نزدیکی روزافزون حکومت‌های ایران و روسیه در حالی که دشمنی‌شان با آمریکا و انزوای بین‌المللی‌شان رو به افزایش است موضوع گزارشی است که روزنامه وال‌استریت ژورنال روز شنبه ۲۷ اوت (۵ شهریور) منتشر کرد. بنوآ فاسون، خبرنگار این روزنامه که به تهران سفر کرده است، در این گزارش می‌گوید ائتلاف روسیه و ایران بر بنیان «غلات، پهپاد و ماهواره» بنا شده است.

فاسون اشاره می‌کند که ایران ماه گذشته بزرگ‌ترین خریدار گندم روسیه در جهان بود. در ماه جاری نیز روسیه ماهواره‌ای ایرانی را به فضا پرتاب کرد که «موفقیتی نادر برای برنامه فضایی تهران» محسوب می‌شود. از سوی دیگر، ارتش ایران هفته گذشته میزبان رزمایش مشترک پهپادی با نیروهای روسیه بود. آمریکا هشدار داده است که مسکو می‌خواهد از ایران پهپادهایی بخرد که در جنگ این کشور در اوکراین استفاده شوند.

این نویسنده می‌گوید جنگ در اوکراین باعث شده است که ائتلاف ایران و روسیه از عرصه حرف بیشتر و بیشتر به مرحله عمل برسد. او در ادامه می‌افزاید تهران و مسکو به‌رغم اشتراک در مخالفت با نظم جهانی تحت رهبری آمریکا و لطمه دیدن از تحریم‌های این کشور، تاکنون چند اختلاف عمده داشته‌اند: برنامه‌های متضاد در سوریه، ظن تاریخی ایران به دخالت خارجی و نقش تاریخی روسیه به‌عنوان قدرت غالب در آسیای میانه و قفقاز.

اما حالا تهران و مسکو می‌کوشند بازارهای جدیدی برای محصولاتشان پیدا کنند و همکاری نظامی‌شان می‌تواند در اوکراین به‌نفع روسیه تمام شود و در خاورمیانه به‌نفع ایران. جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی آمریکا، اخیرا چند بار در این مورد هشدار داده و نزدیکی تهران و مسکو را «خطری بنیادین» خوانده است.

سفر ماه گذشته ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، به ایران از اهمیت این رابطه برای مسکو خبر می‌دهد. این دومین سفر خارجی پوتین از زمان آغاز جنگ اوکراین بود. ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری ایران، هم در ژانویه به مسکو سفر کرد و در این سفر، دو کشور قول افزایش همکاری اقتصادی و نظامی دادند.

فاسون اشاره می‌کند که بازرگانی بین دو کشور در سال جاری ۱۰ درصد افزایش داشته است. طبق آمار روسیه، در سال گذشته، مبادلات بازرگانی بین ایران و روسیه ۸۰ درصد افزایش داشت و به چهار میلیارد دلار رسید.

برخی ناظران اشاره می‌کنند که از غذا و همکاری نظامی که بگذریم، رابطه تهران و مسکو هنوز جای رشد بسیاری دارد. در مقایسه، مثلا می‌بینیم که چین (طبق آمار رسمی این کشور) سال گذشته ۱۴.۸ میلیارد دلار بازرگانی غیرنفتی با ایران داشت. پکن و تهران در ضمن توافق ۲۵ ساله‌ای امضا کردند که به ادعای طرفین، ۴۰۰ میلیارد دلار ارزش دارد و به‌دلیل نابرابری جایگاه دو طرف در این قرارداد، انتقاد گسترده بسیاری از ایرانیان را برانگیخت و آن‌ را مغایر با منافع ملی کشور می‌دانند.

اسفندیار باتمانقلیچ، کارشناس و طرفدار گسترش روابط اقتصادی ایران، به این روزنامه آمریکایی گفت که احیای برجام باعث افزایش سرمایه‌گذاری روسیه در ایران خواهد شد. تاجری ایرانی نیز به فاسون گفت که در ماه‌های اخیر، شمار زیادی از روس‌ها به ایران آمده‌اند و راه‌های دور زدن تحریم‌ها از موضوع‌های اصلی مذاکراتشان در تهران است. زبان روسی این روزها در مغازه‌ها و هتل‌های ایران زیاد شنیده می‌شود، آن هم در شرایطی که بسیاری کشورهای غربی درهای خود را به روی روس‌ها بسته‌اند.

فاسون در بازار بزرگ تهران با قالی‌فروشی به نام حسین مصاحبه کرده است که می‌گوید شمار مشتری‌های روس از ماه فوریه تاکنون دو برابر شده است و نیمی از مشتریانش روس‌اند. به گفته فاسون، در لابی هتلی لوکس در تهران، تنها اروپایی‌هایی که دیده می‌شدند روس‌ها بودند و در حالی که لپ‌تاپ‌ همراه داشتند با گروهی از ایرانیان که کت‌و‌شلوار تیره پوشیده بودند، دیدار می‌کردند.

از جمله پروژه‌های همکاری اقتصادی احتمالی که مطرح شده‌اند فروش لباس ایرانی به خریداران روس است که به‌دلیل تحریم‌ها، به لباس‌های غربی دسترسی ندارند. ایران در ضمن احتمال فروش قطعات یدکی خودرو به خودروسازهای روس که در تامین قطعات دچار مشکل شده‌اند مطرح کرده است. احتمال برقراری کریدور صادراتی که از روسیه به ایران برود و سپس، به هند برسد هم مطرح شده است. یکی از صحبت‌های همیشگی نیز نظام بانکداری مجزایی است که کاملا دور از دسترس تحریم‌های آمریکا باشد. ایران در ضمن قرار است تجربیات طولانی‌اش در زمینه دور زدن تحریم‌ها را در اختیار روسیه بگذارد.

شرکت ملی نفت ایران قراردادی با گازپروم، غول حوزه انرژی در روسیه، امضا کرده که قرار است به چهل میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در صنعت گاز طبیعی ایران منجر شود.

فاسون اشاره می‌کند که هر دو کشور به شرکای تجاری به‌شدت نیاز دارند. طبق برآورد صندوق جهانی پول، محصولات تولید داخلی روسیه در سال جاری ۶ درصد کاهش خواهد داشت. در این زمینه، ایران ۳ درصد افزایش خواهد داشت اما این را باید در کنار تورم ۵۰ درصدی و سقوط شدید ارزش ریال قرار داد.

در زمینه غذا، روسیه ظاهرا ترجیح می‌دهد محصولاتش را به ایران بفروشد. در ماه گذشته بود که ایران از ترکیه و مصر پیشی گرفت و بزرگ‌ترین خریدار گندم روسیه بود. بنا بر آمار شرکت کپلر، تهران ۳۶۰ هزار تن گندم از روسیه خریده که دو برابر میزان خرید آنکارا و قاهره است.

ماشا بلیکوا، تحلیلگر بازار غلات در شرکت فست‌مارکتز لندن، می‌گوید: «ایران منابع محدودی برای خرید غلات دارد. جنگ که شروع شد، روسیه تحریم شد و مشکل پرداخت داشت. ایران از معدود کشورهایی بود که حاضر به پذیرش خطر سیاسی بود.»

اما همکاری نظامی دو کشور است که آمریکا را نگران کرده است، از جمله رزمایش اخیر پهپادها که در یکی از قرارگاه‌های سپاه در کاشان انجام شد و نمایندگان ارتش روسیه در آن حضور داشتند. در گزارش تلویزیون حکومتی ایران، پرچم‌های روسیه در دست اعضای سپاه پاسداران دیده می‌شد که مقابل گروهی از سربازان مسکو رژه می‌رفتند.

کاخ سفید پیش‌تر خبر داده بود هیئتی از روسیه در ماه ژوییه برای بررسی پهپادها به کاشان سفر کردند و گفت ایران در نظر دارد این سلاح‌ها را برای استفاده در جنگ اوکراین به روسیه بفروشد. ایران این موضوع را انکار کرد و مدعی شد قرار است از پهپادها در مبارزه علیه تروریسم استفاده شود.

رزمایش پهپادها که ماه گذشته برگزار شد، از سال ۲۰۱۵ آغاز شد و علاوه بر ایران و روسیه، ارمنستان و بلاروس، دو کشور شوروی سابق که امروز روابط نزدیکی با مسکو دارند، را نیز شامل می‌شود. اما فاسون به این نکته اشاره می‌کند که این رزمایش معمولا در کشورهای شوروی سابق برگزار می‌شد، نه در خاک ایران.