نگرانی اردن از خطر نفوذ شبه نظامیان مورد حمایت ایران به قلمرو آن کشور

امّان در تلاش برای به دست آوردن استثنا از تحریم‌های «سزار» و بازگشایی کامل گذرگاه‌های مرزی با سوریه است

گذرگاه مرزی «جابر – نصیب» بین سوریه و اردن. عكس از:  AFP

همزمان با تشدید درگیری‌ها در شهر درعا در جنوب سوریه، نگرانی اردن که تنها چند کیلومتر از محور این درگیری‌ها فاصله داد، رو به افزایش است، زیرا تداوم جنگ در شهر درعا می‌تواند موج جدیدی از آوارگان سوریه را به سمت اردن سوق دهد و زمینه‌ای نفوذ گروه‌های شبه نظامی مورد حمایت ایران و قاچاق مواد مخدر از سوریه به اردن را فراهم کند.

بنا به همین نگرانی و به دنبال تشدید جنگ و افزایش هرج و مرج در درعا، اردن در هفته گذشته تصمیم گرفت گذرگاه مرزی «جابر – نصیب» را پس از گذشت تنها چند ساعت از بازگشایی، بار دیگر مسدود کند. البته اردن پیوسته به دنبال برقراری آتش‌بس در شهر درعا است تا این گذرگاه حیاتی را به طور کامل فعال کند، زیرا از هنگام بازپس‌گیری منطقه جنوبی سوریه توسط دمشق در حدود سه سال پیش، خشونت بین نیروهای مخالف و نیروهای رژیم سوریه در نزدیک‌ترین شهر سوریه به اردن در حال افزایش است.

نگرانی از چالش‌های امنیتی و تغییر جمعیتی

اردن نگران است که تداوم نبرد در درعا می‌تواند منجر به حرکت گسترده ساکنان این منطقه به سمت اردن شود و این کشور را که از سال ۲۰۱۱ تا کنون بیش از یک میلیون پناهنده سوری را در خاک خود جا داده است با چالش‌های بیشتری روبه‌رو کند. این در حالی است که طبق برخی گزارش‌ها فعالیت‌های شبه نظامیان مورد حمایت ایران در نزدیکی مرز و در شهر درعا رو به افزایش است. اردن کشوری است که در معرض بیشترین آسیب‌های ناشی از بحران جنگ در سوریه قرار دارد و صداهای بمباران و انفجارها در درعا و سایر شهرها و روستاهای نزدیک به مرز، در اردن به گوش می‌رسد.

Read More

This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)

در همین حال، ملک عبدالله دوم، پادشاه اردن در مصاحبه‌ اخیرش با شبکه خبری «سی‌ان‌ان» به صراحت این نگرانی را بیان کرده و گفت که کشورش توسط پهپادهای ساخت ایران هدف حمله قرار گرفته است. وی خواستار تلاش برای حل سیاسی بحران سوریه و نیاز به تغییر رفتار رژیم دمشق به صورت دائمی و مستمر شد.

ناظران اظهارات اخیر پادشاه اردن را با توافق‌نامه دفاعی مشترک بین امّان و واشنگتن پیوند می‌دهند، که بر اساس آن هزاران سرباز آمریکایی از پایگاه‌های آمریکایی در منطقه به اردن منتقل شده اند، بنابراین، اظهارات پادشاه اردن اشاره به نقش آینده اردن در مقابله با ایران در سوریه است، علاوه براین‌که اردن به عنوان متحد استراتژیک ایالات متحده نقش دیگری در پرونده بازسازی کشور همسایه جنگ زده دارد.

درعا، چالشی برای اردن

هرگاه بحث با امّان بر سر نگرانی‌های امنیتی آن نسبت به جنگ و هرج و مرج در منطقه نزدیک به مرز با اردن شدت گیرد، رژیم سوریه می‌گوید که اردن در ایجاد مشکلات درعا نقش دارد. این در حالی است که مقامات اردن در مورد احتمال کنترل گذرگاه مرزی «جابر – نصیب» توسط نیروهای لشکر چهارم سوریه ابراز نگرانی می‌کنند، به ویژه این‌که مفاد توافق‌نامه‌ای منعقد شده بین آمریکا و روسیه در سال ۲۰۱۸ مبنی بر خودداری شبه نظامیان مورد حمایت ایران از نزدیک شدن به ۶۰ کیلومتری مرز سوریه و اردن نتوانست عملی شود.

اردن پیوسته در تلاش است تا به توافقی دست یابد که بر اساس آن نیروهای تیپ هشتم سوریه مورد حمایت روسیه در درعا مستقر شوند و در نتیجه، به حضور ایران در این منطقه پایان دهد. البته تیپ هشتم وابسته به لشکر پنجم است که از چندین جناح مخالف تشکیل شده و در سایه حمایت و ضمانت روسیه، با رژیم دمشق به توافق رسیده است. اکثر اعضای این تیپ از درعا و مناطق جنوبی هستند و بسیاری از آن‌ها با شهروندان اردن پیوند قومی و اجتماعی دارند. از این‌رو اردن به دنبال حمایت از این جناح‌ها با هدف جلوگیری از آشفتگی امنیتی در جنوب سوریه و حفظ توافق‌نامه حل و فصل است، علاوه براین‌که حضور آن‌ها در این منطقه، زمینه بازگشت داوطلبانه پناهندگان سوری در اردن را به مناطق امن کشور فراهم می‌کند، به ویژه این‌که بسیاری از آوارگان سوری مقیم اردن از شهر درعا هستند.

روابط پرتنش سوریه و اردن

به دنبال بازداشت شماری از شهروندان اردن که از طریق گذرگاه مرزی «جابر – نصیب» وارد سوریه شده بودند روابط دمشق و امّان دستخوش تنش شد. البته این گذرگاه از سال ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۸ مسدود بود و با اجرایی شدن «قانون سزار» ایالات متحده علیه رژیم سوریه، مبادلات تجاری بین دو کشور متوقف شد، علی‌رغم این‌که سوریه و اردن ۳۷۵ کیلومتر مرز مشترک دارند.

در سال ۲۰۱۴، دولت اردن، بهجت سلیمان سفیر پیشین سوریه در امّان را به دلیل «سوءاستفاده‌های مکرر» از کشور اخراج کرد. همچنان در گذشته امّان و دمشق در واکنش به تصمیمی که دمشق مبنی بر توقف حرکت‌ اتوبوس‌های حمل و نقل کالا صادر کرد، دست به اتخاذ تصامیم تحریک آمیزی زدند و دولت اردن واردات محصولات سوریه را ممنوع اعلام کرد.

قانون سزار

در همین حال، ماهر ابوطیر، نویسنده معتقد است «علی‌رغم این‌که امّان واشنگتن را ترغیب به بازسازی رژیم سوریه از نظر سیاسی کرده است، رابطه اردن و سوریه با بن‌بست روبه‌رو است. این در حالی است که تحریم‌های سزار اردن را نیز از تجاری تحت تاثیر قرار داده و بیرون رفت از این بحران، مستلزم به دست آوردن استثنا و باز بودن کامل روابط اقتصادی بین دمشق و امّان است.

وی افزود با این حال، «تماس‌های سیاسی بین اردن و سوریه بدون اعلام رسمی افزیاش یافته است، در حالی‌که تماس‌های فنی با پذیرش طرف‌های اردنی و سوریه در رسانه‌ها علنی شده است، اما در این میان، طرف ثلاثی وجود دارد که نمی‌خواهد زندگی در جنوب سوریه به حالت عادی برگردد.» ابوطیر خاطرنشان کرد که «هرچند اردن بنا به دلایل متعدد اقتصادی و امنیتی، علاقه بسیاری به آرامش کامل جنوب سوریه دارد، اما طرف‌های دیگری که منافع متفاوتی دارند و می‌توانند در تحولات منطقه نقش ایفا کنند، همواره مانع تحقق این هدف می‌شوند.»

© IndependentArabia

بیشتر از جهان