فرهاد دریا، موسیقی‌دان، آوازخوان و فعال حقوق بشر، از تاثیرگذارترین چهره‌های هنری در افغانستان است. نام او در دهه ۸۰ میلادی، هم‌زمان با ایجاد گروه موسیقی باران در افغانستان، روی زبان‌ها افتاد و اکنون مخاطبانی فراتر از افغانستان و در کشورهای مختلف جهان ازجمله در جمهوری‌های آسیای میانه دارد. فرهاد دریا مانند میلیون‌ها افغان دیگر در دهه ۹۰ میلادی پس از شعله‌ور شدن جنگ داخلی و در ادامه سلطه طالبان از افغانستان خارج شد.

او در اوایل ۲۰۰۲ و با فروپاشی دولت نخست طالبان، با شور و هیجان به افغانستان بازگشت و تا پیش از بازگشت دوباره طالبان به قدرت، پیوسته به کابل سفر می‌کرد. او در ۲۰ سال گذشته، سهم بسیاری در دفاع از حقوق بشر، کمک به هنرمندان جوان، تقویت هنر موسیقی و آموزش‌ کودکان در افغانستان داشت. فرهاد دریا در سال ۲۰۰۸، سفیر حسن نیت سازمان ملل متحد در افغانستان شد و ده‌ها کنسرت رایگان در شهرهای مختلف افغانستان برگزار کرد.

فرهاد دریا، پس از ۲۰ سال تلاش بی‌وقفه در افغانستان، دوباره کشورش را ترک کرد و اکنون در ویرجینیای آمریکا زندگی می‌کند. با این حال، اتفاقات اخیر در افغانستان باعث نشده است تا او از تولید موسیقی و تلاش بی‌وقفه برای شاد کردن دل‌های طرفدارانش دست بکشد.

فرهاد دریا می‌گوید پس از چند ماه سکوت ناشی از اندوه جاری در افغانستان، بالاخره تصمیم گرفت «بیش از پیش به زندگی‌های سیاه‌وسفید انسان‌های درمانده و در رنج، رنگ بیاورد و لبخندهای گمشده را دوباره به لب‌هایشان بازگرداند.»

او در اوایل ماه مارس، ترانه جدیدش را با عنوان «در ملکک (سرزمین) ما» پخش کرد که با استقبال گسترده و کم‌نظیری در میان مخاطبانش مواجه شد.

فرهاد دریا که اکنون سرگرم تور کنسرت‌های اعتراضی‌اش با عنوان «موسیقی هرگز نمی‌میرد» در کشورهای جهان است، در گفت‌وگوی ویژه با ایندیپندنت فارسی گفت سفر زندگی ادامه دارد و طالبان فقط یک «ایستگاه» وحشتناک، اما کوتاه است.

او گفت بازگشت طالبان و ممنوعیت موسیقی در افغانستان باعث شد بیشتر آوازخوانان و هنرمندان افغان در کشورهای مختلف جهان آواره شوند.

دریا درباره اینکه چگونه می‌تواند به کار هنری‌اش با ‌عنوان یک چهره تاثیرگذار ادامه دهد، گفت: «من به‌صورت طبیعی، انسانی با اندیشه‌ها و باورهای مثبت هستم. آینده در نگاه من همیشه زیباست و به تداوم سیاهی و بدبختی برای مدت طولانی باور ندارم.» او افزود که طالبان به دلیل تشکیل دولتی بر پایه‌های بی‌عدالتی و وحشت، عمر زیادی نخواهد داشت و آن روز که او دوباره کنسرتی در کابل اجرا کند، به‌زودی فرا می‌رسد.

 دریا در مورد تفاوت‌های دولت نخست طالبان و دولت دوم این گروه که هفت ماه پیش بر افغانستان مسلط شدند، گفت: «دور اول طالبان حکایت دیگری بود و مردم غافلگیر شده بودند؛ اما امروز، در چهار گوشه‌ جهان بنیادهای محکمی برای حمایت از مردم افغانستان ایجاد شده است و مردم اجازه نخواهند داد این وحشت برای زمان طولانی ادامه یابد. مگر این‌که طالبان در اندیشه، تفکر و عملکرد خود تغییر ایجاد کند که فکر نکنم چنین قابلیتی را داشته باشد. کسی که در تاریکی بزرگ شده باشد، با روشنی مشکل خواهد داشت.»

فرهاد دریا افزود: «به شما اطمینان می‌دهم، چرخه‌ شور و ترانه دوباره در افغانستان تکرار خواهد شد ‌و درفش عشق و زندگی دوباره بر پیشانی آسمایی [کوهی در کابل] به اهتزاز درخواهد آمد. بدون شک کار سخت و آگاهانه می‌‌طلبد؛ اما بی‌زحمت، راحتی میسر نخواهد شد و‌ لازم است شخصیت‌های فرهنگی، سیاسی و رهبران اقشار مختلف افغانستان تفاوت‌های یکدیگر را بپذیرند و برای نجات زندگی و آینده تلاش کنند.»

در هفت ماه گذشته، هیچ یک از ترانه‌های فرهاد دریا و دیگر آوازخوانان افغانستان که بخش بزرگی از جامعه، با آنان زندگی کرده‌اند و از آن‌ها خاطره‌های ماندگار دارند در رسانه‌های داخل افغانستان پخش نشده است. به‌جای صدای فرهاد دریا، ترانه‌های طالبان که در وصف جهاد، مرگ و جنگ و ستیز با مدنیت و زیبایی است پخش می‌شوند. از فرهاد دریا پرسیدیم که آیا فکر می‌کند به همان اندازه که آهنگ‌های او به مردم شادی و الهام می‌بخشند، ترانه‌های طالبان نیز مردم را به‌سوی ستیز با زیبایی و نفرت با جهان هدایت می‌کنند؟ آیا این تلاش طالبان در جهت دادن به جامعه بی‌تاثیر خواهد بود؟

دریا در پاسخ به این پرسش گفت: «متاسفانه ترانه‌های طالبان در خلق نفرت و دور کردن انسان از طبیعت زیبایش برای مدتی تاثیر خواهد داشت. همه این‌ها بها دارند و باید پرداخته شوند. وقتی کسی روز ۱۰ بار سرودهایی را بشنود که ذهن و عاطفه‌اش را از زندگی و ‌زیبایی‌هایش - که دسترسی به آن‌ها حق طبیعی هر انسان است - دور کنند و پیوسته به او گفته شود که «انسان فقط برای مرگ و آخرت و نه برای لذت بردن از زندگی بر روی زمین خلق شده است»، پس از مدتی فراموش می‌کند که جز مرگ و آخرت، چیزی دیگری هم وجود دارد.»

فرهاد دریا در مورد ممنوع شدن پخش موسیقی از رسانه‌های افغانستان و حرام دانستن آن گفت همانطور که دیروز دیگران ذهن طالبان را به سمت تاریکی و نفرت سوق دادند، امروز این گروه، همان کار را در حق مردم افغانستان انجام می‌دهند. فعلا هیچ نوایی به‌جز ترانه‌هایی در وصف مرگ در افغانستان نواخته نمی‌شود. ذبیح‌‎الله مجاهد، سخنگوی طالبان در اوایل سپتامبر سال گذشته و در نخستین حضورش در مقابل رسانه‌ها، خطاب به هنرمندان گفت برای ادامه زندگی در افغانستان شغل دیگری انتخاب کنند، چون طالبان اجازه فعالیت هنری را به هیچ کسی نمی‌دهد.

در حالی که مقررات سخت‌گیرانه طالبان هر روز بیشتر می‌شود، هنرمندان چگونه خودشان را با این شرایط وفق می‌دهند؟ فرهاد دریا که تجربه زیادی از مهاجرت و آوارگی دارد، می‌گوید در طول ۲۰ سال اخیر، نهادهای فرهنگی و هنری در خارج از افغانستا‌ن ایجاد شدند و این نهادها توانستند بخش‌ بزرگی ‌از تولید موسیقی در داخل افغانستان را به عهده بگیرند.

دریا افزود: «بیش‌تر از ۹۰ درصد برنامه‌ها و تولید موسیقی ما در طول ۲۰ سال اخیر، در خارج از افغانستان تولید می‌شد. همه این‌ نهادهای تولیدکننده نتیجه‌ مهاجرت‌های دور اول حکومت طالبان بودند که در خارج از کشور شکل گرفتند و ۲۰ سال تمام، هنر داخل کشور را رهبری کردند.»

با اینکه فرهاد دریا به ادامه کار هنرمندان و آوازخوانان افغانستان امیدوار است، اما می‌افزاید که رشد یک پدیده‌ فرهنگی در خارج از خاستگاه اصلی آن، عیب‌ها و کاستی‌های خودش را هم دارد و به سادگی می‌توان این کاستی‌ها را در کیفیت هنری، ‌فنی و نیز خط فکری و محتوایی آثار این دوره‌ها مشاهده کرد که از بعضی لحاظ امیدوارکننده و از جهاتی هم مایوس‌کننده‌اند. با این حال، او با تاکید می‌گوید: «اما آنچه مسلم است، موسیقی ما نخواهد مرد و قوی‌تر از پیش ادامه خواهد یافت.»

 فرهاد دریا، در سیزدهم مارس کنسرتی در شهر ملبورن استرالیا برگزار کرد. او تجربه‌اش را از حضور در مقابل مردم پس از دو سال خانه‌نشینی که ناشی از همه‌گیری کرونا بود، خارق‌العاده توصیف می‌کند.

دریا در مورد شور و هیجانش از کنسرت در ملبورن گفت: «خیلی تعجب خواهید کرد اگر بگویم من در مردم و‌ مخاطبانم در این کنسرت‌ها، شاهد چنان هیجانی بودم که در کمتر برنامه‌ای پیش از این دیده بودم. احساس کردم مردم به این وسیله می‌خواهند از طالبان انتقام بگیرند. وحشت و خشونتی که طالبان در زندگی مردم در افغانستان به وجود آورده ‌است، برعکس توقع خود طالبان، باعث ایجاد شور و‌ هیجان در میان مردم شده تا به رسم اعتراض نشان دهند موسیقی هرگز نمی‌میرد، عشق مردنی نیست، زندگی زیباست و ما تسلیم نمی‌شویم.»

فرهاد دریا افزود که تور کنسرت‌های اعتراضی‌اش در سراسر جهان تا پایان سال ۲۰۲۲ به منظور بقا ‌و رشد موسیقی افغانستان با شعار «موسیقی هرگز نمی‌میرد» یا MUSIC NEVER DIES  برگزار خواهد شد. در حالی که مردم در افغانستان از برگزاری جشن نوروز محروم شدند و اجازه شنیدن موسیقی در جمع را ندارند، اما فرهاد دریا، با آواز خواندن مردم را به فردای روشن دعوت می‌کند و می‌گوید طالبان مانند یک ابر سیاه زودگذر می‌رود و فردای روشن از راه می‌رسد.

در ملکک ما - در ملک ما

یک روز بیاید و قراری باشد

در ملکک ما قراری باشد

لبخند شما دوباره جاری باشد

از کوچه و شهر و ده و قشلاق شما

غم‌های سبیل مانده فراری باشد

دریا در مورد این آهنگ و حال و هوای این روزهای مخاطبانش گفت: «در شب ‌و روز آغاز همه‌گیری کرونا که مردم وحشت‌زده و ناامید بودند، من خواندم «این غم گذشتنی است، ماتم گذشتنی است، با خنده‌ها دوباره هوا خوب می‌شود...» و این بار هم با سرود «در مُلککِ ما قراری باشه - لبخند شما همیشه جاری باشه...به مخاطبانم گفتم امیدوار باشیم، هرچند که زخم‌ها بی‌شمارند و طالبان سیه‌دل، بی‌محابا بر زندگی خنجر می‌زند، اما امید و‌ اراده‌ ما قوی‌تر از زخم آن‌هاست.»

به باور دریا، استقبال گسترده از این آهنگ به این معنی است که سفر زندگی ادامه دارد و طالبان فقط یک ایستگاه وحشتناک، اما کوتاه است.