پاساژ علاءالدین تهران از مشهورترین مراکز خرید، فروش و تعمیر گوشی موبایل در ایران است. بازاری که با وجود افتتاح بازار چارسو، بازار موبایل تهران و بازارهای مشابه در حوالی آن هنوز هم جایگاه خود را در کسب‌وکار معامله گوشی‌های موبایل حفظ کرده است.

علاءالدین بزرگ‌ترین بازار خریدوفروش گوشی دست‌دوم ایران نیز به‌حساب می‌آید که معتمدترین تاجران، کسبه و تعمیرکاران بازار تلفن همراه ایران نیز در آن فعالیت می‌کنند؛ اما همین موضوع سبب شده است نام این بازار به‌واسطه حجم بالای خریدوفروش گوشی‌های کارکرده و انجام «انواع تعمیرات، قفل‌شکنی و رجیستر و فلش کردن گوشی‌ها» با معضل گوشی سرقتی هم گره بخورد.

تا قبل از انجام طرح رجیستری و همچنین آمدن امکانات امنیتی از قبیل قفل‌کردن گوشی پس از سرقت، بازار «چهارراه استانبول و پشت شهرداری» مهم‌ترین مرکز خریدوفروش گوشی سرقتی بود؛ اما این روزها به دلیل فعالیت سامانه «همیاب ۲۴» گوشی‌های سرقتی قابلیت ردیابی و از کارافتادن دارند و دیگر فروش گوشی سرقتی بی‌فایده است.

با ‌وجود این امکان اوراق کردن گوشی و فروش لوازم و قطعات آن سبب شده است، مسئله دزدی گوشی آمار رو به افزایشی داشته باشد و مراکز تجاری مانند پاساژ علاءالدین نیز بیش از گذشته در مرکز توجه باشد.

کسبه صاحب اسم ‌و رسم علاءالدین به‌خاطر اینکه به‌طور مداوم نیروی انتظامی بر آنها نظارت دارد، گوشی سرقتی را نمی‌پذیرند؛ اما در اطراف این بازار شبانه‌روز افرادی که به شکل عابر پیاده تردد دارند در گوش رهگذران پیشنهاد خرید گوشی به‌خصوص سرقتی را زمزمه می‌کنند.

برخی از مال‌باختگان معتقدند بحث رجیستری و ازکارافتادن گوشی همیشه جواب نمی‌دهد و از مواردی می‌گویند که فردی گوشی سرقتی را خریداری و به‌راحتی استفاده کرده است، اما یکی از دست‌فروشان روبروی بازار می‌گوید: «این شایعه توسط خود مال‌خرها و فروشنده‌های گوشی سرقتی باب شده است وگرنه از هر ۱۰ گوشی سرقتی شاید یکی بعد از ثبت سرقت در سامانه، امکان کارکردن داشته باشد؛ چون مسئله فقط فعال‌شدن مجدد گوشی نیست، بلکه امکان رهگیری گوشی وجود دارد؛ اما واقعیت آن است، آدم‌های طمع‌کاری هستند که با دیدن گوشی نسبتا نو که یک‌چهارم قیمت گوشی نو را دارد، وسوسه می‌شوند و می‌خرند؛ چون به‌محض انداختن سیم‌کارت درگوشی سرقتی همان لحظه پیام نمی‌آید و گاهی چند ساعت طول می‌کشد و همین زمان برای گم‌وگور شدن فروشنده کافی است.»

یکی از مغازه‌های داخل بازار که در ویترینش انواع گوشی‌های دست‌دوم را قرار داده است، می‌گوید: «۹۰ درصد گوشی‌های سرقتی وارد روند اوراق شدن می‌شوند، ۱۰ درصد هم اگر سارق راهکارش را بلد باشد از طریق دلالان مخصوص به خارج از ایران منتقل می‌شود. این گوشی‌ها در افغانستان، پاکستان و عراق بیشترین خریداران را دارند؛ حتی دیده ‌شده است که توریست‌های عراقی و مهاجران افغانستانی که قصد بازگشت به کشورشان را دارند در این بازار چنین گوشی‌هایی را می‌خرند‌.»

طبقه پایین بازار به مغازه‌های تعمیر گوشی تعلق دارد. وقتی به نوشته‌های روی ویترین مغازه‌ها نگاه می‌کنیم، متوجه می‌شویم مسئله امنیت و اینکه می‌توان گوشی را از طریق قفل گذاشتن و غیره بعد از سرقت غیرفعال کرد، شوخی بیش نیست؛ زیرا برخی از این مغازه‌ها خدماتی مانند انواع قفل‌شکنی، فلش کردن گوشی و برگرداندنش به تنظیمات اولیه کارخانه به‌صورتی که انگار هیچ سابقه‌ای روی گوشی نبوده است را ارائه‌ می‌دهند.

یکی از همین کسبه می‌گوید: «اینکه گوشی سرقتی ارزش اوراق کردن داشته باشد هم به بحث تحریم‌ها مربوط است؛ زیرا بعد از تحریم‌ها قیمت قطعات بهٓ‌دلیل عدم واردات چنان بالا رفت که مثلا تغییر برد یک گوشی گران‌قیمت و یا صفحه ‌نمایشش هزینه‌ای نزدیک به یک گوشی نو روی دست مشتری می‌گذارد؛ زیرا قطعات اصل در بازار به‌راحتی گیر نمی‌آید و اغلب قطعات غیر‌اصل (فیک) چینی است. در این شرایط خیلی‌ها ترجیح می‌دهند در بازار گوشی‌های سرقتی، گوشی هم مدل خودشان را به یک‌دهم قیمت بخرند و بعد به بعضی مغازه‌ها مراجعه کنند و خواستار تغییر قطعات آن گوشی با قطعه آسیب‌دیده گوشی خود باشند.»

به گفته یکی دیگر از مغازه‌دارها: «ترفند دیگری که به کار خریداران گوشی‌های سرقتی می‌آید این است که آدمی کاربلد پیدا کنند که سوابق ثبتی گوشی را پاک ‌کند و بعد گوشی را مجددا در سامانه رجیستری کنند؛ موردی که شدنی است، اما پیداکردن آدمی که تا این حد توانا باشد، سخت است. البته این ترفند روی هر گوشی هم‌ کار نمی‌کند.»

با بالارفتن قیمت گوشی موبایل و به‌تبع آن قطعات گوشی‌ها در ایران جدای از بحث سرقت گوشی‌ها، مسئله خریدوفروش گوشی دست‌دوم رشد چشمگیری داشته است.

به گفته یکی دیگر از فروشندگان بازار علاءالدین: «ما هر دو جنس مشتری را در طول روز می‌بینم؛ چه آن‌هایی که نیاز مالی ناچارشان کرده است گوشی خود را بفروشند و چه آن‌هایی که به‌خصوص با بحث آموزش آنلاین مجبورند برای فرزندانشان گوشی هوشمند تهیه کنند و ترجیح می‌دهند از گوشی دست‌دوم استفاده کنند. البته به نظر خود من هنوز هم اصل گردش بازار متعلق به جوانان گوشی‌باز است؛ کسانی که به‌محض آمدن یک مدل جدید بلافاصله با فروش گوشی قبلی تلاش می‌کنند گوشی مدل جدیدتر را تهیه کنند.»

گوشی‌های دست‌دوم بسته به تمیزی و سلامت ظاهری معمولا از ۳۰ تا ۶۰ درصد پایین‌تر از قیمت گوشی نو وجود دارند؛ به‌طور مثال گوشی سامسونگ ۲۱ میلیون تومانی در مدل کارکرده و تمیزش از ۱۱ تا ۱۷ میلیون تومان در این بازار قیمت دارد.

از دیگر مسائلی که در خریدوفروش این گوشی‌ها اهمیت دارد، مسئله تست گوشی است. یکی از فروشندگان بازار به دلیل ارائه تضمین برای گوشی دست‌دوم مشهور است و می‌گوید: «اگرچه میزان خریدوفروش را پایین می‌آورد ولی خود من شرط خریداری کردن گوشی را تست ۴۸ ساعته گذاشتم؛ چون حتی با وجود تبحر باز هم امکان دارد یک گوشی پس از خریداری و ۲۴ ساعت مشکلش بروز کند. در نظر بگیرید با این وضعیت قیمت‌ها معمولا کسی جز در شرایط خاص و یا مشکل‌دار شدن گوشی حاضر به فروش گوشی نیست، مگر اینکه گوشی‌باز باشد و یا بخواهد با فروش گوشی خود گوشی ارزان‌تر تهیه کند؛ اما از طرف دیگر معمولا هم‌ روی بعضی از گوشی‌ها تضمین می‌دهم و هم خودم هم شرط تست ۴۸ ساعته دارم و اجازه می‌دهم مشتری بعد از دو روز اگر راضی نبود گوشی را پس بیاورد.»

اما سود اصلی مغازه‌دارها نیز در چنین گوشی‌های به‌ظاهر معیوب است. معمولا گوشی دچار آسیب با قیمتی بسیار ارزان خریداری و پس از تعمیر با قیمت چند برابری فروخته می‌شود؛ نکته‌ای که دقیقا به بحث گوشی‌های سرقتی مرتبط است، چون تامین قطعات همین گوشی‌هاست که باعث می‌شود اوراق کردن گوشی سرقتی به‌دلیل استفاده کردن از قطعاتش سودآور باشد.

آنچه بازار علاءالدین را از دیگر بازارها متمایز می‌کند. میزان بالای سرقت گوشی در خود بازار است. ازدحام همیشگی داخل و اطراف بازار به‌حدی است که سارقان زیادی همین مکان را محل مناسب کیف‌قاپی و سرقت بدانند. ازاین‌رو رصد مداوم بازار توسط نیروی انتظامی و حتی گاهی حضور گشت‌های ویژه در مغازه‌ها و چک کردن کالاها، شرایط این بازار را عجیب کرده است.

یکی از فروشندگان با اشاره به مردم داخل بازار می‌گوید: «بین این جمعیت هم سارق هست هم مامور در پوشش غیررسمی، ما مدام رصد می‌شویم و برای همین معتقدم برخلاف ادعای خیلی‌ها اینجا مرکز خریدوفروش گوشی سرقتی نیست؛ شاید مال‌خرها و دلالان پس از خرید گوشی از سارق با چند واسطه قطعات یا خود گوشی را به این بازار بیاورند، ولی اگر کسی ادعا کرده است، علاءالدین گوشی سرقتی دارد باید به سراغ فروشندگان اطراف بازار برود؛ آن‌هم نه دست‌فروشان و بساطی‌ها، بلکه کسانی که در اطراف بازار چرخ می‌زنند.»

علاءالدین چه آن‌طور که برخی مال‌باختگان ادعا دارند، محل خریدوفروش گوشی‌های سرقتی باشد و یا آن‌طور که مغازه‌داران معتقدند مبرا از این اتهام، بازهم خاص‌ترین محل در بازار موبایل ایران است.

در بازار علاءالدین حتی ناممکن‌ترین خدمات در حوزه گوشی‌های موبایل ارائه می‌شود؛ تا حدی‌ که به گفته یکی از دست‌فروشان اطراف بازار: «از رایج‌ترین درخواست‌ها در این بازار هک گوشی است. ما روزانه شاهد حضور زنان و مردانی هستیم که دنبال هکری برای هک کردن گوشی همسر یا شریک خود می‌گردند و چه جایی بهتر از علاءالدین که اغراق نیست اگر بگوییم نوابغ عرصه تلفن همراه در همین مغازه‌های کوچک در حال فعالیت‌اند.»

بعد با خنده می‌گوید: «شما کجای دنیا تعمیرکاری می‌شناسید که نصف قطعات اصلی دستگاهی را عوض کند، بدون اینکه کد رجیستری‌اش تغییر کند؛ به‌هرحال اینجا بی‌خود نامش علاءالدین نشده است.»

این جمله به حقیقت نزدیک است؛ چراکه مغازه‌داران علاءالدین گاهی در خدمات ارائه‌شده خود گویی غول جادو از چراغ بیرون می‌آورند. بازاری که با تمام فرسودگی‌اش و رقبایی که هرروز در تهران افتتاح می‌شود، عنوان مهم‌ترین مرکز گوشی موبایل ایران را با خود حمل می‌کند.