اسرائیل یکی از دو جمعیت بزرگ گوزن زرد ایرانی را جهان دارد، اما یک انقلاب، یک مأموریت مخفی موساد و یک پرواز مخفی و در عین حال جسورانه لازم بود تا این اتفاق بیفتد.
به نوشته اورشلیم پست، گوزن زرد ایرانی زمانی در اسرائیل زیاد بود و در کتاب مقدس هم از آن یاد شدهاست. این حیوان به نام «داماداما» (گوزن زرد اروپایی) بینالنهرین هم در لاتین یا «یاهمور پارسی» در عبری شناخته میشود. اعتقاد بر این است که حیوان همان گوزن نری است که در کتاب مقدس از آن یاد شده است؛ به عنوان حیوانی که نشخوار میکند، سمهای دو تکه دارد و به همین دلیل بر اساس آیین یهود، حلال است (تثنیه ۱۴: ۵). علاوه بر این، این حیوان کاملا مناسب یک پادشاه است، زیرا در سفره سلطان سلیمان وجود داشتهاست (اول پادشاهان ؛ ۴:۲۳).
براساس آنچه حساب رسمی توییتر دولت اسرائیل منتشر کرده، تصور میشده که گوزنهای زرد ایرانی منقرض شده است. اما در دهه ۱۹۵۰، جمعیت کمی از آنها در ایران یافت شد.
پس از یافتن آنها، سازمان طبیعت و پارکهای اسرائیل به سرپرستی یک قهرمان جنگ شش روزه، ژنرال اوراهام یوفا، برای بازگرداندن این گونه در معرض انقراض حیات وحش به اسرائیل بسیار تلاش کرد. این اقدام با یک برنامه تولیدمثل در باغ وحش اُپل آلمان همزمان شد. در این برنامه، در سال ۱۹۶۰ تولید مثل تنها از طریق یک حیوان ماده با خون خالص انجام شد، اگرچه آن گوزن نر به اندازه کافی زنده نماند تا تلاشهای تولید مثل ادامه یابد.
در حالی که اسرائیل موفق شد گوزنهای نر را از آلمان تامین کند، مادههای آنها فرار میکردند. به همین دلیل، آنها سعی کردند با شاه ایران توافق کنند که دو عضو یک گله کوچک گوزن زرد ایرانی به اسرائیل اعزام شوند. در راستای این تلاشها، یوفا هم سعی کرد دل برادر شاه، شاهزاده عبدالرضا پهلوی، که شکارچی مشتاقی بود را به دست آورد و از او دعوت کرد که برای شکار بز کوهی به منطقه حفاظتشده «نگب» در اسرائیل سفر کند. به نوشته والاستریت ژورنال، این بز کوهی در اسرائیل گونهای حفاظتشده بود اما وزیر کشاورزی وقت برای این کار یک استثنا قائل شده بود. اما به مدت حدود دو دهه هیچ پیشرفتی حاصل نشد.
به نوشته والاستریت ژورنال، یوفا خود به تهران رفت تا با دعوت از برادر شاه به احیای گوزن کمک کند، اما هنگام رسیدن به تهران، دچار حمله قلبی شد.
ایتزیک سگف، وابسته نظامی اسرائیل در ایران در آن زمان، نقل میکند که هنگامی که ژنرال روی برانکارد به سمت هواپیما میرفت، دست او را محکم گرفت و گفت: «سگف، تو آن گوزنها را برای من خواهی آورد.»
اما در دیماه ۱۳۵۷ همه چیز تغییر کرد. شاه با احساس نزدیک بودن انقلاب، مقامات مربوط به طبیعت و پارکها را فراخواند و به آنها گفت که بلافاصله ماموران موساد را برای تامین امنیت گوزنها اعزام کنند.
ماموری (که ظاهرا جانورشناسی به نام مایک ون گرونبروک بود) با سلاحی گرم به شکل عصا [به ایران] رسید اما کسی نبود که به استقبالش برود. شاه و خانوادهاش از کشور خارج شده بودند و به مامور دستور داده شد که بلافاصله آنجا را ترک کند.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
اما همه چیز از دست نرفته بود. در حساب توییتری اسرائیل اینطور آمده است: «با نوعی مداخله الهی، مامور توانست گوزنها را پیدا کرده و و با آخرین پرواز، به اسرائیل ببرد.»
و مسلما، این ماموریت موفقیت بزرگی برای یوفا هم بود. ون گرونبروک گفت: «من به فرودگاه تلآویو رسیدم، گوزنها را تحویل گرفتم و آنجا ژنرال بزرگی با چشمان اشکآلود منتظر بود.»
تلاشهایی که در باغ وحش «بیلیکال اورشلیم» و «مرکز حفاظت طبیعت کارمل های-بار» برای حفاظت و پرورش انجام گرفت، موجب شد که امروز گوزن زرد ایرانی به سرزمین مقدس خود بازگردد.
دکتر نیلی آوینی-مگن، مدیر جانورشناسی و دامپزشک ارشد در باغ وحش اورشلیم توضیح میدهد: «در طول این سالها، ما دهها گوزن را در منطقه نهال سورق آزاد کردهایم.»
او میافزاید: «در سه سال گذشته ما شاهد تولید مثل نسل سوم هستیم که از مادرانی متولد شدهاند که خود در طبیعت به دنیا آمدهاند. بازگشت گوزن ایرانی به محیط اسرائیل یکی از موفقترین موارد احیای گونهای در حال انقراض در حیات وحش است.»
در سال ۲۰۱۵ برآورد شد که جمعیت جهانی گوزن بیش از یک هزار و ۱۰۰ قلاده باشد، که شامل حیوانات موجود در طبیعت در ایران و اسرائیل، و حیوانات محصور است.
در سال ۲۰۲۰، اداره طبیعت و پارکها برآورد کرد که ۲۰۰ تا ۳۰۰ گوزن زرد ایرانی در در منطقه شمال جلیل زندگی میکنند، در حالی که بین ۹۰ تا ۱۰۰ قلاده دیگر در تپههای یهودیه و برخی دیگر در کوه کارمل زندگی میکنند. طبق اعلام هاآرتص، برنامههای بازگرداندن گونههایی که در اسارت تولیدمثل کردهاند به طبیعت ادامه دارد و برنامههای بیشتری هم در سال ۲۰۲۱ درنظر گرفته شده است.