قرار است انتخابات آینده ریاست‌جمهوری ترکیه پیش از ژوئیه ۲۰۲۳ برگزار شود. بسیاری از ناظران این انتخابات را آخرین فرصت برای شکست رجب طیب اردوغان و بازگشت دموکراسی به ترکیه می‌دانند. اردوغان که از سال ۲۰۰۳ تاکنون در ترکیه حکومت می‌کند، در صورتی‌ که قدرت را از دست بدهد، ممکن است خود و برخی از افراد خانواده‌اش به اتهام فساد و سوءاستفاده از قدرت به دادگاه کشانده شوند. از این رو تحلیلگران پیش‌بینی می‌کنند که اردوغان برای ماندن در قدرت به هر وسیله‌ای متوسل خواهد شد؛ اما با توجه به فروپاشیدگی اقتصادی و نارضایتی عمومی در ترکیه، ناظران بر این باورند که شانس پیروزی اردوغان در انتخابات پیش رو اندک است. البته در صورتی‌ که جریان سیاسی مخالف از طرح یک برنامه جایگزین و معرفی نامزدی مناسب مقابل اردوغان ناتوان بماند، به بقای او در قدرت کمک هم خواهد کرد.

یکی از سیاستمدارانی ‌که برای شکست اردوغان در انتخابات آینده آستین بالا زده، کمال قلیچ‌داراوغلو است که از سال ۲۰۱۰، ریاست حزب جمهوری خلق ترکیه را بر عهده دارد. او تاکنون توانسته است شش حزب مخالف از گرایش‌های مختلف را در ائتلافی علیه اردوغان گرد هم آورد. در مقابل، اردوغان که رهبری حزب عدالت و توسعه را بر عهده دارد، با همه توان تلاش می‌کند تا در انتخابات آینده پیروز میدان شود و برای یک مرحله دیگر در سمت ریاست‌جمهوری باقی بماند. هرچند با توجه به وضعیت اقتصادی ناگوار، تورم و بی‌کاری، به‌خوبی می‌داند که راه سخت و دشواری در پیش دارد.

احزاب مخالف اردوغان و حکومتش را مسئول اصلی بحران اقتصادی ترکیه می‌دانند و از او انتقاد می‌کنند که با سیاست‌های نادرستش در قبال سوریه، آسیب زیادی به کشور زده و سبب شده است میلیون‌ها سوری به ترکیه پناهنده شوند. احزاب مخالف از کارت بحران سوریه و پناهندگان سوری در ترکیه به عنوان اهرم فشاری علیه اردوغان، استفاده می‌کنند و افکار عمومی را علیه او می‌شورانند تا از پیروزی او در انتخابات آینده جلوگیری کنند. در مقابل، اردوغان تلاش دارد تا این کارت را از دست مخالفان بگیرد و نگذارد در انتخابات آینده از آن علیه او بهره‌برداری کنند. در این راستا، دولت اردوغان اخیرا اظهار علاقه کرده است که با دولت سوریه وارد گفت‌و‌گو شود.

طرح گفت‌و‌گو با دمشق در حالی ارائه می‌شود که به دلیل پشتیبانی همه‌جانبه ترکیه از مخالفان مسلح دولت سوریه، تاکنون یک دشمنی سخت و بی‌اعتمادی کامل میان اردوغان و بشار اسد وجود داشته است و هیچ‌گونه دلایل و قراینی هم به چشم نمی‌خورد که نتیجه ملموسی از این طرح به دست آید. از این جهت، بسیاری‌ها را غافلگیر و حیرت‌زده کرده است.

البته اگر از زاویه کارزار انتخاباتی اردوغان به آن نگریسته شود، جایی برای حیرت نمی‌ماند. اردوغان امیدوار است با ابراز آمادگی برای ترمیم روابط با دولت سوریه، از ناخشنودی گسترده‌ای که در نتیجه سیاست‌هایش در قبال سوریه و پناهندگان سوری میان مردم ترکیه ایجاد شده است، بکاهد و شانس پیروزی خود در انتخابات آینده را بالا ببرد.

روزنامه حریت، طرفدار حزب حاکم ترکیه، اخیرا از آمادگی ترکیه برای گشودن درهای گفت‌و‌گو با دولت سوریه خبر داد و افزود که اولویت‌های ترکیه برای از سرگیری روابط با سوریه عبارت است از تسهیل بازگشت پناهندگان سوری و مقابله با حزب کارگران کرد سوریه که از نظر آنکارا یک سازمان تروریستی است. از سوی دیگر، منابعی در دولت ترکیه روسیه و ایران را ملامت کرده‌اند که نگذاشتند از فرصت‌هایی‌ که در گذشته برای بهبود روابط آنکارا و دمشق پیش آمده بود، استفاده شود. منابع یادشده اظهار امیدواری کرده‌اند که اکنون فضا برای یک آغاز جدید با دمشق مناسب‌تر شده باشد؛ چرا که متحدان نزدیک سوریه درگیر مسائل خاص خودند؛ روسیه در جنگ اوکراین درگیر است و ایران در مذاکرات هسته‌ای.

با وجود آن، به نظر می‌رسد که دمشق به حسن نیتی که آنکارا نشان می‌دهد، اعتماد ندارد و خواستار تغییر رفتار ترکیه روی زمین است. چنانچه روزنامه «الوطن»، طرفدار دولت سوریه، از منابعی در وزارت خارجه سوریه نقل کرد که سوریه برای ورود به هر گفت‌و‌گویی با ترکیه، کماکان بر پیش‌شرط‌های خود با جدیت تاکید می‌کند که در راس آن‌ها عقب‌نشینی نیروهای ترکیه از خاک سوریه است. البته مسلم است که پذیرش این پیش‌شرط برای ترکیه خیلی دشوار است؛ چون عقب‌نشینی نیروهای ترکیه پیروزی نظامی بزرگی برای سوریه محسوب می‌شود و برگه بازی در مذاکره را از دست آنکارا بیرون می‌کند. همچنان سبب می‌شود که شماری زیادی از سوری‌های ساکن مناطق تحت سلطه گروهای مسلح مخالف دولت سوریه به ترکیه فرار کنند که در نتیجه مشکل پناهندگان سوری به‌جای اینکه حل شود، افزایش می‌یابد.

از سوی دیگر چنین به نظر می‌رسد که ناکام شدن طرح آشتی اردوغان با سوریه، برای او اهمیت چندانی ندارد؛ زیرا او امیدوار است که تنها فرستادن پیام‌های آشتی‌جویانه به سوریه موقعیت او را در داخل ترکیه بهبود بخشد و برای کارزار انتخاباتی‌اش، پشتیبانی سیاسی به وجود می‌آورد. اکنون چهار میلیون پناهنده سوری در ترکیه زندگی می‌کند که مردم ترکیه سیاست‌های ناکام اردوغان را عامل آن می‌دانند و از این موضوع به شدت ناخشنودند.

تحلیلگران بحران پناهندگان سوری را یکی از دلایل شکست تاریخی حزب حاکم عدالت و توسعه در سال ۲۰۱۹ می‌دانند. به همین دلیل، در رفتار دولت ترکیه در قبال پناهندگان سوری تغییر بسیاری به وجود آمد. از این رو حتی اگر تلاش‌های دولت ترکیه برای ارتباط و تعامل با سوریه ناکام بماند، باز هم اردوغان را در نگاه رای‌دهندگان ترکیه‌ای رئیس‌جمهوری مبارز نشان خواهد داد که می‌خواهد اشتباهات خود را اصلاح کند و تلاش می‌کند برای بازگرداندن پناهندگان سوری، روابط ترکیه را با سوریه بهبود بخشد. خلاصه اردوغان می‌خواهد در کارزار انتخاباتی خود با کارت پناهندگان سوری بازی کند. آیا این کار به پیروزی‌اش در انتخابات کمک خواهد کرد؟ بهتر است صبر کنیم تا گذشت زمان به این پرسش پاسخ دهد.