سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه ایران، که برای شرکت در همایش «نرماندی برای صلح» به فرانسه رفته است، در مصاحبه با روزنامه لوموند گفته است که مسئله مهم برای جمهوری اسلامی ایران ایجاد حکومت عاری از افراط گرایی در افغانستان است.

خطیب‌زاده در ادامه افزوده است هنوز خیلی زود است که به‌طور اساسی در مورد مشروعیت (طالبان) صحبت کنیم، اکنون وقت این است که ببینیم طالبان به آنچه گفته عمل می‌کند و آیا دولت فراگیر تشکیل می‌دهد و حقوق اقوام دیگر را در نظر می‌گیرد یا خیر.

سخنگوی وزارت خارجه ایران همچنین گفته مهم‌ترین مسئله این است که افغانستان عاری از افراط‌گرایی شود و بهشت داعش نشود، تهدیدی برای همسایگان و دنیا نشود، اراده و خواسته مردم در آینده افغانستان محقق شود و دولت فراگیر که بازتاب ترکیب قومی و جمعیتی افغانستان باشد تشکیل شود و افغانستان دوباره پایگاه هیچ کشور خارجی نشود.

این سخنان سخنگوی وزارت خارجه دقیقا دنباله بخشی از سخنرانی ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری ایران، در مورد افغانستان است که در هفتادوششمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد ایراد کرد. رئیسی در آن سخنرانی گفت اگر در افغانستان، ‌حکومتی فراگیر با مشارکت موثر تمام اقوام اداره کشور را در دست نگیرد، امنیت به افغانستان باز نخواهد گشت، قیم‌مابی نیز همانند اشغالگری محکوم به شکست است.

به نظر می‌رسد جمهوری اسلامی ایران، که دیگر خود را در آیینه دولت طالبان نمی‌بیند، در حال تغییر موضع در قبال این گروه افراط‌گرا است. جمهوری اسلامی یکی از حامیان سرسخت طالبان در ۱۵ سال گذشته بوده است. سپاه پاسداران در کنار این که به طالبان کمک‌های فراوانی کرده‌، زمینه آموزش جنگجویان این گروه به‌خصوص قطعه سرخ آن را مهیا کرده بود؛ حتی تعدادی از مشاوران نظامی سپاه پاسداران مستقیم در سنگرهای طالبان حضور داشتند. رویکرد جمهوری اسلامی برای حمایت از طالبان بیشتر مبتنی بر دو اصل بود، یکی زمین‌گیر کردن آمریکا در افغانستان و دیگری مبارزه با گسترش داعش به سمت مرزهای شرقی ایران.

در اواخر حکومت اشرف غنی، حمایت از طالبان به‌صورت واضح صورت می‌گرفت. تعدادی از وابستگان جمهوری اسلامی در رسانه‌های ایران عملا از طالبان حمایت می‌کردند و این گروه را جریانی برخاسته از خواسته مردم می‌دانستند.

سپاه پاسداران با تعدادی از رهبران گروه طالبان رابطه گسترده‌تری ایجاد کرده بود؛ به‌طور مثال، ملا فاضل و صدر ابراهیم، از اعضای رهبری طالبان، رابطه نزدیکی با جمهوری اسلامی داشتند. اما پس از سقوط دولت غنی، جمهوری اسلامی متوجه شد برخلاف آنچه طالبان پیش‌تر وعده داده بود، دولت فراگیر در افغانستان تشکیل نشد. پاکستان با یک بازی سیاسی بسیار دقیق، تمام قدرت را به شبکه حقانی محدود و منحصر کرد. چهره‌هایی چون ملا برادر که تصور می‌شد دولت آینده طالبان روی شانه‌های او گذاشته شود، به حاشیه رفتند و افراد نزدیک به جمهوری اسلامی ایران کاملا از گردونه خارج شدند. جمهوری اسلامی ناخشنودی‌اش از دولت تشکیل‌شده را به طالبان ابلاغ کرد. اما تنها واکنش طالبان آوردن ملا فاضل و صدر ابراهیم در کرسی‌های بی‌ارزشی چون معاونت وزارتخانه‌ها بود.

از سوی دیگر، جمهوری اسلامی که می‌دانست رابطه شبکه حقانی با القاعده و شبکه‌های تروریستی افراط‌گرای دیگر حسنه است، نگران تغییر موضع طالبان در قبال حرکت‌های افراطی برخی گروه‌ها از جمله جندالله در خاک ایران شد.

طالبان متوجه این تغییر موضع جمهوری اسلامی شده است. اما با دلگرمی به حمایت پاکستان یا شاید با تحریک پاکستان، توجهی به خواسته‌های دولت ایران ندارد. در اوایل هفته جاری، یکی از رهبران طالبان در گفت‌و‌گو با طلوع نیوز، عملا به رئیس‌جمهوری ایران هشدار داد تا در مسائل داخلی افغانستان مداخله نکند. هم‌زمان، ژنرال مبین، یکی از فرماندهان طالب، در گفت‌و‌گو با طلوع نیوز به رئیسی هشدار داد که دنبال مداخله در افغانستان نباشد. او گفت جمهوری اسلامی ایران می‌خواهد جاسوس‌هایش در دولت طالبان باشند، اما ما نمی‌گذاریم.

این پیام آشکارا نشان می‌دهد که طالبان دیگر به جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان شریکی راهبردی نگاه نمی‌کند. طالبان می‌خواهد رابطه‌اش با غرب را بهتر کند و ناگزیر باید از جمهوری اسلامی غرب‌ستیز فاصله بگیرد.