«بزرگ‌ترین جنایتی که در جمهوری اسلامی شده و در تاریخ ما را محکوم می‌کند، به دست شما انجام شده و شما را در آینده جزو جنایتکاران در تاریخ می‌نویسند.» این جملات را آیت‌الله منتظری خطاب به هیئت ۴ نفره‌ای گفت که اعدام‌های سال ۱۳۶۷ را به اجرا در آوردند و به هیئت مرگ معروف شدند. حسینعلی نیری (حاکم شرع وقت)، مصطفی پورمحمدی (نماینده وقت وزارت اطلاعات)، مرتضی اشراقی (دادستان وقت) و ابراهیم رئیسی (معاون وقت دادستان) اعضای این هیئت بودند و این جملات در مردادماه ۱۳۶۷ و در دیدار این هیئت با قائم‌مقام وقت رهبری در قم به آن‌ها گفته شد.
محتوای این جلسه گرچه در ابتدای دهه هفتاد و در خاطرات آیت‌الله منتظری منعکس شده بود ولی نوار صوتی این جلسه ۳ سال پیش توسط احمد منتظری منتشر شد.
اعضای این هیئت پس از مرگ آیت‌الله خمینی و انتخاب رهبر جدید همچنان در دستگاه‌های قضایی و امنیتی ماندند. تا سال‌ها پس از این اعدام‌ها اعضای این هیئت به شکلی هماهنگ درباره آن تابستان خونین و نقششان در جنایت رخ‌داده ساکت بودند. حتی دوره آزادی نسبی مطبوعات پس از دوم خرداد ۱۳۷۶ هم سبب نشد تا به شکل مستقیم به آن جنایت و نقش‌آفرینانش پرداخته شود.
ما در آن زمان کسی نبودیم!
کارزار بین‌المللی قربانیان اعدام‌های ۶۷ و تظلم‌خواهی خانواده‌ها سبب شد تا موضوع این اعدام‌ها کم‌کم در تریبون‌های رسمی جمهوری اسلامی به شکل ضمنی مطرح شود. سه رویداد دیگر سبب شد تا مباحثات پیرامون این اعدام‌ها عیان‌تر از پیش شود. یکی از رویدادها چنانچه پیش‌تر گفته شد انتشار فایل صوتی دیدار این هیئت با آیت‌الله منتظری و عتاب سخت منتظری به آن‌ها بود. اما پیش از انتشار این نوار صورتی، کاندیداتوری مصطفی پورمحمدی در انتخابات سال ۱۳۹۲ سبب شده بود تا موضوع دخالت وی در این اعدام‌ها در بخشی از رسانه‌های داخلی بازتاب پیدا کند. در آن انتخابات از پورمحمدی پرسیده می‌شود که آیا درست است که شما در سال ۱۳۶۷ لیستی از منافقین که قرار بود اعدام شوند را نزد آیت‌الله منتظری برده‌اید و ایشان مخالفت کرده‌اند، و او پاسخ می‌دهد: «قطعاً دروغ است. من در وزارت اطلاعات یک روز پست امنیتی نداشتم. در دو سال اول چون می‌خواستم در جبهه باشم با اصرار آقای ری‌شهری وارد وزارت اطلاعات شدم و مسئول ضدجاسوسی شدم. بنده در آن حوزه که تازه نیمه امنیتی است، تنها دو سال حضور داشتم. بنابراین درگیر اعدام‌ها نبودم. این خبر بخشی از فضاسازی است که منافقین در آن سال‌ها علیه همه چهره‌های انقلاب داشتند. باید واقعیت‌های تاریخ را دید. واقعیت منافقین جنگ با امام بود و ما در آن زمان کسی نبودیم».
پس از انتشار نوار صوتی دیدار هیئت مرگ با آیت‌الله منتظری دروغ بودن این سخنان پورمحمدی به‌وضوح روشن شد. علی مطهری، نایب‌رئیس وقت مجلس شورای اسلامی نامه‌ای سرگشاده خطاب به وی منتشر کرد و از او خواست تا در مورد نقشش در اعدام‌های سال ۱۳۶۷ توضیح دهد. پاسخ پورمحمدی این‌بار متفاوت بود: «ما افتخار می‌کنیم که دستور خدا را در رابطه با منافقین اجرا کردیم و در مقابل دشمنان خدا و ملت با قدرت ایستادیم و مقابله کردیم...منافقان هنوز به مجازات و قهر این ملت گرفتار نشده و سزای اعمال خود را ندیده‌اند».
پس از این اظهار‌نظر، پورمحمدی مجدداً تا تابستان ۹۸ درباره اعدام‌های ۶۷ سکوت کرد. وی در شماره اخیر مجله مثلت روایتی صریح‌تر از اعدام‌های آن سال به دست داد. پورمحمدی شرایط آن اعدام‌ها را شرایط جنگی خواند: « انتظار است که من در وسط میدان جنگ از بحث‌های حقوقی و مراقبت از حقوق شهروندی و انسانی حرف بزنم؟...من در خاکریزم و تیراندازی می‌کنم، حالا یک آدمی آمده برای بازدید از خط مقدم آنجا. نیروی جنگنده با من نیست. من وظیفه دارم و باید بزنمش. من دارم گلوله می‌زنم. حالا این گلوله آن وسط به یک روستا هم می‌خورد، دشمن ایستاده آن‌طرف، حالا شما می‌پرسید چرا در روستا گلوله انداختید؟ ما کلی تلفات دادیم، شکست خوردیم مردم ما بمباران شدند. حالا من بیایم جواب حقوقی بدهم که خمپاره را درست انداختم یا اشتباهی عمل کردم؟... منافقین همه‌شان جنایتکارند و باید در دادگاه محاکمه شوند. آن‌ها آدم کشتند و جنگ کردند و باید به اشد مجازات محکوم شوند. اکنون وقت این حرف‌ها نیست، وقت تسویه‌حساب است».
انتخابات و عقوبت جنایت
رویداد سوم به کاندیداتوری ابراهیم رئیسی، یکی دیگر از اعضای هیئت مرگ در انتخابات سال ۱۳۹۶ باز می‌گردد. ابراهیم رئیسی در جریان کارزار انتخاباتی‌اش کوشید تا از مواجهه مستقیم با موضوع اعدام‌های سال ۶۷ بپرهیزد و پاسخ به سؤالات عمومی درباره نقشش در آن اعدام‌ها را به مجموعه‌ای از کانال‌های هواداری‌اش در فضای مجازی بسپرد. مجموعه مطالب منتشرشده توسط حامیان رئیسی در آن زمان به صورتی بود که ضمن توضیح فضای ترور و مناقشات سیاسی در دهه ۶۰ و نقش پررنگ‌تر اصلاح‌طلبان در مناصب قضایی و امنیتی در آن دهه، اصل حکم اعدام دسته‌جمعی زندانیان سیاسی را مربوط به آیت‌الله خمینی اعلام می‌کرد.
اما فرار رئیسی از پاسخگویی صریح به موضوع اعدام‌ها سبب نشد تا رقیب اصلی وی از این نقطه سیاه کارنامه‌اش صرف‌نظر کند. حسن روحانی درحالی‌که خود سال‌ها مناصب امنیتی داشت و مصطفی پورمحمدی یکی از اعضای هیئت مرگ را به‌عنوان وزیر دادگستری در کابینه‌اش انتخاب کرده بود در یک همایش انتخاباتی به‌صورت غیرمستقیم به نقش ابراهیم رئیسی در اعدام‌ها اشاره کرد و گفت: « مردم ایران آن‌هایی را که در طول ۳۸ سال فقط اعدام و زندان بلد بودند، قبول ندارند.»
ابراهیم رئیسی پس از شکست در انتخابات ریاست‌جمهوری در روز دانشجوی سال ۱۳۹۷ در دانشگاه شهید بهشتی به موضوع اعدام‌ها این‌گونه پرداخت: «امام خمینی گفتند آن‌ها که حکمشان تائید شده ولی اجرای آن به دلایلی به تأخیر افتاده، هیئت‌هایی بنشینند و بررسی کنند که آیا شرایط اجرای حکم وجود دارد یا نه؟ فقط برای کسانی که جرم و حکمشان قطعی شده بود. من به دفتر نشر آثار امام (ره) گفتم مبانی فقهی حکم امام را توضیح دهند. برخورد امام در جریان نفاق، برای همیشه کشور را از لوث منافقین پاک کرد اما برخی برای آنکه هدف برایشان، وسیله را توجیه می‌کند، نسبت به من و امام و انقلاب تسویه کردند، درحالی‌که من هیچ‌کدام از آن سه سمت تصریح شده را در حکم امام نداشتم. افتخار من آن است که با جریان نفاق، فساد و چپاول مبارزه کرده‌ام، اما تعجب نسبت به کسانی است که مدعی حقوقدانی هستند، اما بین دادستانی و قاضی فرقی نمی‌گذارند».
منظور ابراهیم رئیسی آن است که او در آن سال نماینده دادستانی در هیئت مرگ بوده و چون صدور رأی با قاضی است و نه دادستان، مسئولیت اعدام‌ها با او نیست.
آرایش جدید جنایتکاران
ابراهیم رئیسی چند ماهی است به حکم آیت‌الله خامنه‌ای به ریاست قوه قضاییه رسیده است. وی به‌رغم ناکامی‌اش در انتخابات سال ۱۳۹۶ کماکان یکی از گزینه‌های اصلی رهبری پس از مرگ آیت‌الله خامنه‌ای است. توجه گسترده رسانه‌های وابسته به سپاه پاسداران به بزرگ‌نمایی اقدامات وی نیز بیش از حد معمول روسای سابق این قوه است و از این‌رو به گمانه‌زنی‌ها درباره رهبری آینده وی بیش از گذشته دامن زده می‌شود.
عضو دیگر هیئت مرگ اما به اندازه رئیسی مورد التفات رهبر فعلی قرار نگرفته است. مصطفی پورمحمدی که خود را «مغضوب روسای جمهور اصلاح‌طلب و اصول‌گرا» می‌خواند در سودای بازگشت به مناصب مهم قدرت است. به نظر می‌رسد سخنان جدید وی درباره اعدام‌های ۶۷ بیش از آنکه برای درج در تاریخ مطرح شده باشد، چشمکی است به ابراهیم رئیسی تا همکار قدیمی‌اش در هیئت مرگ را از یاد نبرد.
اگر بخت با ابراهیم رئیسی یار بماند و او روزگاری نه‌چندان دور خود را در بر صندلی «ولی امر مسلمین جهان» ببیند، یاران قدیمی‌اش وضعیتی در خوف و رجا خواهند داشت؛ مغضوب رهبر جدید یا امین وی. مهم آن است که ابراهیم رییسی چشمک همکار قدیمی‌اش در هیات مرگ را تهدید قلمداد کند یا استدعای یاری.
