محققان تک «ژن فرمانده» (master gene) برنامه‌ریزی‌کننده سلول‌های مویی گوش به سلول‌های درونی و بیرونی را کشف کردند. به گفته آنان، این پیشرفت علمی می‌تواند به رفع یکی از موانع اصلی در بازیابی شنوایی کمک کند.

پژوهشگرانی از جمله محققان دانشگاه نورت وسترن ایالات متحده، می‌گویند کم‌شنوایی ناشی از پیری، سروصدا یا برخی داروهای درمان سرطان و آنتی بیوتیک‌ها برگشت‌پذیر نیست زیرا پس از مرگ سلول‌های حسی داخلی و بیرونی موجود در گوش که در شنوایی نقشی حیاتی دارند، برای برنامه‌ریزی مجدد یاخته‌ها و پدید آوردن آن‌ها روش موثری وجود ندارد.

در حال حاضر روش‌هایی برای تولید یاخته‌های مویی مصنوعی پیدا شده است اما محققان می‌گویند که در این روش‌ها، یاخته‌های مویی داخلی و خارجی گوش که در شنوایی کارکردهای اساسی مختلفی دارند، از هم متمایز نمی‌شوند.

دانشمندان می‌گویند این کشف جدید که هفته پیش در نشریه نیچر منتشر شد، گامی بزرگ در مسیر تولید این سلول‌های خاص است.

جیم گارسیا-آنیووروس، نویسنده اصلی این تحقیق از دانشگاه نورت وسترن، در بیانیه‌ای گفت: «برای اولین بار با این یافته‌ها مشخصا یک سوییچ یاخته‌ای ساخته‌ایم که هریک از این دو نوع سلول را به دست می‌دهد. بدین ترتیب ابزار کاملا جدیدی در دست داریم که با آن می‌توانیم یاخته مویی داخلی و خارجی بسازیم. مانع بزرگی را از میان برداشته‌ایم.»

طبق اعلام مرکز مهار و جلوگیری بیماری‌های ایالات متحده «سی‌دی‌سی» (CDC)، زندگی حدود ۸.۵ درصد بزرگسالان ۵۵ تا ۶۴ ساله در ایالات متحده بر اثر کم‌شنوایی فلج شده است و این میزان در افراد ۶۵ تا ۷۴ ساله به ۲۵ درصد و در بالای ۷۵ ساله‌ها به ۵۰ درصد افزایش می‌‌یابد.

مقاله تحقیقی در نشریه نیچر: تی‌بی‌اکس۲ ژن فرمانده متمایزکننده یاخته‌های مویی خارجی از داخلی است

توییتر نیچر(@Nature) ، ۵ مه ۲۰۲۲

به گفته محققان، ناشنوایی و کم‌شنوایی در اغلب موارد به علت نابودی یاخته‌های مویی بیرونی است که حلزونی گوش آن‌ها را می‌سازد و در دوران جنینی پدید می‌آیند و دوباره ساخته نمی‌شوند.

 بر اساس مطالعات، این سلول‌ها در واکنش به فشار امواج صوتی منبسط و منقبض می‌شوند و صوت را برای یاخته‌های مویی درونی تقویت می‌کنند. یاخته‌های درونی نیز آن ارتعاش‌ها را به یاخته‌های عصبی انتقال می‌دهند تا صدایی را که می‌شنویم، تولید کنند.

دکتر گارسیا آنیووروس می‌گوید: «به رقص باله می‌ماند. بیرونی‌ها جست می‌زنند و دولا می‌شوند و درونی‌ها را بیشتر به داخل گوش می‌برند. گوش اندام زیبایی است. هیچ اندام دیگری در پستانداران نیست که در آن یاخته‌ها به این دقت استقرار یافته باشند (منظورم دقت میکرومتری است). در غیر این صورت شنوایی رخ نمی‌داد.»

محققان در این مطالعه جدید، «ژن فرماندهی» به نام تی‌بی‌اکس۲ (TBX2) را کشف کرده‌اند که یاخته‌های مویی گوش موش‌ها را برنامه‌ریزی می‌کند.

آن‌ها دریافتند وقتی تی‌بی‌اکس۲ حضور داشته باشد، یاخته مویی حالت بیرونی پیدا می‌کند و وقتی حذف شود، یاخته مویی حالت درونی پیدا می‌کند.

این محققان همچنین کشف کردند برای ساختن یاخته مویی حلزونی از یاخته غیرمویی، ترکیبی از ژن‌های«ای‌تی‌او‌اچ۱» (ATOH1) و «جی‌اف۱» (GF1) لازم است و سپس باید تی‌بی‌اکس۲ را فعال یا غیرفعال کرد تا سلول درونی یا بیرونی لازم تولید شود.

محققان امیدوارند با مطالعات بیشتر بتوانند «راه ساخت یاخته‌های مویی درونی یا بیرونی را به طور مشخص پیدا کنند و بفهمند چرا سلول مویی بیرونی بیشتر در معرض نابودی و مسبب ناشنوایی‌اند».