می‌کرد.

هرچند در آن دوره روابط ریاض و تهران خوب نبود و به مرز قطع رسیده بود، و جمهوری اسلامی ایران نیز سفارتی در واشنگتن نداشت، شاهزاده بندر همواره می‌کوشید از رئیس دفتر حفاظت از منافع جمهوری اسلامی ایران در واشنگتن که در مقطعی در چارچوب سفارت پاکستان فعالیت می‌کرد، برای حضور در افطاری دعوت کند. با اینکه در آن زمان، رئیس دفتر حفاظت از منافع ایران، شهروند ایران بود، همیشه از او در ضیافت‌های افطاری دعوت می‌شد، زیرا این مراسم برای پذیرایی از اعضای همه سفارتخانه‌های کشورهای اسلامی مقیم واشنگتن و مسلمانانی ‌که در دستگاه‌های دیپلماسی کار می‌کردند، برپا می‌شد.

Read More

This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)

بنابراین، صحنه‌های پی‌درپی ضیافت‌های افطاری عربستان سعودی و ایران، در واقع ادامه رویکرد دیپلماتیکی است که عربستان سعودی همواره جویای آن بوده است تا پل ارتباطی میان دو کشور باقی بماند و کانالی برای هماهنگی، حتی در مواردی که روابط به حداقل آن می‌رسد، وجود داشته باشد، زیرا عربستان سعودی و ایران، هرچند با تفاوت‌هایی در روش تفکر، حکم‌رانی و رویکرد خارجی، دو کشور همسایه‌اند و جغرافیای واحدی بر آن‌ها حاکم است. از این ‌رو، تنها راه‌حل مشکلات، پایان دادن به اختلافات و رعایت اصل حسن‌ همجواری و توسل به گفت‌وگوهای جدی و شفاف میان دو جانب است.

ژانويه ۲۰۱۶، روابط ديپلماتيك عربستان سعودی و ايران به دليل حمله به نمايندگی‌های ديپلماتيك و کنسولی عربستان سعودی در تهران و مشهد قطع شد. با این حال، مسیر آنچه «دیپلماسی مسیر دوم» دانسته می‌شود و از روش‌های غیررسمی دیپلماسی است، همچنان باز باقی ماند. در سایه این دیپلماسی، مراکز تحقیقاتی و مطالعاتی به فعالیت‌های خود ادامه دادند، پژوهشگران، روشنفکران و روزنامه‌‌نگاران مستقل سعودی و ایرانی دور از چشم رسانه‌ها در جلسات غیرعلنی حضور می‌یافتند و درباره مسائل مختلف بحث و تبادل‌نظر می‌کردند تا عرصه ارتباط میان نخبگان علمی دو کشور همچنان باز بماند. هرچند این گردهمایی‌ها ابتکارات محدودی داشتند، توانایی آن‌ها در شکل‌دهی افکار عمومی نخبگان و حلقه تاثیرگذاری که گفت‌وگوهای مستقیم بین دو کشور را حائز اهمیت فراوان می‌دانست، تاثیر قابل‌ذکری داشت.

در همین حال، روزنامه عرب‌نیوز چاپ عربستان سعودی، به مناسبت فرا رسیدن عید نوروز، صفحه اول خود را به تبریک این مناسبت باستانی اختصاص داد و فیصل عباس، سردبیر این روزنامه، سرمقاله این ویژه‌نامه را با پیام صلح‌آمیزی آغاز کرد که بر لزوم احترام به کثرت‌گرایی فرهنگی در میان ملت‌ها تاکید می‌کند. در این ویژه‌نامه چند گزارش دیگر نیز درباره برنامه‌های جالب و مختلف نوروزی به نشر رسیده است که توجه خوانندگان را به خود جلب می‌کند.

هرچند طرح‌ها و ابتکارهای یادشده ممکن است برای برخی کوچک و ساده به نظر رسد، مطرح کردن چنین مسائلی در چارچوب «دیپلماسی موازی»، مهم و موثر به شمار می‌رود؛ به ویژه اگر به صورت حرفه‌ای و دور از سفارش‌های پوپولیستی و تاثیر احساسات و مواضع تند انجام شود. چنین ابتکارهایی می‌تواند زمینه را برای گفت‌وگو و ارتباط فراهم کند و به پروژه‌های مشترکی منجر شود که به تحکیم امنیت و ثبات در خاورمیانه کمک می‌کند.

اینک، با توجه به اهمیت «دیپلماسی موازی»، می‌توان گفت که تلاش در این راستا هرگز نباید متوقف شود و با گذشت هر روز، دامنه این فعالیت‌ها گسترده‌تر شود تا زمینه‌های دیگری همچون موسیقی، هنر، تئاتر، فرهنگ، سینما، علم، ورزش، آشپزی و غیره را در بر گیرد. شکی نیست که ده‌ها زمینه دیگر برای همکاری بین مردم و نخبگان دو کشور وجود دارد که می‌تواند به تحکیم و تقویت روابط عربستان سعودی و ایران بینجامد.

دیدگاه و نظرات ابراز شده در این مقاله لزوماً سیاست یا موضع ایندیپندنت فارسی را منعکس نمی کند.

بیشتر از دیدگاه