فقط پای فروختن فرش و قالیچه درمیان نیست. اسماعیل ایپک هم مثل اکثر مغازه‌داران بازار بزرگ استانبول دوست دارد همان‌طور که چای را جرعه جرعه می‌نوشد با مشتری‌هایی چانه بزند که فرش‌های رنگارنگ و ظریف‌بافت مغازه‌اش چشم‌شان را گرفته است. روز دوشنبه بعد از دو ماه و اندی بی‌کاری و خانه‌نشینی بابت کرونا به هزارتوی بازار برمی‌گردد تا از نو مغازه‌اش را باز کند. این طولانی‌ترین تعطیلی در تاریخ اخیر بازار بزرگ استانبول بود که یکی از قدیمی‌ترین و پرداستان‌ترین بازارهای جهان است.

ایپک ۳۶ ساله تنها در مغازه نشسته و می‌گوید: «بسیاری از سراسر جهان فقط برای لذت بردن از معامله به این‌جا می‌آیند.» ویترین مغازه‌اش آراسته به عکس‌هایش با مشتریان معروفی مثل حکیم اولاجوان (ستاره معروف لیگ بسکت‌بال آمریکا) و دنی گلاور (هنرپیشه هالیوود) است. او می‌گوید: «چانه می‌زنیم، با آدم‌های جوراجور آشنا می‌شویم، با کلمات جوراجور زبان‌های مختلف.»

ترکیه روز دوشنبه نفسی به راحتی کشید و پس از هفته‌ها تعطیلی برای مقابله با گسترش ویروس کرونا، بازگشایی جدی کسب‌ وکارها را شروع کرد. بوستان‌ها، غذاخوری‌ها، قهوه‌خانه‌ها، تالارهای ورزش و دیگر کسب‌‌وکارها از نو باز شده‌اند اما محدودیت‌های سخت‌گیرانه مثل فاصله‌گیری اجتماعی، استفاده مرتب از مواد ضدعفونی‌کننده دست و استفاده اجباری از ماسک هم‌چنان برقرار است.

ترکیه برای سفرهای درون‌شهری هم محدودیت‌هایی در نظر گرفته است. مدرسه‌ها تا پاییز تعطیل باقی می‌مانند اما به استخرها، کتاب‌خانه‌ها، موزه‌ها و مراکز جوانان و اردوگاه‌های تابستانی اجازه بازگشایی دادند. در بسیاری از موارد به مدیران این کسب‌وکارها توصیه کرده‌اند از طلق‌های محافظ استفاده کنند، جایگاه‌های ضدعفونی کردن دست ایجاد کنند و به کارکنان خود آموزش بدهند. مساجد هم بازگشایی شدند و از جمعه نماز جماعت در آن‌ها برگزار می‌شود. ترکیه خود را برای فصل گردش‌گری در تابستان آماده می‌کند و برای تشویق مسافرت به ترکیه از اجرای طرح صدور گواهی خبر داده‌اند.

در بازار بزرگ استانبول که انواع مختلف صنایع دستی، قالی، ظروف سفالی، چراغ، ادویه، غذا و عتیقه‌جات در آن می‌فروشند، مغازه‌داران فروشگاه‌ها را باز کرده‌اند، اما شکایت دارند چرا که مشتری خیلی کم است. این بازار سرپوشیده قرن پانزدهمی ۳۵۰۰ مغازه، ۲۰ هزار نفر فروشنده و معمولاً روزانه ۳۰۰ هزار نفر مشتری دارد.

احمد کوکلر رییس اتحادیه بازار بزرگ و نماینده فروشندگان این بازار می‌گوید: «همه مشتاق‌اند مغازه‌ها را باز کنند چون چرخ اقتصاد از حرکت ایستاده و معیشت مردم به خطر افتاده است. همه می‌خواهند کار کنند.»

بسیل ریاض پسر ۲۷ ساله اهل سوریه مشغول باز کردن مغازه‌ای است که شیرینی، آجیل و ادویه می‌فروشد. مغازه‌اش در بازاری قرار دارد که پایین خیابان بازار بزرگ واقع شده است. او می‌گوید: «حس خوبی دارم. زندگی دارد دوباره به جریان می‌افتد.»

عصر تقریباً همه مغازه‌ها باز شده‌اند و باران صبحگاهی جای خود را به آفتاب داده است. کم‌کم سروکله مشتریان پیدا می‌شود گرچه عده کمی مشغول خریدند. آقای ریاض می گوید: «کسی حتی ۱۰ لیره (۱.۲۰ پوند) هم خرج نمی کند.»

هرکس وارد بازار می‌شود یک مأمور پلیس یا نگهبان فوری دمای بدنش را اندازه می‌گیرد. همه مشتریان ماسک زده‌اند و اجازه دارند کالاها را حمل کنند و مایع ضدعفونی‌کننده دست و نوعی عطر ترکیه‌ای با محتوای الکل زیاد به نام «کولونیا» همه‌جا در دسترس است.

مشتریان و کارکنان براساس مقررات ماسک زده‌اند، اما رعایت فاصله اجتماعی در راسته‌های تنگ و تاریک بازار کار سختی است.

منیر پالابی‌ییک فروشنده ۲۵ ساله‌ای که در مغازه صنایع‌دستی خانواده‌اش کار می‌کند می‌گوید: «فقط کمی می‌ترسیم. داخل فضای بسته‌ایم و همان طور که می‌بینید تعداد مردم زیاد است و فاصله ما با هم خیلی کم.»

دست کم ۴۵۴۰ نفر در اثر ابتلا به کووید ۱۹ در ترکیه جان باخته‌اند و براساس گزارش‌ها حدود ۱۶۳ هزار نفر مبتلا شده‌اند. هر روز حدود هزار نفر دیگر مبتلا می‌شوند و ۲۰ تا ۳۰ نفر می‌میرند.

حتی پیش از شروع این همه‌گیری هم اوضاع کسب و کار در این بازار وخیم بود. اجاره‌بهای یک مغازه خیلی کوچک ۵ در ۱۰ متری به ۵ هزار دلار در ماه بالغ می‌شود. در پی چندین حمله تروریستی در استانبول و کودتای نافرجام سال ۲۰۱۵ در این کشور که مردم را بهت‌زده کرد، بازار گردش‌گری ترکیه کساد شده بود اما پیش از شروع همه‌گیری کم‌کم داشت جانی دوباره می‌گرفت. ترکیه پارسال ۴۵ میلیون گردش‌گر داشت.

مالکان مغازه‌ها در این مدت از مستأجران اجاره نگرفتند تا از سقوط کسب‌وکار جلوگیری کنند. احمد اوزتورک، شهروند ترکیه‌ای-بریتانیایی و مالک مغازه‌ای در راسته ادویه‌فروش‌ها که از پدربزرگش به ارث برده، معتقد است که مدتی طول می‌کشد تا کسب و کار دوباره رونق بگیرد. او از عمده‌فروشش خیلی کم جنس گرفته و آن‌ها هم خوشحال بوده‌اند که او دوباره به سراغ‌شان رفته است.

او می‌گوید: «انتظار نداریم تا مدتی کسب و کارمان چندان رونقی بگیرد. دست کم تا چند هفته دیگر که پروازهای بین‌المللی راه بیفتد وضع همین است.»

مقامات گردش‌گری ترکیه مشغول تدوین برنامه‌ای برای گردش‌گری هستند که در آن هتل‌ها و شرکت‌های هواپیمایی باید جواز بگیرند و قول بدهند مقررات ضدکرونا را رعایت کنند. برخی کسب‌وکارها امیدوارند قیمت‌های ارزان‌تر و کم‌ارزش شدن لیره ترکیه گردش‌گران را دوباره جذب این کشور کند.

وقتی از آقای ایپک پرسیدیم آیا برای جذب بیشتر مشتری حاضر است اجناسش‌ را ارزان‌تر بفروشد یا نه، به او برمی‌خورد، حالت تدافعی به خود می‌گیرد و بلافاصله پاسخ می‌دهد: «همین الان هم کلی تخفیف داده‌ایم.»