پس از زمینلرزهای به بزرگی ۷.۸ که دو هفته پیش در سوریه و ترکیه رخ داد و بیش از ۵۰ هزار کشته و ویرانیهای گستردهای برجای گذاشت، بار دیگر روز دوشنبه ۲۰ فوریه، دو زمینلرزه به بزرگی ۵.۶ و ۵.۸، منطقه مرزی میان سوریه و ترکیه را به لرزه درآورد که در اثر آن هشت نفر کشته و دهها نفر زخمی شدند.
هرچند تلفات زمینلرزههای اخیر نسبت به زمینلرزه اول کمتر بود، اما ترس و وحشتی که در میان مردم در این مناطق ایجاد کرد، کمتر از زمینلرزه قبلی نبود. بهعنوان مثال در حلب که خودم شاهد ماجرا بودم، مردم با لباسهای خواب و وحشتزده از خانهها فرار کردند و به خیابانها، میدانها و پارکها پناه بردند. ترس و اضطراب به حدی بود که شماری از مردم دچار سکته قلبی شدند و به بیمارستان انتقال یافتند و طبق گزارشها، دو نفر از آنها جان سپردند.
همچنین در اثر ترس و وحشتزدگی ناشی از زمینلرزههای اخیر که در آغاز سپیدهدم و در سرمای شدید اتفاق افتادند، تعدادی از ترس اینکه مبادا زیر آوار بمانند، خود را از پنجرههای ساختمانها به پایین انداختند که طبق گزارش شبکههای تلویزیونی «العربیه» و «الحدث»، در نتیجه آن ۵۵ نفر در شمال سوریه زخمی شدند و آسیب دیدند.
پس از گذشت چند ساعت، مردم در خیابانها و پارکها بهشدت احساس خستگی و خوابآلودگی میکردند و از شدت سرما میلرزیدند، اما ترجیح میدادند در خیابانها، پارکها و میدانها بمانند. تعدادی هم از فرط خستگی و سرمای هوا مجبور شدند به خانههایشان بازگردند، بدون اینکه بدانند آیا در زیر سقف خانهها مصون خواهند ماند، یا با فروریختن آنها زندگیشان به خطر خواهد افتاد.
قربانیان و آسیبدیدگان زمینلرزه در سوریه بهویژه کسانی که خانههایشان در زمینلرزه اول کاملا فروریخته است و قابلسکونت نیست، در رنج بزرگی به سر میبرند. آنها از ترس اینکه مبادا زیر آوار بمانند، اجازه ندارند که حتی برای چند دقیقه وارد خانههایشان شوند و برخی از اشیای موردنیازشان را بردارند. کمکهای انسانی از قبیل لباس، چادر و خوراک هم که تاکنون به آنها داده شده، بسیار اندک است و کمترین نیازهایشان را برآورده نمیکند.
این در حالی است که قربانیان و آسیبدیدگان زمینلرزه در ترکیه از کمکهای گسترده بینالمللی بهرهمند شدهاند. البته تردیدی نیست که آنها به این کمکها نیاز دارند و مستحق آناند، اما وقتی قربانیان و آسیبدیدگان سوری این تفاوت و تبعیض را میان خود و همسایگانشان مشاهده میکنند، ناگزیر دچار سرخوردگی و نومیدی میشوند.
واقعیت این است که کمکهای بینالمللی در مناطق زلزلهزده سوریه، چه در مناطق تحت کنترل دولت مرکزی و چه در مناطق تحت تسلط مخالفان، بسیار ناچیز و شرمآور است. متاسفانه بسیاری از کشورها تاکنون از ارسال هرگونه کمک به آسیبدیدگان زمینلرزه در سوریه خودداری کردهاند و برخی دیگر کمکهای اندکی فرستادهاند. البته بهاستثنای بعضی کشورهای عربی و دوست که بالاتر از حد توقع، سخاوت به خرج دادند و کمک کردند.
برخی از کشورها بهانهجویی میکنند که از ترس اینکه کمکها در مسیر دزدیده شوند و به نیازمندان نرسند، از ارسال کمک خودداری میکنند. البته باید پذیرفت که برخی طرفها در سوریه فاسد شدهاند و احتمال دزدیده شدن بخشی از کمکهای ارسالی وجود دارد، اما در مقابل، سازمانهای غیردولتی، مردم و مقامهای رسمی نیز هستند که شبانهروزی به آسیبدیدگان خدمت میکنند و میتوانند کمکهای ارسالی را با درستی و امانتداری به زلزلهزدگان برسانند. این را من شخصا دیدهام و به آن باور دارم.
گذشته از آن، بسیاری از گزارشها و رسانههای اجتماعی از هدر شدن برخی کمکها در ترکیه نیز خبر دادهاند و ویدیوهایی هم دراینباره در فضای مجازی منتشر شده است، پس چرا این کشورها از ارسال کمکها به ترکیه خودداری نمیکنند؟ فساد در همه کشورهای جهان با درجات متفاوت وجود دارد، اما نباید از آن بهعنوان ابزاری برای اعمال سیاستها و اهداف معینی استفاده کرد که به ضرر صدها هزار نفر آسیبدیده نیازمند منجر شود.
از سوی دیگر، زمینلرزه هولناک ۶ فوریه، زندگی ۵.۳ میلیون پناهنده سوری در ترکیه را کاملا زیرورو کرده است. اکنون نیمی از این پناهندگان در مناطقی در ترکیه زندگی میکنند که ساختمانها، بیمارستانها، کارخانهها، راهها و فرودگاههایشان ویران شدهاند یا صدمه دیدهاند.
افزون بر آن، پناهندگان سوری که بهدلیل جنگ داخلی در کشورشان از ۱۲ سال پیش در ترکیه به سر میبرند، نهتنها تاکنون یک راهحل دائمی برای مشکلشان ایجاد نشده، بلکه مدتی است که هدف موجی از نفرت و بدبینی افکار عمومی ترکیه قرار گرفتهاند و برخی از مردم ترکیه آنان را مسئول مشکلات اقتصادی و تورم در کشورشان میدانند. اینها همه عواملیاند که اکنون بیشتر از هر زمان دیگری زندگی را برای پناهندگان سوری در ترکیه، دشوار و رنجآور کرده است.
پس از سرازیر شدن کمکهای داخلی و بینالمللی برای آسیبدیدگان زمینلرزه در ترکیه، انتظار میرود که بهزودی بازسازی مناطق ویرانشده و آسیبدیده در این کشور آغاز شود. مناطقی که جمعیت آن به ۱۳ میلیون نفر میرسد و ۱۰ درصد از درآمد ناخالص ملی و ۹ درصد از صادرات ترکیه را تشکیل میدهند.
ادغام پناهندگان سوری در فرایند بازسازی اهمیت زیادی دارد. طرحی با نام «میثاق ترکیه» به برنامههای سازمان ملل متحد برای توسعه پیشنهاد شده است که بر مبنای آن، کانادا، اتحادیه اروپا و ایالات متحده آمریکا یک سری امتیازهای تجاری در اختیار شرکتهای خصوصی ترکیه قرار میدهند تا بتوانند صادرات خود را گسترش دهند و این شرکتها در مقابل باید فرصتهای کاری پایدار برای پناهندگان سوری و شهروندان محلی ترکیه ایجاد کنند.
اگر چنانچه میثاق ترکیه اجرایی شود، نهتنها دستاورد مثبتی برای همه طرفهای دخیل خواهد بود، بلکه هم اعتماد پناهندگان به کمکهای انسانی را افزایش میدهد و هم میزان تنفر عمومی درمورد آنها را کم میکند.
مردم سوریه در داخل و خارج کشور با مشکلات و دشواریهای زیادی دستوپنجه نرم میکنند. اکنون وقت آن فرا رسیده است که جامعه بینالمللی بهدنبال یک راهحل مناسب و همیشگی برای مشکل آنها باشد.
