بامداد ۲۲ اسفند ۱۴۰۰، برابر با سیزدهم مارس ۲۰۲۲، دو دسته شش تا هفت فروندی از موشک‌های بالیستیک فاتح-۱۱۰ و رعد-۵۰۰ شلیک‌شده از پایگاه‌های نیروی هوافضای سپاه پاسداران در نزدیکی شهرهای تبریز و کرمانشاه به اهدافی واقع در شهر اربیل، مرکز اقلیم کردستان عراق، برخورد کردند. دسته‌ای از موشک‌ها به زمین بایری واقع در میان محله عنکاوه و فرودگاه بین‌المللی اربیل در شمال‌غربی شهر خوردند و دسته دیگر به ویلایی واقع در نزدیکی دفتر تلویزیون کردستان ۲۴ اصابت کردند.

دست‌کم هفت تیر موشک بالیستیک به این ویلا برخورد کرده است؛ موشک‌هایی که باعث شد این ساختمان و خودروهای گران‌قیمت پارک شده در آن تخریب شوند. رسانه‌های دولتی جمهوری اسلامی و همچنین رسانه‌های وابسته به سپاه پاسداران ادعا کردند که این ویلا در حقیقت مقر و کمپ آموزشی موساد، سرویس اطلاعاتی اسرائیل، بوده است و رسانه‌های جمهوری اسلامی نوشتند که ۹ نفر از اعضای موساد در این ساختمان کشته شد‌ه‌اند.

با طلوع آفتاب، خبرنگاران به این ویلا وارد شدند و از تمام بخش‌های آن فیلمبرداری و عکاسی کردند. این اقدام نه‌تنها نشان داد ویلای موردنظر مسکونی بوده، که آشکار کرد مالک آن هم بازرئوف کریم، بازرگان کرد و مدیرعامل شرکت نفتی کار گروپ (KAR Group)، صادرکننده نفت اقلیم کردستان عراق، است.

رسانه‌های دولتی و وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با توسل به تکنیک‌های عملیات روانی از جمله «بیان دروغ از زبان غیر» (استناد به اخبار ساختگی منتشرشده در رسانه‌های خارجی) همواره سعی کرده‌اند سناریو خود مبنی بر مالکیت ویلای بازرئوف کریم به موساد را برای مخاطبانشان واقعی جلوه دهند. در این راستا، اخبار و اطلاعات ساختگی مربوط به کاربری نظامی این ویلا را حتی یک خبرنگار ایرانی‌تبار شاغل در یک رسانه آمریکایی هم منتشر کرد؛ امری که اعتراض گسترده روزنامه‌نگاران و مقام‌های کردستان عراق را به همراه داشت. در نهایت، خبرنگار مذکور پس از این  اعتراض‌ها، به کذب بودن ادعای خود اذعان کرد؛ با وجود این، رسانه‌های وابسته به جمهوری اسلامی ایران بدون ذکر نام این خبرنگار، دروغی را که او ساخت، بازنشر کردند.

تلاش سپاه پاسداران برای فریب اذهان عمومی درباره حمله موشکی‌ به اربیل چندین هدف اصلی و فرعی دارد؛ از اهداف اصلی آن می‌توان به افزایش روحیه هواداران این نیرو و پاسخگویی به تقاضای انتقام‌گیری آن‌ها از اسرائیل به دنبال کشته شدن دو افسر ارشد سپاه قدس در حمله هوایی این کشور به حومه دمشق در تاریخ دوشنبه شانزدهم اسفندماه ۱۴۰۰ اشاره کرد. درباره اهداف فرعی آن نیز می‌توان نمایش توان موشکی سپاه پاسداران به سران رژیم جمهوری اسلامی با هدف افزایش بودجه آن در سال آینده را مدنظر قرار داد. در این گزارش، به بررسی برخی از دروغ‌های سپاه پاسداران و رسانه‌های وابسته به آن درباره این حمله موشکی می‌پردازیم.

استفاده از تکنیک پخش دروغ از زبان غیر

پخش دروغ از زبان غیر یکی از تکنیک‌های قدیمی عملیات روانی در رسانه‌ها و همان ترفندی است که خود مقام‌های رژیم جمهوری اسلامی ایران آن را «جنگ نرم» نامیده‌اند. در این راستا، اخبار ساختگی تغییریافته (Misinformation) یا کاملا جعلی (Disinformation) که سازمان‌های دولتی و نیروهای نظامی و امنیتی ساخته‌اند، در وهله نخست به جای انتشار در رسانه‌های حکومتی، از طریق رسانه‌ها خارجی یا دست‌کم افراد مرتبط با آن‌ها در خارج از کشور منتشر می‌شود. در مرحله بعد، رسانه‌های حکومتی به خبر ساختگی منتشرشده در رسانه خارجی موردنظر یا بازنشر شده در یک رسانه سوم استناد و آن را در قالب خبری از یک منبع مستقل خارجی منتشر می‌کنند.

تکنیک بیان دروغ از زبان غیر یا بیگانه می‌تواند باورپذیری خبر ساختگی را در میان مخاطبان رسانه‌های حکومتی و به‌خصوص هواداران رژیم جمهوری اسلامی و سپاه پاسداران افزایش دهد. افرادی که ممکن است به علت آنکه منبع خبر رسانه‌های خارجی معرفی می‌شود، آن را راحت‌تر از زمانی بپذیرند که منبع آن مقام‌های رژیم جمهوری اسلامی و فرماندهان سپاه پاسداران اعلام می‌شوند.

در رابطه با واقعه حمله موشکی سپاه به اربیل و استفاده از تکنیک نشر دروغ از زبان غیر، می‌توان به دروغی اشاره کرد که خبرنگار ایرانی‌تبار یک نشریه آمریکایی یک روز پس از این حمله موشکی منتشر کرد. همان‌طور که در مقدمه به آن اشاره شد، خبرنگار موردنظر در این دروغ، به نقل از یکی از همکارانش ادعا کرد یکی از مقام‌های آمریکایی بهره‌برداری موساد از ویلای موردهدف را تایید کرده است. اگرچه او مجبور شد این خبر ساختگی را تکذیب کند، رسانه‌های خارجی با استناد به آن، گزارش‌هایی تهیه کردند؛ گزارش‌هایی که رسانه‌های جمهوری اسلامی با بازنشر آن‌ها سعی دارند ویلای بازکریم، مدیرعامل شرکت کار گروپ، را مقر موساد معرفی کنند.

دو دروغ بزرگ دیگر برای باورپذیر کردن ادعای سپاه مبنی بر حمله به مقر موساد

در این بخش به دو دروغ دیگر که رسانه‌های حکومتی در رابطه با حمله موشکی سپاه پاسداران به ویلای بازرئوف کریم ساختند، می‌پردازیم. دروغ نخست ادعای رسانه‌های حکومتی مبنی بر ارسال یک فروند هواپیمای آمبولانس هوایی آمریکا برای نجات مجروحان و انتقال اجساد ناشی از حمله موشکی سپاه به اربیل دقایقی پس از حمله است.

سند رسانه‌های حکومتی مبنی بر اعزام یک آمبولانس هوایی تصویری از وب‌سایت فلایت رادار ۲۴ بود که یک فروند هواپیمای ترابری سنگین سی-۱۷آ (C-17A) نیروی هوایی آمریکا را در حال پرواز بر فراز اربیل نشان می‌داد. اما در حقیقت این هواپیما با شماره ۰۱۹۲-۰۱ متعلق به اسکادران ۱۳۷ ترابری هوایی از گارد ملی هوایی نیویورک است و تنها  برای جابه‌جایی نیرو و بار استفاده می‌شود. وب‌سایت‌های رهگیری هواپیماهای نظامی همچنین نشان می‌دهند که این هواپیما روز ۲۱ اسفند ۱۴۴ در ساعت ۲۰:۲۴ به وقت اروپای مرکزی (حدود سه ساعت پیش از حمله موشکی سپاه پاسداران) پایگاه هوایی رامشتاین در آلمان را ترک کرده و مقصد آن پایگاه هوایی العدید در قطر بوده است و نه شهر اربیل!

دروغ دیگری که رسانه‌های حکومتی برای باورپذیر کردن ادعای ساختگی فرماندهان سپاه مبنی بر کاربری نظامی ویلای بازرئوف کریم ساختند، انتشار اسامی ۹ جاسوس خیالی موساد بود که سپاه پاسداران ادعا می‌کرد در این حمله موشکی‌ کشته‌ شده‌اند. البته انتشار نام‌هایی چون جونز، جونی، گابریل، شاوول و غیره تمسخر بسیاری از خوانندگان اخبار رسانه‌های حکومتی را به همراه داشت، اما با وجود این، ادعای این رسانه‌ها مبنی بر آنکه این اسامی را یک روزنامه‌نگار مستقل عراقی منتشر کرده است، باعث شد این خبر برای برخی از هواداران رژیم جمهوری اسلامی باورپذیر شود. افرادی که به علت ناآگاهی و دسترسی نداشن به اینترنت آزاد قادرنیستند این ادعا را حقیقت‌سنجی کنند.

تا زمان تهیه و انتشار این گزارش، رسانه‌های خبری و همچنین کانال‌های خبری حکومتی موجود در رسانه‌های اجتماعی همچنان در حال تهیه و انتشار دروغ‌های جدید دیگر درباره این حمله موشکی‌اند. از میان آن‌ها می‌توان به ادعای وجود چهار دکل مخابراتی و جاسوسی روی ساختمان ویلای بازکریم اشاره کرد. استناد این رسانه‌ها به پایه‌های فلزی روی سقف این ویلا در حالی صورت می‌گیرد که تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهد این پایه‌ها در حقیقت برای نگهداری مخازن آب روی سقف ویلا استفاده می‌شدند؛ نه به عنوان پایه دکل مخابراتی!

این نخستین بار نیست که رژیم جمهوری اسلامی و سپاه پاسداران برای باورپذیر کردن ادعاهای ساختگی‌ خود درباره یک عملیات‌ موشکی‌ به نشر دروغ در رسانه‌ها متوسل می‌شود. رسانه‌های حکومتی پس از حمله موشکی به پایگاه هوایی عین الاسد در تاریخ ۱۸ دی ۱۳۹۸ هم به دروغ ادعا کردند که در نتیجه این حمله صدها آمریکایی کشته و ده‌ها هواپیما و هلی‌کوپتر نظامی منهدم شده‌اند و اگرچه پس از آن، ادعای قتل سربازان آمریکایی به ادعای ضربه مغزی شدن آن‌ها تقلیل یافت، برخی رسانه‌های حکومتی همچنان از انهدام هواگردهای پیشرفته آمریکایی در این حمله دم می‌زدند؛ در حالی که انتشار تصاویر ماهواره‌ای از این پایگاه و نقاط برخورد موشک به آن نشان داد که نیروهای آمریکایی به دلیل اطلاع قبلی از حمله سپاه، تمامی هوادگردهای خود را ساعاتی قبل از این پایگاه خارج کرده بودند.

سپاه پاسداران در سال‌های گذشته همواره از پاسخگویی به حملات مستمر به نیروی هوایی خود در پایگاه‌هایش در سوریه و عراق، عاجز بوده است؛ حملاتی که به کشته شدن ده‌ها تن از افسران سپاه قدس و نیروهای نیابتی‌ آن منجر شدند. یکی از مهم‌ترین دلایل آن تجربه‌ای است که فرماندهان سپاه در جریان یک عملیات انتقام‌جویانه در تاریخ ۲۰ اردیبهشت ۱۳۹۷ به بهایی سنگین کسب کردند؛ عملیاتی برای پرتاب راکت به سمت روستاهای اسرائیلی در بلندی‌های جولان در پاسخ به کشته شدن دست‌کم هفت نفر از اعضای سپاه قدس و نیروی هوافضای سپاه در پایگاه هوایی تی-۴ (تیاس) در استان حمص در جریان یک حمله هوایی اسرائیل در تاریخ دوشنبه ۲۰ فروردین ۱۳۹۷.

واکنش نیروی دفاعی اسرائیل به حمله انتقامی سپاه اجرای عملیاتی به نام خانه پوشالی یا مقوایی در روز ۲۰ اردیبهشت بود؛عملیاتی با استفاده از ۲۸ فروند هواپیمای جنگنده ضربتی اف-۱۵‌آی رام و اف-۱۶ آی سوفا که در جریان آن، چندین پایگاه، انبار مهمات و پست دیده‌بانی سپاه قدس و نیروهای نیابتی‌اش در سوریه هدف قرار گرفت و ده‌ها تن از اعضای سپاه قدس و نیروهای نیابتی‌ آن کشته شدند. درس گرفتن سپاه از آن عملیات سبب شد تا از پاسخگویی به حملات نیروی هوایی اسرائیل به مواضعش بپرهیزد یا دست‌کم همچون حمله اخیر خود به اربیل، به انتقام‌گیری نمایشی متوسل شود.