در تاریخ پنجم اسفند ۱۴۰۰، نیروهای مسلح روسیه پس از ماه‌ها برنامه‌ریزی، به خاک اوکراین هجوم بردند. یکی از اهداف مهم آن‌ها اشغال مناطقی از شرق این کشور برای ایجاد گذرگاهی زمینی به منظور انتقال مهمات و تسلیحات به منطقه کریمه بود؛ هدفی که با تصرف شهر بندری ماریوپول تا حدودی محقق شده است. اما نیروهای مسلح این کشور در تصرف دو شهر بزرگ کی‌یف و خارکف، و نیز در دستیابی به بسیاری از دیگر اهداف عملیاتی خود شکست خوردند. 

 در جریان هجوم روسیه به اوکراین، دولت این کشور با اتخاذ سیاست خصمانه اتمی و با تهدید به استفاده از جنگ‌افزارهای هسته‌ای خود، موفق شد کشورهای عضو پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) را از دخالت مستقیم در جنگ اوکراین بازدارد. این امر از طریق برگزاری چند رزمایش پیش و پس از آغاز تهاجم رسمی نیروهای مسلح روسیه به اوکراین صورت گرفت. نمونه‌وار، نیروهای مسلح روسیه در تاریخ ۳۰ بهمن ۱۴۰۰ به شلیک آزمایشی جنگ‌افزارهای اتمی چون موشک بالستیک قاره‌پیمای  آر اِس-۲۴ یارس و موشک‌های ماورای صوت خنجر  دست زدند. پس از آن نیز در تاریخ ۲۶ اسفند ۱۴۰۰، رزمایشی برای شبیه‌سازی حمله اتمی و دفاع در برابر آن در شهر مسکو و دیگر نقاط روسیه اجرا شد. 

 شکست نیروهای مسلح روسیه در دستیابی به بسیاری از اهداف خود در طول جنگ اوکراین، احتمال استفاده نیروهای مسلح روسیه  از تسلیحات اتمی تاکتیکی علیه اوکراین را افزایش داد. پس از آن، همچنین احتمال استفاده روسیه از تسلیحات شیمیایی و میکروبی علیه نظامیان و غیرنظامیان اوکراینی مطرح شد.  در واکنش به آن، رئیس جمهوری ایالات متحده آمریکا در تاریخ چهارم فروردین سال جاری تهدید کرد که در صورت استفاده روسیه از تسلیحات کشتار جمعی در اوکراین، نیروهای نظامی کشورهای پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) مستقیما وارد نبرد با روسیه خواهند شد.

در نتیجه بالا رفتن احتمال استفاده روسیه از سلاح اتمی در جریان جنگ اوکراین، سرمایه‌گذاری بسیاری از کشورها، از جمله ایالات متحده آمریکا و روسیه روی برنامه‌های توسعه و ساخت جنگ‌افزارهای جدید اتمی افزایش یافته است. به تخمین شرکت تحقیقاتی «تحقیقات بازار متحد» (Allied Market Research) مستقر در پورتلند ایالات متحده آمریکا، ارزش بازار بمب‌ها و موشک‌های اتمی در سال ۲۰۳۰ (۱۴۰۹) در مقایسه با سال ۲۰۲۰ (۱۳۹۹) به میزان ۷۳ درصد افزایش خواهد یافت و به ۱۲۶ میلیارد دلار خواهد رسید. موشک‌های بالستیک شلیک شده از زیردریایی‌ها یک چهارم این بازار را به خود اختصاص خواهند داد.

روسیه و آمریکا هر یک چقدر سلاح اتمی در اختیار دارند؟

در سال‌های نهایی دهه ۱۹۸۰ میلادی (دهه ۱۳۶۰ خورشیدی) به دنبال انعقاد چندین معاهده کنترل تسلیحات اتمی، ایالات متحده آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی سابق میزان کلاهک‌های هسته‌ای مورد استفاده بر روی موشک‌ها و بمب‌های خود را به شدت کاهش دادند، تا جایی که میزان کلاهک‌های هسته‌ای موجود در نیروهای مسلح شوروی سابق از ۴۰ هزار فروند در اواسط دهه ۱۹۸۰ میلادی به کمتر از شش هزار فروند در ابتدای  دهه ۱۹۹۰ میلادی رسید.

 بر اساس آخرین گزارش سرویس تحقیقاتی کنگره آمریکا درباره زرادخانه اتمی نیروهای مسلح روسیه که در  تاریخ اول فروردین ۱۴۰۱ منتشر شد،  نیروهای اتمی روسیه از تسلیحات دورایستا و راهبردی، شامل موشک‌های بالستیک قاره‌پیما، موشک‌های بالستیک پرتاب شونده از زیردریایی‌ها، موشک‌های کروز پرتاب شونده از بمب‌افکن‌های سنگین، و موشک‌های کروز ماورای‌ صوت کوچک‌اند. در مجموع حدود ۱۵۰۰ کلاهک جنگی هسته‌ای برای تعبیه بر روی موشک‌های بالستیک و کروز اتمی در زرادخانه‌های نیروهای مسلح روسیه موجود است. فدراسیون دانشمندان آمریکایی همچنین تخمین می‌زند که نیروهای مسلح روسیه حدود ۲۹۰۰ کلاهک اتمی دیگر به شکل ذخیره در اختیار داشته باشند.

۴۲ فروند بمب‌افکن سنگین توپولف-۹۵اِم اِس و و ۱۷ فروند توپولف-۱۶۰ نیروی هوایی روسیه، از حاملان مهم تسلیحات اتمی موجود در زرادخانه‌های اتمی این کشور است. هر بمب‌افکن توپولف-۹۵اِم اِس می‌تواند ۱۶ موشک کروز اتمی خا-۵۵اِس اِم با حداکثر برد ۲۵۰۰ کیلومتر، یا نمونه ارتقاء یافته آن، یعنی خا-۱۰۲ با حداکثر برد ۲۸۰۰ کیلومتر حمل کند، و هر توپولف۱۶۰ هم می‌تواند ۱۲ تیر از این موشک‌های کروز را در محفظه‌های داخلی تسلیحاتش حمل کند.

یک فروند بمب افکن بی-۵۲اِچ نیروی هوایی آمریکا پیش از آزمایش یک تیر موشک کروز اتمی ماورای صوت اِی جی اِم-۱۸۳آ در تابستان سال ۱۳۹۸. (U.S.Air Force)

 

در مقابل، نیروی هوایی ایالات متحده آمریکا دارای ۱۹ فروند بمب‌افکن سنگین رادارگریز بی-۲۱ اسپیریت (B-21 Spirit) با قابلیت حمل بمب‌های اتمی بی۶۱ و بی۸۳ و ۲۶ فروند بمب‌افکن سنگین بی-۵۲اِچ استراتوفورترس (B-52H Stratofortress) با قابلیت حمل موشک‌های کروز اتمی اِی جی اِم-۸۶بی (AGM-86B) است.

بر اساس گزارش موسسه کنترل تسلیحات مستقر در واشنگتن دی سی، روسیه ۱۴۵۸ کلاهک اتمی عملیاتی برای استفاده بر روی ۵۲۷ موشک بالستیک قاره‌پیمای پرتاب شونده از خشکی یا زیردریایی‌، و نیز صدها موشک کروز خا-۵۵ و خاک-۱۰۲ پرتاب شونده از بمب‌افکن‌های توپولف-۹۵اِم اِس و توپول-۱۶۰ در اختیار دارد. 

در مقابل، ایالات متحده آمریکا ۱۳۸۹ کلاهک اتمی عملیاتی برای استفاده بر روی ۶۶۵ موشک بالستیک قاره‌پیمای پرتاب شونده از خشکی و زیردریایی، و نیز صدها موشک کروز اِی جی اِم-۸۶ بی در اختیار دارد.  علاوه بر این‌‌ها، نیروی هوایی آمریکا ۱۰۰ بمب اتمی بی-۶۱ در پنج پایگاه هوایی مستقر در کشورهای ترکیه، ایتالیا، آلمان، بلژیک، و هلند در اختیار دارد، و ۱۳۰ بمب دیگر از نوع مشابه نیز در حالت ذخیره قرار دارند. لازم به ذکر است که روسیه ۴۴۹۷ کلاهک اتمی،  و آمریکا ۴۱۶۱ کلاهک اتمی دیگر به شکل ذخیره در اختیار دارند که بیش از نیمی از آن‌ها در پنج سال آینده از رده خارج، و اوراق خواهند شد.

در سال‌های اخیر روسیه سرمایه‌گذاری گسترده‌ای روی طراحی، توسعه، و ساخت موشک‌های بالستیک و کروز هواپرتاب ماورای صوت کرده است. در نتیجه، موشک خا-۴۷اِم۲ کینژال (خنجر) طراحی شده است و هم‌اکنون در دست تولید انبوه برای استفاده بر روی جنگنده رهگیرهای میگ-۳۱کِی، و نیز بمب‌افکن‌های سنگین توپولف-۲۲اِم۳اِم نیروی هوایی این کشور است. در مقابل، نیروی هوایی آمریکا نیز موشک کروز هواپرتاب ماورای صوت اِی جی اِم-۱۸۳آ (AGM-183A) قادر به حمل کلاهک اتمی را توسعه داده است که نخستین پرتاب آزمایشی موفقیت‌آمیز خود را در ماه گذشته میلادی ثبت کرد.

افزایش توسعه و ساخت جنگ‌افزارهای اتمی در منطقه آسیا-پاسیفیک تا سال ۲۰۳۰

مطالعات شرکت تحقیقات بازار متحد نشان می‌دهد که نرخ رشد سرمایه‌گذاری روی تسلیحات اتمی در منطقه آسیا- اقیانوسیه بیشتر از سایر کشورهای جهان است. در حالی که  چین بر توسعه و ساخت موشک‌های ماورای صوت  تمرکز کرده است، کشورهای کره شمالی،  هند، و پاکستان به گسترش زرادخانه موشک‌های بالستیک و کروز اتمی خود دست خواهند زد.

در میان کشورهای منطقه آسیا-اقیانوسیه، چین با ۳۵۰ کلاهک اتمی بیشترین جنگ‌افزارهای اتمی را در اختیار دارد. پیش‌بینی می‌شود که شمار این کلاهک‌ها در سال ۱۴۰۶ به ۷۰۰، و در سال ۱۴۰۹ به هزار فروند برسد. هند و پاکستان به ترتیب ۱۵۶ و ۱۶۵ کلاهک اتمی در اختیار دارند، و کره شمالی در انتهای سال ۱۳۹۹ بین ۴۵ الی ۵۰ کلاهک اتمی برای تعبیه روی موشک‌های بالستیک میان‌برد و دوربرد خود در اختیار داشت.

در منطقه خاورمیانه، اسرائیل تنها کشوری است که از حدود پنج دهه پیش تسلیحات اتمی در اختیار دارد. تخمین زده می‌شود که حدود ۹۰ کلاهک اتمی برای تعبیه روی ۹۰ موشک بالستیک جریکو۲ و ۳ در انبارهای نیروی هوایی اسرائیل موجود باشد، و مواد اولیه لازم برای ساخت ۲۰۰ کلاهک دیگر نیز در این کشور موجود است.

مقامات رژیم جمهوری اسلامی ایران نیز که بیش از چهار دهه است که سودای نابودی اسرائیل را با استفاده از سلاح‌های کشتار جمعی در سر دارند، از سال‌های دهه ۱۳۷۰ خورشیدی به دنبال دستیابی به توانایی توسعه، طراحی، و ساخت کلاهک اتمی برای موشک‌های بالستیک نیروی هوافضای ایران، با قابلیت هدف قرار دادن اسرائیل بوده‌اند. در صورت دستیابی رژیم جمهوری اسلامی ایران به توانایی تولید و ساخت چنین کلاهک‌هایی، یک رقابت هسته‌ای در منطقه خاورمیانه آغاز خواهد شد که در جریان آن، بسیاری از کشورها روی برنامه‌های توسعه، طراحی، و ساخت تسلیحات اتمی بومی سرمایه‌گذاری خواهند کرد.