در یک سال گذشته، بیکارترین نهادها در افغانستان سازمان‌های تحقیقاتی در این کشور بوده‌اند، زیرا بخش اعظمی از پژوهشگران و دانشجویان علوم از افغانستان خارج شده‌اند. چندی پیش، عبدالباقی حقانی، سرپرست وزارت تحصیلات عالی طالبان، در یک سخنرانی گفته بود که کشورهای غربی باعث شدند تا افغانستان خالی از متخصصان و پژوهشگران شوند و این کشورها زمینه فرار مغزها را میسر می‌کنند. اما در واقعیت سلطه طالبان باعث شد تا بیشتر محققان و دانشجویان رشته‌های علوم از این کشور فرار کنند.
یک سال پس از سلطه طالبان، نهادهای پژوهشی در این کشور با آشفتگی و نابسامانی رو برو شده‌اند و جامعه علمی در افغانستان یا از این کشور خارج شدند یا در خفا زندگی می‌کنند. مجله جهانی شیمی در مطلبی از قول ایان بیکفورد، رئیس دانشگاه آمریکایی افغانستان (AUAF) که اولین دانشگاه خصوصی و غیرانتفاعی در افغانستان بود، نوشت از یک سال پیش به این سو، وضعیت اسفناکی برای افغانستان پیش آمده و هنوز هم این وضعیت اسف‌بار ادامه دارد. او گفت ظرفیت نهادهای تحقیقاتی به‌شدت پایین آمده است، آزمایشگاه‌های تحقیقاتی بسته شده‌اند و زنان - اعم از دانشجویان و اساتید - از رفتن به چندین دانشگاه محروم‌اند. به باور بیکفورد، زمانی‌که ۵۰ درصد ظرفیت تحقیقاتی و علمی از جامعه علمی کنار گذاشته می‌شوند، وضعیت به‌شدت اسفناک و ناراحت‌کننده خواهد بود.
در همین حال، رابرت کوین، موسس و مدیر اجرایی نهاد دانش‌پژوهان در معرض خطر مستقر در دانشگاه نیویورک، گفت تفکیک جنسیتی در افغانستان تحت سلطه حکومت طالبان می‌تواند به‌طور موثر زنان را از فعالیت در آزمایشگاه‌های تحقیقاتی منع کند.
دانشگاه آمریکایی افغانستان که در کابل فعال بود، از سال گذشته، فعالیتش را در کابل متوقف کرده است. اکثر دانشجویان این دانشگاه معتبر، دروس خود را به‌صورت مجازی دنبال می‌کنند. اما این دانشگاه ثبت‌نام جدیدی نداشته و هیچ دانشجوی تازه‌ای را جذب نکرده است.
این دانشگاه همچنین خاطرات دردناکی را با خود به همراه داشته است. در اوت سال ۲۰۱۶، تروریست‌ها به این مرکز علمی حمله کردند و بر اساس گزارش‌ها، ۱۳ تن از دانشجویان و اساتید این دانشگاه کشته شدند. پس از این حمله، دانشگاه به‌صورت موقت بسته شد. اما با بازگشایی مجددا، تمامی دانشجویان به دانشگاه بازگشتند.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
به گفته بیکفورد، تمام دانشجویان دانشگاه آمریکایی افغانستان که در سال گذشته، در این دانشگاه ثبت نام کرده بودند، از افغانستان خارج شده‌اند، زیرا دانشگاه آمریکایی شاخه کابل رابطه نزدیکی با دیگر دانشگاه‌های آمریکایی از جمله دانشگاه بیشکک در قرقیزستان دارد. بلافاصله پس از سقوط کابل، هر دو شعبه این دانشگاه، هر کدام ۱۰۰ دانشجوی دانشگاه آمریکایی شاخه کابل را جذب کردند.
بیکفورد گفت این دانشگاه زمینه ادامه تحصیل را برای دانشجویانش در آمریکا نیز در ماه‌های آینده میسر می‌کند. این دانشگاه همچنین می‌خواهد در قطر نیز فعالیت خود را آغاز کند و احتمال ۱۰۰ دانشجوی اولیه این دانشگاه، به‌زودی دروس خود را در این کشور آغاز خواهند کرد.
با تمام این احوال، هنوز میلیون‌ها جوان خواهان پژوهش و تحصیل در افغانستان باقی مانده‌اند که هیچ دورنمای روشنی برای فعالیت‌های پژوهشی آن‌ها وجود ندارد. اکثر دانشگاه‌های خصوصی و دولتی افغانستان فعال‌اند، اما در آنجا فعالیت پژوهشی چندانی وجود ندارد، زیرا کادر تخصصی و علمی در افغانستان به‌شدت کاهش پیدا کرده است.
نگرانی دیگر، تبعیض جنسیتی در ارتباط با زنان پژوهشگر است. بیکفورد هشدار داد: «حتی اگر تحصیلات عالی در افغانستان به‌طور کامل بازگشایی شود، نگرانی خاص ما این است که برای زنان چقدر فضا برای فعالیت میسر خواهد بود. همین حالا هم دانشگاه‌های خصوصی و دولتی با کمبود کادر متخصص مواجه‌اند.»
فرانکلین کاررو مارتینز، مدیر ارشد پایداری و توسعه جهانی در آکادمی ملی علوم ایالات متحده (NAS)، تخمین زد که حدود ۱۰۰۰ چهره آکادمیک که تقریبا ۲۰۰ یا ۳۰۰ نفر از آن‌ها محقق در زمینه‌های علمی و مهندسی‌اند، از زمان سلطه طالبان، افغانستان را ترک کرده‌اند. آقای مارتینز و همکارش وان تورکیان، مدیر اجرایی سیاست و امور جهانی در آکادمی‌های ملی، برای اسکان تعدادی از این محققان و پژوهشگران افغان در آمریکا پیگیرانه تلاش می‌کنند. در حال حاضر، چهار تن از این محققان با خانواده‌هایشان در آمریکا زندگی می‌کنند.
اگرچه با آغاز جنگ اوکراین، توجه به محققان افغان در آمریکا کمتر شده است و نهادهای تحقیقاتی آمریکا به‌دنبال دانشمندان و محققان اوکراینی‌اند، با این حال، چهره‌هایی چون مارتینز و وان تورکیان تلاش می‌کنند تعداد دیگری از محققان افغان را به آمریکا بیاورند. اما در افغانستان کسی توجه چندانی به جای خالی پژوهشگران در نهادهای علمی نمی‌کند.
امارت طالبان در حال حاضر در پی استخدام ملا به جای محقق در دانشگاه دولتی کابل و سراسر این کشور است. طالبان تدریس مضامین و محتواهای علمی را کمتر کرده و آموزش مسائل دینی را افزایش داده‌اند. به همین دلیل، به‌تازگی وزارت تحصیلات عالی طالبان درخواستی را برای جذب ملا در دانشگاه‌های دولتی افغانستان مطرح کرده است تا آن‌ها مضامین دینی را در دانشگاه‌ها تدریس کنند.
