گستردگی و تعدد اخباری که در زمینه کشف حیوانات وحشی شکارشده منتشر می‌شود باورنکردنی است: ورود محموله حاوی ۹ تن عاج فیل از جمهوری دموکراتیک کنگو به ویتنام، پیدا شدن بیش از ده هزار لاک‌پشت زنده خاکی و دریایی در خانه‌ای در ماداگاسکار، ذوب شدن یخ محموله کشتی‌ای حاوی چهار هزار مورچه‌خوار پولک‌دار در بندری در سوماترا.

اما روند اخیر «کشف و انتشار» این محموله‌ها که اعمال‌گران قانون عکس آن‌ها را هم در فضای مجازی منتشر می‌کنند باعث می‌شود جهان از وجود این تجارت غیرقانونی چند میلیارد پوندی آگاه شود. اما متخصصان هشدار می‌دهند این کار برای مجرمان بازدارندگی چندانی ندارد.

استیون کارمودی سربازرس کمیسیون «عدالت برای حیات وحش» گفت: «بخصوص این کار را نهادهای اعمال قانون در جنوب شرقی آسیا می‌کنند. چند ساعت پس از کشف و ضبط این محموله‌ها عکسی از آنان در رسانه‌ها منتشر می‌شود که در کنار حیوانات وحشی ایستاده‌اند و می‌گویند «ببین ما چه خوبیم، همین الان این عاج‌ها یا این مورچه‌خوارهای پولک‌دار را کشف و ضبط کردیم. اما کشف بدون تحقیق و تفحص فایده‌ای ندارد.»

در همین زمینه دفتر جرائم و مواد مخدر سازمان ملل متحد نشستی مجازی با موضوع بررسی فرصت‌های اعمال قانون برای مقابله با تجارت غیرقانونی حیوانات وحشی در آسیا برگزار کرد که آقای کارمودی از شرکت‌کنندگان آن بود.

او و سایر سخنرانان این نشست بر این نکته توافق داشتند که پس از کشف این محموله‌ها اولویت نهادها به جای انتشار عکس در فیس‌بوک باید بر تماس گرفتن با کشور مبدأ و همکاری با آنان برای تعیین راهبردی مؤثر در انجام تحقیقات باشد. به عبارت خلاصه‌تر باید به شکار قاچاقچیان رفت.  

اِوگنی لبدوف مدیر مسئول ایندیپندنت کارزار «توقف تجارت حیوانات وحشی» را با هدف تعطیلی بازارهای خطرناک حیوانات وحشی و تلاش برای غیرقانونی کردن تجارت حیوانات وحشی در همه کشورها به راه انداخته است تا خطر وقوع همه‌گیری‌ها در آینده کاهش یابد.

آقای کارمودی گفت: «کشف این محموله‌ها یا باید اجرای مرحله نهایی بازرسی را نشان دهد، که مأموران می‌روند و افراد را دستگیر می‌کنند، یا نقطه آغاز همکاری میان کشورها برای رسیدن به منشأ محموله باشد. در حال حاضر گسست بزرگی وجود دارد و این خلأ بزرگ به علت نبود تحلیل اطلاعاتی در این زمینه است. در نبود نهادهای اطلاعاتی، اطلاعاتی هم وجود ندارد که کشورها با هم به اشتراک بگذارند.»

 قاچاقچیان حیوانات وحشی نیز مانند مجرمان سایر عرصه‌ها، نه تنها اغلب از طریق شبکه‌های مشخصی کار می‌کنند، بلکه فرار مالیاتی، فساد مالی، پولشویی و جرائم خشونت‌بار اغلب بخشی جدانشدنی از کارشان است. اما به گفته آقای کارمودی شیوه کار مجرمان عرصه تجارت حیوانات وحشی با قانون‌شکنان خبره‌تر تفاوت دارد و چون از فضای مجازی استفاده می‌کنند، اعمالگران قانون می‌توانند از این طریق راجع به آنان اطلاعات کسب کنند.

آقای کارمودی گفت: «افرادی که در تجارت حیوانات وحشی دست دارند اغلب حساب کاربری فیس‌بوک‌شان را باز می‌گذارند و آشکارا دارایی‌هایشان را به رخ عموم می‌کشند. این افراد از لحاظ عملیاتی خیلی ضعیف هستند. شماره تلفن‌شان را زود به زود عوض نمی‌کنند، همیشه با مشتری‌هایشان در میخانه‌ها یا رستوران‌های ثابتی قرار می‌گذارند و چندان گوش به زنگ و حواس‌جمع نیستند. [تجارت حیوانات وحشی] به نظر من جزو جرایم سازمان‌یافته نیست، بلکه از جرایم سازمان‌نیافته به شمار می‌آید.»

«شاید دلیل این امر این باشد که قانون مشکلی برای آنان ایجاد نمی‌کند، به همین دلیل حس نمی‌کنند باید بیشتر مواظب باشند. برای ایجاد تغییر باید کاری کنیم به جای آن که ما به کارهای آن‌ها واکنش نشان دهیم، آن‌ها به اعمال قانون واکنش نشان دهند.»

تغییر دیگری که باید برای مبارزه با عملیان مجرمانه ایجاد کنیم مستقیماً به فیس‌بوک و سایر رسانه‌های اجتماعی ربط دارد. این رسانه‌ها بی آن که بخواهند نه تنها در هموار کردن راه تجارت غیرقانونی حیات وحش، بلکه در شکوفاتر شدن آن نقش دارند. وجود این فضاهای رسانه‌‌ای در اصل بسیار مثبت‌ است، اما چه آشکارا و چه در قالب گروه‌های خصوصی ناخواسته بستری فراهم می‌کنند برای فروش کالاهای غیرقانونی قاچاقچیان، وصل کردن آنان به مشتریان و حتی دریافت پول از آنان.

در سال ۲۰۱۷ فیس‌بوک و اینستاگرام فروش کلیه حیوانات را ممنوع اعلام کردند و سال بعد از آن به «ائتلاف برای پایان دادن به قاچاق حیوانات وحشی در فضای مجازی» پیوستند تا بتوانند تا سال ۲۰۲۰ قاچاق حیوانات وحشی از طریق فضای مجازی را ۸۰ درصد کاهش دهند. با این حال هم در فیس‌بوک و هم در اینستاگرام، گروه‌هایی برای فروش حیوانات خانگی معمولی و عجیب و غریب وجود دارد. اوایل امسال ایندیپندنت با اتکا به گزارش «طرح شفافیت فناوری» از کشف آگهی فروش مورچه‌خوار پولک‌دار در خطر انقراض در فیس‌بوک گزارشی منتشر کرد. جویای واکنش فیس‌بوک به این گزارش شده‌ایم.

واضح است که سیاستگذاری برای ممنوعیت تجارت غیرقانونی حیوانات وحشی به اجرای این قوانین  منجر نمی‌شود. متخصصان بر این نکته توافق دارند که برای مختل و منحل شدن شبکه کاربرانی که در تجارت غیرقانونی حیوانات وحشی دست دارند باید بر این محتوا بیشتر نظارت و آن‌ها را حذف کنند. همچنین باید داده‌های به دست آمده را با اعمال‌گران قانون همرسان کنند.  

فابریزیو فیورونی مشاور دفتر مبارزه با پولشویی و پشتیبانی مالی تروریسم در جنوب آسیا با این نکته موافق است که فقط با تعهد به انجام عملیات بین‌المللی مداوم شامل کار اطلاعاتی در رسانه‌های اجتماعی می‌توان به پیروزی معناداری در عرصه مبارزه با تجارت حیوانات وحشی دست یافت. آقای فیورونی گفت: «ارتباط میان بخش‌ها و نهادهای مختلف اعمال‌کننده قانون و میان کشورهای مختلف اهمیت بسیاری دارد. باید افراد آگاه و کسانی که در جایگاه‌های کلیدی هستند با هم مذاکره کنند.»

آقای کارمودی می‌گوید: «ما [مجریان قانون] جزئی از این مشکل هستیم. در سطح بین‌المللی، معیار مشخصی برای واکنش به این جرائم وجود ندارد. تبادل و همرسانی اطلاعات باید بهتر و بیشتر شود. برای خنثی کردن فعالیت این شبکه‌های مجرمانه لازم نیست تغییرات زیادی در روند کنونی ایجاد کنیم.»

«شاید ایجاد بستری برای مذاکره میان افراد مربوطه به وضوح نقطه شروعی برای این کار باشد. اما راهبرد بسیار مؤثرتر برای پایان دادن به جرائم مربوط به حیوانات وحشی تقویت همکاری‌ها و تبادل اطلاعات در این زمینه است، راهبردی که بسیار بهتر از انتشار عکس برای جمع کردن «پسند»‌های بیشتر در فیس‌بوک است.