آفت حکومت ایران بر جان آثار گران‌بهای هنر معاصر غرب

آثار ارزشمند هنر معاصر در پی سال‌ها در پستو ماندن، آسیب دیده‌اند

بیرون آمدن برخی آثار ارزشمند هنر معاصر غرب از پستوهای موزه هنرهای معاصر تهران و به نمایش درآمدن آن‌ها در نمایشگاه «مینی‌مالیسم و کانسپچوال آرت» اتفاقی بود که علاقه‌مندان هنر را خوشحال کرد، اما این خرسندی دیری نپایید زیرا ظهور دو حشره ناشناخته روی عکس‌های «برند و هیلا بکر» از فاجعه‌ای بزرگ پرده برمی‌داشت؛ فاجعه آفت‌خوردگی آثار گران‌بهای هنر معاصر در انبارهای موزه در چهار دهه گذشته که بارها کارشناسان درباره آن هشدار داده بودند.

در روزهای گذشته، ویدیو و تصاویری به سرعت در رسانه‌های اجتماعی بازنشر شد که نشان می‌داد دو حشره مرموز در قاب عکس مشترک چند ده هزار دلاری برند و هیلا بکر جا خوش کرده‌اند.

مسئولان موزه هنرهای معاصر در واکنش به این اتفاق، عذرخواهی کردند و قرار شد که در روزهای پنجشنبه و جمعه ۲۷ و ۲۸ مرداد این مجموعه تعطیل و سم‌پاشی شود.

نمایشگاه «مینی‌مالیسم و کانسپچوال آرت» از ابتدای تیرماه در موزه هنرهای معاصر تهران افتتاح شد و تا ۲۷ شهریور ادامه دارد. در این نمایشگاه که تاکنون بیش از ۲۰ هزار نفر از آن بازدید کرده‌اند، برخی آثار ماندگار هنر معاصر غرب که پس از انقلاب به بهانه «برهنگی» و «ابتذال» به انبارها منتقل شده‌ بودند، بعد از چهار دهه به نمایش عمومی درآمده‌اند.

در این نمایشگاه ۱۲۰ اثر از ۳۴ هنرمند غربی از جمله تابلوهای ارزشمندی از پابلو پیکاسو، اندی وارهول، مارسل دوشان، مجسمه چهار متری دونالد جاد، یکی از مشهورترین آثار سول لویت، با نام «مکعب‌ باز» به چشم می‌خورد. این آثار جزو شاهکارهای بی‌نظیر هنر مینی‌مالیستی و مفهومی قرن‌های نوزدهم و بیستم به شمار می‌روند، اما همگی آن‌ها پس از انقلاب اسلامی ایران به زیرزمین موزه‌ هنرهای معاصر منتقل شدند.

اکنون، برخی از این آثار ارزشمند از انبارها بیرون آمده‌اند و برخی همچنان در زیرزمین‌ها مستور مانده‌اند، اما پیدا شدن دو حشره در قاب عکس یکی از ارزشمندترین آثار آشکار می‌کند هشدارهایی که کارشناسان درباره وضعیت نامناسب تابلوها در انبارهای موزه هنرهای معاصر داده‌ بودند واقعیت داشته است.

در سال ۱۳۹۳، پس از اینکه گزارش‌های متعددی از نفوذ نم و رطوبت به تابلوها در انبارهای موزه منتشر شد، مجید ملانوروزی، رئیس وقت موزه هنرهای معاصر، تایید کرد که سال‌ها نگهداری آثار ارزشمند در زیرزمین موزه بدون تهویه مناسب، آسیب‌هایی به آن‌ها وارد کرده است.

Read More

This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)

ایجاد محیطی با تهویه و دمای مناسب آسان‌ترین و کمترین کاری بود که باید برای در امان نگه‌ داشتن آثار هنری از آفت و آسیب انجام می‌شد، اما این اتفاق نیز نیفتاد.

در سال ۱۳۹۵، لیلا زرقانی، مدرس دانشگاه و مرمت‌کار، در گفت‌وگو با خبرگزاری ایلنا درباره وضعیت نامناسب موزه هنرهای معاصر هشدار داد و گفت به محض ورود به این موزه می‌توان به راحتی رطوبت و دمای بالای محیط نمایشگاهی را احساس کرد. در صورتی‌ که یکی از شرایط مهمی که موزه‌ها و گالری‌ها باید به آن توجه کنند این است که دما و رطوبت نسبی بیش از حد مجاز می‌تواند از عوامل آسیب‌رسان به آثار هنری باشد.

او تاکید کرده بود که برای کنترل دما و رطوبت نسبی، باید دماسنج و رطوبت‌سنج نصب کرد و مسئول مربوطه هر روز باید آن را کنترل کند و در صورت تغییر، اقدام‌های لازم برای رساندن دما و رطوبت به حد مجاز را انجام دهند.

در هفته‌های گذشته، نمایش آثار هنر معاصر غرب در موزه‌ هنرهای معاصر تهران واکنش‌های مثبتی را حتی در رسانه‌های خارجی در پی داشت؛ روزنامه گاردین در گزارشی توصیفی درباره حال‌و‌هوای این نمایشگاه نوشت: «عصر یک روز از ماه اوت، منتقدان هنر و دانشجویان نقاشی به نقاشی دیواری مارسل دوشان در سال ۱۹۱۵ چشم دوختند که تا مدت‌ها آن را به‌ کاوشی در سرخوردگی شهوانی تعبیر می‌کردند.»

خرسندی از نمایش آثار ارزشمند هنر غرب همچون «دولت مستعجل» بود زیرا حالا چهار دهه پس از اینکه آثار هنری با ادعای «مغایرت با ارزش‌های دینی و اخلاقی» در زیرزمین‌ها پنهان شده بودند، شواهد گویای آن است که گنجینه ارزشمند هنر معاصر غرب در ایران که ارزش مالی آن میلیاردها دلار برآورد شده است، در معرض خطر آسیب جدی قرار دارد.

کارشناسان می‌گویند حشراتی که در قاب عکس مشهور مشاهده شده‌اند «ماهی نقره‌ای» نام دارند و می‌توانند تابلوها را تخریب کنند، اما مسئولان موزه هنرهای معاصر مدعی‌اند که هیچ‌یک از آثار دیگر آسیب‌ ندیده‌اند و این حشرات هم از فضاهای جانبی به درون تابلو راه پیدا کرده‌اند.

عبادرضا اسلامی کولایی، مدیر موزه هنرهای معاصر تهران، در گفت‌وگو با خبرگزاری ایسنا آسیب رسیدن به آثار هنری را انکار کرد و مدعی شد که این اتفاق می‌تواند در همه موزه‌های دنیا پیش بیاید.

او در سخنانش به این نکته نیز اشاره کرد که وقتی آثار هنری پس از دهه‌ها از مخزن بیرون می‌آیند، چنین اتفاق‌هایی محتمل است.

موزه هنرهای معاصر ایران در زمان محمدرضا شاه پهلوی و با تلاش شهبانو فرح پهلوی در خیابان امیرآباد تهران ساخته شد. بنای موزه را کامران دیبا در سبک معماری مدرن و با الهام از بادگیرهای کویری ایران طراحی کرد. پس از راه‌اندازی نیز آثاری با ارزش چند میلیارد دلار برای نمایش عمومی در این موزه خریداری شد.

در مراسم افتتاحیه موزه هنرهای معاصر، آثاری از پابلو پیکاسو، مارک روتکو، کلود مونه، جکسون پولاک و دیگر هنرمندان برجسته به نمایش درآمد و جایگاه فرهنگ و هنر ایران در جهان ارتقا یافت؛ اما حدود دو سال بعد، در سال ۱۳۵۷، انقلاب اسلامی رخ داد و پس از آن، آثار هنری غرب به انبارهای موزه منتقل شد، زیرا مقام‌های حکومت نمایش این آثار را «توهین به ارزش‌های اسلامی» و «غرب‌گرایی» قلمداد می‌کردند.

اکنون این موزه زیرمجموعه وزارت ارشاد است و میانگین ارزش مالی آثار گنجینه آن بین پنج تا ۱۰ میلیارد دلار تخمین زده شده است.

بیشتر از فرهنگ و هنر