مردم کلمبیا روز یکشنبه، ۲۹ مه ۲۰۲۲، در انتخاباتی پای صندوق‌های رای رفتند که بسیاری آن‌ را سرنوشت‌سازترین انتخابات زمان خود می‌دانند.

شب یکشنبه به وقت محلی رای‌گیری برای انتخاب رئیس‌جمهوری جدید در سومین کشور بزرگ آمریکای لاتین به پایان رسید. الگوی اقتصادی کشور، نظام دموکراسی و وضع معیشتی میلیون‌ها نفر که در جریان دنیاگیری ویروس کرونا به فقر کشیده‌ شده‌اند، از موضوع‌هایی است که در این انتخابات مطرح شده‌اند.

الیزابت اونگار، تحلیل‌گر اوضاع سیاسی کلمبیا، به روزنامه «نیویورک تایمز» گفت: «آدم همیشه می‌گوید «این مهم‌ترین انتخابات تاریخ است» اما این دفعه من صادقانه باور دارم که بسیاری چیزها بر اساس این انتخابات تعریف خواهند شد.»

طبق آخرین نظرسنجی‌ها، گوستاوو پترو، سناتور چپ‌گرا، شهردار سابق بوگوتا و از اعضای سابق یکی از گروه‌های پیکارجو، در صدر است. این چهره ۶۲ ساله از دو نامزد اصلی جریان راست که آن‌ها هم سابقه شهرداری دارند، فدریکو گوتی‌یِرز و رودولفو هرناندز، پیشی گرفته است. مشابه انتخابات ریاست‌جمهوری در فرانسه، اگر هیچ نامزدی به حداقل ۵۰ درصد آرا نرسد، دو نامزد صدرنشین در مرحله دوم انتخابات در روز ۱۹ ژوئن با همدیگر رقابت خواهند کرد. انتظار می‌رود اولین نتایج تا چند ساعت دیگر اعلام شوند.

کلمبیا ده‌ها سال است از جنگ داخلی رنج برده اما انتخابات روز یکشنبه عموما صلح‌آمیز انجام شد. این با وجود این واقعیت است که در برخی نقاط کشور شاهد رشد مجدد ناآرامی بوده‌ایم.

در انتخابات‌های کلمبیا سابقه گسترده خرید آرا و تهدید رای‌دهندگان وجود دارد. اما «گروه مامور نظارت بر انتخابات»، شبکه‌ای از سازمان‌های جامعه مدنی، اعلام کرد که تنها ۱۷ گزارش در مورد خرید رای و ۱۳ مورد فشار از سوی شرکت‌های خصوصی برای رای به نامزدهایی مشخص گزارش شده است. این شبکه اما در ضمن می‌گوید دوره پیشاانتخاباتی خشن‌ترین دوره در ۱۲ سال گذشته بوده است. ارتش دو بمب پیدا کرد که یکی از آن‌ها در فاصله اندکی از یکی از صندوق‌های رای‌گیری قرار داشت.

آقای پترو اگر بتواند پیروز شود اولین رئیس‌جمهور چپ‌گرای تاریخ کلمبیا خواهد بود و به سال‌ها غلبه احزاب نزدیک به طبقه سیاسی-اجتماعی حاکم پایان می‌دهد؛ دو حزب لیبرال و محافظه‌کار که در آثار ادبی کلمبیا همچون رمان «صد سال تنهایی» گابریل گارسیا مارکز طنازانه تصویر شده‌اند.

تحلیل‌گران عروج او را حاصل جوی از نارضایتی می‌دانند که در پی دنیاگیری کرونا و تعمیق فقر و نابرابری که بر اساس آن تشدید شد در سراسر آمریکای لاتین درگرفته است.

سناتور پترو وعده داده که نظام اقتصادی کلمبیا را به کلی متحول کند و دست به گسترش برنامه‌های اجتماعی، توقف کاوش نفت و تغییر تمرکز کشور به سوی صنعت و کشاورزی داخلی بزند. او می‌گوید کاهش نابرابری در صدر برنامه‌هایش قرار دارند.

کلمبیا سال‌ها از قوی‌ترین متحدین آمریکا در منطقه بوده است؛‌ رابطه‌ای که بیش از هر چیز شاید خود را در همکاری نزدیک واشنگتن و بوگوتا در جریان مبارزه علیه مواد مخدر نشان می‌دهد که در محصولات فرهنگی مثل سریال «نارکوها» تصویر شده است. اما سناتور پترو خواهان تغییر رابطه با واشنگتن و از جمله تغییر رویکرد مبارزه با مواد مخدر است. او در ضمن خواهان تجدید نظر در توافق بازرگانی دوجانبه بین دو کشور است.

در مقابل، آقای گوتی‌یرز ۴۷ ساله، معروف به «فیکو»، شهردار سابق مده‌یین است و مورد حمایت گسترده هیات حاکمه محافظه‌کار در کلمبیا قرار دارد. او خواهان تغییراتی اندک در اوضاع کنونی از جمله اختصاص بودجه بیشتر به دولت‌های محلی است اما تاکید دارد که سیاست‌های ۲۰ سال گذشته کلمبیا به رشد اقتصادی کمک کرده‌اند و همچنان باید ادامه پیدا کنند.

آقای هرناندز ۷۷ ساله که تا پیش از کارزار انتخاباتی چهره شناخته شده‌ای نبود در روزهای نهایی در نظرسنجی‌ها بالا رفت و حالا شانس جدی راه‌ یافتن به مرحله دوم است. این شهردار سابق بوکارامانگا، هفتمین شهر بزرگ کلمبیا، با دستور کاری پوپولیستی آمده و مخالف فساد اقتصادی است و می‌گوید برای رسیدن به اهداف خود وضعیت اضطراری اعلام خواهد کرد؛ نکته‌ای که برای کشوری که ده‌ها سال جنگ داخلی به خود دیده هشدار دهنده است. با این وجود هرناندز نامزد میانه‌گرایی شده برای آن‌ها که نه از چپ‌گرایی پترو دل خوشی دارند و نه از سنت‌گرایی گوتی‌یرز. کارزارهای پوپولیستی هرناندز در رسانه‌های اجتماعی باعث شده او که خود را «پادشاه تیک تاک» می‌نامد با دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق آمریکا، و یائر بولسونارو، رئیس‌جمهور برزیل، مقایسه شود. دشمنی هرناندز با رسانه‌های سنتی تا جایی است که در مناظره‌هایی که تلویزیون‌های کلمبیا برگزار کردند شرکت نکرده است و با کمتر رسانه‌ خارجی مصاحبه می‌کند؛ گرچه یک‌بار با لباس پیژامه در «سی ان ان» حاضر شد و گفت «آدمِ مردم» است.

افزایش گرانی و بیکاری، پایین بودن دستمزدها، افزایش هزینه آموزش و افزایش خشونت باعث شده بسیاری از مردم کلمبیا دل خوشی از اوضاع کشورشان و رئیس‌جمهوری محافظه‌کار کنونی، ایوان دوکه، نداشته باشند.

از جمله عوامل نگرانی در مورد سرنوشت انتخابات کم اعتمادی مردم به سازمان ملی ثبت احوال کشور است که وظیفه برگزاری انتخابات را دارد. این سازمان در ماه مارس اشتباهاتی در روند انتخابات کنگره انجام داد و حالا بیم آن می‌رود که نامزدهای بازنده در انتخابات ریاست‌جمهوری نتایج را به چالش بکشند و اعلام تقلب کنند.

از دیگر چهره‌های نویدبخش انتخابات که باعث شده بسیاری از مردم پای صندوق‌های رای بیایند، فرانسیا مارکز است: خانه‌دار سابق و کنشگر زیست‌محیطی که در صورت پیروزی سناتور پترو اولین معاون رئیس‌جمهور سیاه‌پوست تاریخ کلمبیا خواهد بود. کارزار انتخاباتی او با شعار «با غنا و کرامت زندگی کنیم» و حول محوریت مقابله با بی‌عدالتی نظام‌مند در کشور بسیاری را پای صندوق‌های رای کشاند.

خانم مارکز که ۴۰ ساله است تصمیم گرفت در روز انتخابات به جای پایتخت به استان کائوکا در جنوب غرب کشور برود؛ همان جایی که در آن بزرگ شده و حالا می‌تواند در آن‌جا کنار همسایگان و معلم‌های سابقش که بزرگ شدن او با فقر را بخاطر دارند رای دهد.

مجموعا شش نامزد برای کسب آرای ۳۹ میلیون نفر واجد شرایط رقابت می‌کنند.