گرداندن چند نفر در شهر، سوار بر ماشین نیروی انتظامی در یکی از محلات تهران که گفته شده است متهم به دزدی و قمه‌زنی در این محله بوده‌اند، موجی از اعتراضات را در فضای مجازی و رسانه‌های اجتماعی به دنبال داشت. تا جایی که برخی این رفتار خشونت‌آمیز را به «داعش» تشبیه کردند.

این سومین بار طی چند روز گذشته در این کشور است که متهمان به دستور نیروی انتظامی در سطح شهر و محلات به نمایش گذاشته می‌شوند. در هفته آخر شهریور ماه گروهی با عنوان «لات‌های تهرانپارس» در این محله توسط نیروی انتظامی گردانده شدند و ازمردم عذرخواهی کردند. چند روز پس از آن نیز ویدیویی از چند فرد که در بیمارستانی در شهر رشت قمه‌کشی کرده بودند، منتشر شد که این افراد نیز یک روز بعد از دستگیری برای عبرت‌آموزی در سطح شهر رشت گردانده شدند.

چند سؤال مطرح است؛ در شرایطی که دولت و ستاد مقابله با کرونا خواستار تعطیلی مشاغل، محدودیت تردد در شهرها و تعطیلی مراکز غیرضروری و دورکاری مردم است، آیا باید نیروی انتظامی به عنوان نهاد پاسدار قانون، مردم را برای نمایش گرداندن چند متهم به خیابان دعوت کند؟ آن هم در شرایطی که رهبر جمهوری اسلامی و سایر سران از جمله رئیس جمهور در قرنطینه به سر می‌برند.

آیا آمار جرم و جنایت طی سال‌های گذشته که نیروی انتظامی بدون مجوز قوه قضاییه اقدامات مشابهی انجام داد، کاهشی داشته است؟

در زمان شیوع کرونا برخی از فعالان مدنی خواستار آزادی زندانیان سیاسی و فعالان مدنی دربند شدند و قوه قضاییه، آزادی مجرمان و سارقان را به آزادی سایرین ترجیح داد.

این سؤال مطرح است که آیا این متهمان همان افرادی نیستند که پیش‌تر با شیوع کرونا به دستور مقام‌های قضایی در این کشور از زندان آزاد شدند و حالا فضای شهر را ناامن کرده‌اند؟ در خردادماه حسین رحیمی، رئیس پلیس پایتخت، در خصوص آزادی برخی مجرمان از زندان گفته بود: «آزادی و مرخصی زندانیان دردسر آن چنانی ایجاد نکرده است.» رئیس پلیس پایتخت همچنین گفته بود این افراد در زمان مرخصی توسط پلیس تحت مراقب خواهند بود.

هرچند نیروی انتظامی توضیحی در مورد سابقه جرم افراد گردانده شده در سطح شهر نداده است اما همشهری آنلاین در گفت‌وگو با یکی از آن‌ها امروز نوشت که این فرد پیش‌تر هم به جرم شرارت در زندان بوده و به همین شیوه در خیابان گردانده شده بود، هرچند برایش عبرت‌آموز نبوده است.

جدا از این که چنین اقدامی از سوی نیروی انتظامی قانونی است یا خیر و چه مقدار می‌تواند اثر پیشگیرانه از ارتکاب به جرم داشته باشد، مساله دیگر به خیابان کشاندن مردم در شرایط بحرانی کرونا و «فوق حاد» تهران و بقیه شهرها است که آمار روزانه مرگ‌ومیر بر اثر کرونا به گفته مقام‌های رسمی از ۷۰ نفر عبور کرده است.

تصاویر ویدیویی دیروز از محله مشیریه تهران که مردم برای تماشای متهمان به خیابان رفته بودند، نشان از عدم رعایت فاصله اجتماعی، تراکم جمعیت و استفاده نکردن از ماسک توسط برخی از مردم داشت.

این اقدام نیروی انتظامی در دعوت از مردم برای حضور در خیابان برای نمایش قدرتش در حالی صورت می‌گیرد که استانداری تهران به دلیل شرایط فوق حاد پایتخت، محدودیت تردد و ممنوعیت برای برخی کسب‌وکارها را اعلام کرده است. عملکرد خلاف جهت دستور ستاد مقابله با کرونا و استانداری تهران نشان از حرکت غیرقانونی نیروی انتظامی به عنوان نهاد پاسدار قانون در کشور دارد.

شهروندان تهرانی در حالی برای تماشای نمایش قدرت این نهاد نظامی شانه به شانه یکدیگر جمع شده بودند که رهبر ایران از زمان شیوع کرونا در اسفند ماه در قرنطینه به سر می‌برد و رئیس جمهور این کشور نیز در هیچ جلسه حضوری شرکت نمی‌کند.

عبرت‌آموزی یا بازتولید چرخه خشونت؟

این اولین بار نیست که نیروی انتظامی در ایران با گرداندن افرادی در سطح شهر به نام «اراذل و اوباش» پیش از برگزاری هرگونه دادگاه یا انجام محاکمه‌ای که رای بر گناهکار بودن آن‌ها داده باشد، قصد ایجاد فضای رعب و وحشت را میان شهروندان این کشور دارد.

بعدازظهر دیروز تصاویر ویدیویی از چند نفر سوار بر ماشین نیروی انتظامی که توسط پلیس‌ها کتک می‌خوردند، واکنش‌هایی را در بین کاربران فضای مجازی و شهروند خبرنگارها در پی داشت که آیا گرداندن این افراد به معنای پایمال کردن حق آن‌ها و بازتولید چرخه خشونت در جامعه نیست؟

به گفته حقوقدان‌ها، گرداندن متهمان در ملاءعام چه پس از صدور حکم قطعی و چه پیش از آن غیرقانونی است. چرا که هنوز دادگاهی برای این افراد برگزار نشده است و این افراد هنوز محاکمه نشده‌اند تا قطعیت اتهام‌شان مشخص شود. در نتیجه این افراد بی‌گناه تلقی می‌شوند. حتی ضرب و شتم محکوم در قانون مجازات اسلامی نیز ممنوع است.

بی‌اثر بودن گرداندن متهمان محاکمه‌نشده به عنوان اراذل و اوباش در جهت تلاش برای عبرت‌آموزی جامعه از آن جا مشخص است که آمار جرم در ایران هرساله رو به افزایش است. علیرضا لطفی رئیس پلیس آگاهی تهران بزرگ، تیرماه امسال گفته بود به دلیل شرایط بد اقتصادی، در سه ماه اخیر، تعداد سارقان «بار اولی» با سارقان «سابقه‌دار» برابر شده است.

این جمله بیانگر این است که بحران‌های اقتصادی و شرایط بد معیشتی در ایران رهبری ارتکاب جرم را به دست دارد و سیاست مبتنی بر انتقام‌جویی و هراس‌افکنی تاکنون تاثیری بر کاهش جرم و اقدام‌های مجرمانه در ایران نداشته است.