مولوی جلیل‌الله مولوی‌زاده از چهره‌های روحانی مطرح افغانستان است. او در هرات زندگی می‌کند و در حلقه درسش هزاران نفر از سراسر افغانستان جمع می‌شوند. مولوی‌زاده و خانواده‌اش مدرسه دارالعلوم هرات را مدیریت می‌کنند که از جمله مدارسی است که طلبه‌های زیادی دارد؛ اما پرونده مولوی‌زاده برای دولت فعلی افغانستان چندان سفید نیست. او در دوران سلطه طالبان بر افغانستان مدتی مسئولیت وزارت دادگستری طالبان را برعهده داشته است.

پس از سقوط طالبان، مولوی‌زاده دوباره به هرات بازگشت و در سایه تاسیس مدرسه دارالعلوم، همکاری گذشته خود با طالبان را پنهان کرد اما رابطه‌اش با طالبان هیچگاه قطع نشد. در مرداد ۱۳۹۶ نیروهای امنیتی هرات دو تروریست را از داخل دارالعلوم بازداشت کردند. یکی از این تروریست‌ها چهره شناخته‌شده‌ای بود که ده‌ها تن را در شمال افغانستان به قتل رسانده بود. همراه این دو تروریست، چندین جلیقه نجات نیز از داخل این مدرسه به دست آمد اما دولت به دلیل نفوذ زیاد دارالعلوم میان مردم، این مسئله را زیاد رسانه‌ای نکرد.

هم در هرات و هم در گوشه‌و‌کنار افغانستان چهره‌های روحانی دیگری مانند مولوی‌زاده وجود دارند که آشکارا از طالبان حمایت می‌کنند. مولوی مجیب الرحمن انصاری که از چهره‌های جنجالی در افغانستان است، کار را به جایی رسانده است که در خطبه‌های نماز جمعه از طالبان به نیکویی یاد می‌کند. او رسما اعلام کرده است که چند ملا را به منزل اسماعیل خان فرستاده است تا او را از جنگ با طالبان بازدارد.

طالبان و هوادارانشان جنگ علیه دولت افغانستان را مقدس می‌نامند و به همین دلیل این جنگ را «جهاد» می‌خوانند. آنان برای اثبات حقانیت و مشروعیت بخشیدن به جنگی که آن را جهاد می‌نامند، به همراهی و تایید روحانیون نیاز دارند. به همین دلیل هم به روش‌های مختلف و حتی زیر چتر دولت افغانستان با چهره‌های روحانی داخل افغانستان رابطه برقرار می‌کنند.

اصولا بیشتر روحانیونی که به قرائتی افراطی و متحجرانه از دین معتقدند، به طالبان گرایش دارند اما در مقابل چهره‌های روحانی زیادی هم در خاک افغانستان و هم در جامعه اسلامی سراسر جهان جنگ افغانستان را نامشروع می‌دانند. نهاد اسلامی الاظهر که به نحوی دارالافتاء جهان اسلام به شمار می‌رود، چندین سال قبل اعلام کرد که جنگ با دولت افغانستان جهاد نیست و نامشروع است. چندین بار هم علمای جهان اسلامی در نشست‌هایشان جنگ افغانستان را نامشروع عنوان کردند.

محمد محق، از روحانی‌های مطرح افغانستان که در حال حاضر در مصر به سر می‌برد، می‌گوید که متن مقدس در اسلام به نحوی نگارش شده است که زمینه برداشت و قرائت متعادل و افراطی از آن میسر است. او می‌گوید: «چه به متون درجه اول مانند قرآن و حدیث مراجعه کنید و چه به متون درجه دوم مانند فقه، شرح حدیث و تفسیر قرآن می‌توان در مورد جهاد برداشت‌های افراطی یا متعادلی داشت.» به باور محق، فقه سنتی پیش‌خوانش‌های متعددی دارد و هرکس از هر مسیری که به این پیش‌خوانش رو بیاورد، می‌تواند به هدف خود برسد. 

با این حال طالبان در تلاش‌اند تا این فتواها را دور بزنند. آنان حتی می‌کوشند روحانیان مخالف خود را حذف کنند. در ۲۰ سال گذشته صدها روحانی مخالف طالبان توسط این گروه به قتل رسیده‌اند. طالبان حتی از کشتار روحانیون میانه‌رو نیز ابایی ندارند زیرا بر این باورند که چهره‌های میانه‌رو نیز با اندیشه‌های آنان مخالف‌اند.

طالبان در گذشته به مسئله استناد می‌کردند که چون خارجی‌ها به سرزمین اسلامی حمله کرده‌اند، آنان به فرمان خدا مکلف به جنگ‌اند زیرا جنگ مقابل متجاوز به ملک اسلام فرض است اما حالا که خارجی‌ها از افغانستان رفته‌اند، برای طالبان کمی مشکل است که برای تداوم جنگ خود دلیلی بیابند. به همین دلیل حالا به روحانیون زیر چتر نظام افغانستان متوسل شده‌اند تا با عنوان کردن فساد دولت جنگ با آنان را مشروع جلوه دهند.

مولوی جلیل‌الله مولوی‌زاده هفته گذشته در جمع طلبه‌هایش گفته بود که اشرف غنی به دلیل نفع شخصی خود جنگ در افغانستان را ادامه می‌دهد. به گفته او، طالبان مجاهدند و اشرف غنی باید قدرت را کنار بگذارد. البته آقای مولوی‌زاده مشخص نکرده است که آیا در صورت کنار رفتن اشرف غنی، طالبان جنگ را کنار خواهند گذاشت یا خیر.

مشروعیت داشتن یا نداشتن جنگ با وجود خروج نیروهای خارجی از افغانستان، هنوز یکی از مباحث مناقشه‌برانگیز است. طالبان همچنان جنگ خود را جهاد عنوان می‌کنند؛ در حالی که تعدادی از روحانیون طالبان را مزدوران بیگانه می‌خوانند که حتی نمی‌دانند در پی کسب کدام ارزش می‌جنگند. حمله به مدارس دینی و مساجد نشان می‌دهد که این گروه چندان هم در بند اسلام و ارزش‌های آن نیستند.