رشته کوه‌ها و تپه‌های حمرین، که در سه استان دیالی، صلاح الدین و کرکوک در شمال عراق گسترش یافته است، به عنوان یک پایگاه عمده و نقطه‌ای اساسی برای شروع حملات داعش به مناطق وسیعی از استان‌های یادشده تا حومه بغداد، به شمار می‌رود.

با آن‌که نیروهای عراقی با راه اندازی عملیات نظامی که توسط هواپیماهای ائتلاف بین‌المللی پشتیبانی می‌شد، توانستند حملات داعش را طی چند ماه گذشته به میزان قابل ملاحظه‌ای کاهش دهند، اما این سازمان هنوز هم قادر به انجام حملات گهگاهی به مناطق جولاء، خانقین، حومه مقدادیه در دیالی، شهرستان حویجه در استان کرکوک، حومه توز خورماتو، منطقه جزیره، حومه بلد و دُجیل در استان صلاح الدین است.

این حملات در چند ماه گذشته منجر به کشته و زخمی شدن ده‌ها تن از اعضای نهادهای امنیتی از ارتش و پلیس، علاوه بر نیروهای وابسته به حشد شعبی و شماری از غیرنظامیان شد، اما میزان حملات داعش در مقایسه با آن‌چه این منطقه در اواخر سال ۲۰۱۹  و آغاز سال ۲۰۲۰، شاهد آن بود، محدود به نظر می‌رسد.

کشته شدن ۶۰ جنگجوی مسلح

در عملیات جدید نیروهای عراقی که مخفیگاه‌های داعش در رشته کوه‌های حمرین هدف حملات هوایی قرار گرفت، بیش از ۶۰ جنگجوی وابسته به داعش کشته شدند. یحیی رسول، سخنگوی فرمانده کل نیروهای مسلح عراق در بیانیه‌ای اظهار داشت که "نیروهای ضد تروریسم (نیروهای نخبه)، اطلاعات مربوط به مخفیگاه‌های عناصر داعش واقع در کوه‌های حمرین را به هواپیماهای جنگنده عراقی ارائه دادند، سپس هواپیماهای جنگی عراق در ۲۵ ماه مارس گذشته، مواضع و مخفیگاه‌های سازمان داعش را بمباران کرده و آن‌ها را کاملاً نابود کردند." وی خاطرنشان کرد که نیروهای ضد تروریسم، داعشیانی که از کوه‌های مرزی قره‌جوخ بین نینوا و اربیل فرار می‌کردند را ردیابی کردند، اما برای این‌که مخفیگاه‌های آن‌ها را در رشته کوه‌های حمرین کشف کنند، از حمله به آن‌ها خودداری کردند.

یحیی رسولی افزود که نیروهای امنیتی عملیاتی را برای جست‌وجو و پاکسازی رشته کوه‌های اطراف دریاچه حمرین و مناطق مجاور آن در شمال سعدیه در بخش عملیات دیالی انجام دادند و موفق به کشف برخی از پناهگاه‌ها مربوط به تروریست‌های"داعش" شدند که در آن‌ها مقادیر زیادی سلاح و مواد منفجره ذخیره شده بود.

پیشرفت مهم در مبارزه با داعش

در همین حال، معتز محيی عبد الحميد، رئیس مرکز مطالعات راهبردی و امنیت عراق، اظهار داشت که اطلاعات به دست آمده از طریق دستگیری رهبران داعش، نیروهای امنیتی را قادر به پیشروی در کوه‌های ناهموار «مکحول» کرد که شامل غارهای بزرگی است که در زمان رژیم صدام حسین ایجاد شده بودند. وی افزود که "رشته کوه‌های حمرین و مکحول در مرزهای سه استان واقع شده است. این کوه‌ها از استان دیالی آغاز شده و به سمت صلاح الدین امتداد یافته و در نهایت به کرکوک ختم می‌شوند. البته یک مؤسسه متخصص در ساخت و تولید سلاح به نام "سازمان صنایع نظامی" در زمان رژیم قبلی با استفاده از تکنیک‌ها و فناوری‌های با دقت بالا، این غارها را در زیر زمین و در عمق زیادی ایجاد کرده بود و این غارها برای انجام آزمایش‌های نظامی و ذخیره‌سازی سلاح، مورد استفاده قرار می‌گرفتند، علاوه بر آن‌که آزمایش توپ غول‌پیکر نیز در همین منطقه انجام شده است.

لزوم حمایت ائتلاف بین‌المللی

معتز محی عبدالحمید، گفت که ستیزه‌جویان در حالی از این پناهگاه‌ها استفاده می‌کردند که از چگونگی جغرافیای این منطقه، مسیرهایی فرار و راه‌های ورودی و خروجی آن اطلاعات و تجربه کافی داشتند، به همین دلیل، عملیات نظامی قبلی در پیگیری تروریست‌ها با موفقیت روبه‌رو نمی‌شد و در نتیجه، نهادهای امنیتی از نیروهای ائتلاف بین‌المللی خواستار کمک و همکاری شدند. معتز خاطرنشان کرد که تلا‌ش‌های اطلاعاتی، محل استقرار تروریست‌ها را کشف کرد و این پیشرفت منجر به دستیگری شماری از رهبران داعش و دستیابی به اسناد و مدارک مهمی در باره منطقه شد و البته کشته شدن رهبران داعش حاکی از آن است که تلاش‌های اطلاعاتی با پیش‌بینی جرم قبل از وقوع انجام شده و نشان می‌دهد که تغییرات مثبتی در راهبرد مبارزه با بقایای داعش رونما شده است.

خطر در دشت نینوا

رئیس مرکز مطالعات راهبردی و امنیت عراق ضمن تأکید بر اهمیت ادامه فشار از طریق این کارزار نظامی و تلاش برای تنوع‌بخشی به عملیات علیه داعش، خواستار تشکیل نیروهای ویژه و آموزش‌دیده برای جنگ در چنین مکان‌های صعب العبور و ناهمواری شد و شکی نیست که این امر، نیاز نیروهای امنیتی عراق را به آموزش‌های بیشتر افزایش می‌دهد. معتز محی عبدالحمید با اشاره به حضور عناصر داعش در اماکن دیگری از جمله در دشت نینوا که شامل مخیفگاه‌ها، دره‌ها و غارهایی است که تروریست‌ها پس از آزادسازی موصل در آن‌ها پناه گرفته اند، بر لزوم وجود یک نیروی نظامی در آن منطقه و فعال‌سازی مجدد تلاش‌های اطلاعاتی و کار سازمان یافته با نیروهای محلی، تأکید کرد.

عملیات پهپادی

از سوی دیگر، مؤید جحیشی، کارشناس امور نظامی معتقد است که نابودی داعش در مناطق ناهموار کوه‌های مکحول و حمرین، با استفاده از عملیات پهپادی می‌تواند انجام شود. وی افزود که پس از آزادسازی مناطق تحت کنترل داعش، نیروهای عراقی، برخی از نقاط را در تپه‌های مکحول، بادوش، حمرین و مناطق دیگر استان دیالی همچنان به داعش رها کردند که تا امروز آزاد نشده است و اکنون این پرسش مطرح می‌شود که چرا نیروهای عراقی علی‌رغم داشتن امکانات جنگی بسیار، در صدد آزادسازی مناطق مزبور که ثبات و امنیت عراق را به چالش می‌کشد، نشدند. وی خاطرنشان کرد که نهادهای بزرگ امنیتی در عراق، بودجه هنگفتی را برای از بین بردن سازمان‌های تروریستی دریافت می‌کنند، بنابراین، آن‌ها سعی می‌کنند با عدم پایان دادن به تهدید داعش، پول بیشتری از بودجه دولت به دست آورند.

افزایش میزان حملات تروریستی از سال ۲۰۱۷

عبدالله جاسم، روزنامه‌نگار و فعال سیاسی از استان دیالی اظهار داشت که حملات "داعش" در برخی از مناطق این استان، به ویژه در روستای ام الحنانه در حومه منطقه «جولاء»، پس از عقب نشینی نیروهای پیشمرگه کُرد از شمال دیالی و جابه‌جا شدن ارتش عراق و نیروهای حشد شعبی، افزایش یافته است. وی افزود که سازمان داعش به دلیل محدودیت توانایی و نداشتن پشتیبانی در این مناطق، از حملات غیر مستقیم مانند بمب‌گذاری و تیراندازی استفاده می‌کند و داعش از آغاز سال جاری تا پایان ماه فوریه گذشته، با استفاده از بمب، تیراندازی و کمین، مناطق شمال دیالی را ۲۶ بار هدف حمله قرار داده است.

جاسم خاطرنشان کرد که نیروهای امنیتی عراق موفق شدند در عملیات نظامی که هفته‌های گذشته راه اندازی شد، مواضع داعش را در مناطق حومه جولاء و خانقین منهدم کنند. وی گفت که داعش با استفاده از خلأ امنیتی موجود میان مرزهای دولت مرکزی و اقلیم کُردستان، دست به حمله می‌زند، به ویژه این‌که میان بغداد و اربیل هماهنگی زیادی وجود ندارد، اما به نظر می‌رسد که به دلیل تداوم عملیات نظامی و تشدید فشارهایی که مانع فعالیت‌های تروریستی می‌شوند، میزان حملات داعش در آینده نزدیک به طور قابل ملاحظه‌ای کاهش یابد.