«ابرزنان» افغان به جنگ طالبان می‌روند

طراحان به دنبال چهره‌‌هایی رفته‌اند که تا کنون کمتر مورد توجه قرار گرفته‌اند

نمایی از نمایشگاه «ابرزنان» در کابل.  عکس از ابرزنان .

نمایشگاه«ابرزنان» افغانستان که در کابل‌ برپا شده، با استقبال گرمی همراه شده است. صدها نفر از جمله دختران و زنان کابلی برای دیدن نمایشگاهی که کارنامه موفق شش زن الهام بخش این کشور و دو زن تاثیرگذار تاریخ معاصر منطقه را خلاقانه به تصویر کشیده است، از این نمایشگاه در قصر چهلستون دیدن می‌کنند. 

رادا اکبر، طراح افغان، با انگیزه به رخ کشیدن فداکاری، توانایی، شجاعت و دستآوردهای زنان هموطنش و دو زن دیگر از ایران و پاکستان، برای دومین سال نمایشگاه ابرزنان را برگزار کرد تا به جامعه مردسالار افغانستان نشان دهد که زنان نه تنها باری بر دوش جامعه نیستند، که نقش مهمی در به دوش کشیدن بار جامعه ایفا می‌کنند. این شش زن افغان از میان چهره‌های تاثیرگذاری از گذشته و حال کشور برگزیده شده‌اند. اما طراحان این بار با حفظ جایگاه چهره‌های ثابت تاریخ افغانستان، به دنبال شش چهره‌ای رفته‌اند که تا کنون کمتر مورد توجه قرار گرفته بودند.  

میرمن پروین، نخستین زن آوازخوان افغانستان که صدایش از رادیو پخش شد، یکی از آن‌ها است. 

Read More

This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)

خانم پروین در سال‌های چهل میلادی با آوازخوانی در رادیو ملی که تنها وسیله ارتباطی از نوع خود در خانه‌های افغانستان بود، آشکارا طلسم‌شکنی کرد و دریچه تغییر را به روی جامعه  گشود. 

او که به فارسی، پشتو، ازبکی و بلوچی آواز می‌خواند، نام اصلی‌اش خدیجه بود و دختر سردار عبدالرحیم خان، از خانواده پسران امیر عبدالرحمان خان بود. خانم پروین تا آخر هنرمند ماند و در سال ۲۰۰۴ در کابل درگذشت. 

طراحان نمایشگاه «ابرزنان» برای گرامیداشت این پیش کسوت موسیقی، لباس عصری را همراه با با اشیای قدیمی و معرفی نامه او به نمایش گذاشته‌اند. 

در کنار او،‌ نام رخشانه به چشم می‌خورد. زنی که قربانی بدرفتاری جنسی بود و در سال ۲۰۱۶ به اتهام رابطه جنسی به دست طالبان سنگسار شد. دادگاه صحرایی رخشانه در غور، افغانستان را تکان داد. امروز برای نخستین بار نام او در کنار ابرزنان کشورش قرار گرفته است. 

یک نکته جالب دیگر این است که این نمایشگاه تنها به ابرزنانی که درگذشته‌اند، اختصاص نیافته است. از خالده پوپلزی، کاپیتان سابق تیم ملی فوتبال زنان افغانستان نیز ستایش شده است. خالده پوپلزی شاید نخستین زن افغان بوده باشد که از بدرفتاری جنسی علیه زنان به صراحت در ادارات دولتی افغانستان پرده برداشته است. او کریم‌الدین کریم، رئیس فدراسیون فوتبال افغانستان را به تجاوز جنسی به ورزشکاران زن متهم کرد که به تحقیقات گسترده و محرومیت دائمی او از ورزش انجامید. کریم‌الدین کریم پس از شروع تحقیقات دولت افغانستان فراری شد و فیفا، را برای ابد از ورزش منع کرد. ایستادگی خالده به بهبود فضای کاری برای ورزشکاران زن کمک زیادی کرده است.  خالده پوپلزی در سال ۲۰۱۶ افغانستان را ترک کرد و اکنون در دانمارک زندگی می‌کند. 

رویا سادات، فیلم‌ساز و کارگردان که جوایز متعدد بین‌المللی برده است، پروین پژواک، نویسنده و داستان‌نویس صاحب‌نام، و شبانه بسیج راسخ، فعال آموزش و پرورش دختران، از دیگر ابرزنان افغان خوانده شده‌اند. 

یکی از چهره‌های خارجی در میان ابرزنان افغان، فروغ فرخزاد، شاعر اثرگذار ایرانی است که در میان دختران افغان همچنان شور و هیجان ایجاد می‌کند. درد دل، شکوه و فریاد بسیاری از زنان امروز افغانستان همچنان با شعر فروغ آرامش می‌یابد. 

اما ابرزن دیگر، عاصمه جهانگیر، حقوقدان و فعال حقوق بشر پاکستان است که اخیرا درگذشت. عاصمه از نزدیک با زنان افغانستان کار می‌کرد. او که از رهبران جنبش وکلای پاکستان بود، درباره بدرفتاری با زندانیان و تامین عدالت در کشور همسایه‌اش نیز فعال بود. عاصمه نیز در راه عدالت، حصر خانگی و زندان را تحمل کرده بود. او هنگامی که در سال ۲۰۱۸ درگذشت، گزارشگر ویژه سازمان ملل متحد در امور ایران بود.  

تا پیش از این نمایشگاه، فعالان زن در افغانستان، نام‌های برجسته‌ای از تاریخ  این کشور و جامعه را در میان ابرزنان قرار می‌دادند. در پیروی از آن سنت، اکنون نیز نام گوهرشاد بیگم، دولتمدار دوره تیموری، بانوی شاعر، ادیب و فرهنگ‌پرور، در میان این ستایش‌شدگان قرار گرفته است. 

چهره دیگر، ملکه ثریا، همسر امان‌الله خان، پادشاه اصلاح‌طلب پیشین افغانستان بود که با کشف حجاب و گشایش نخستین مدارس دخترانه، در مرکز تقابل سنت و تجددگرایی در قرن نوزدهم ایستاد.

با کسب استقلال افغانستان از بریتانیا در سال ۱۹۱۹، ملکه جوان و شاه ترقی‌خواه یک روند اصلاح را برای توسعه کشور و برابری حقوق زن و مرد در پیش گرفتند که شوربختانه با مقاومت و شورش گروه‌های سنتی روبه‌رو شد، و سرانجام از تاج و تخت برافتادند. ملکه ثریا که از مشاوران امان‌الله خان بود، صدسال پس از برکناری، همچنان الگوی میلیونها زنی است که در پی تغییر جامعه‌اند. 

رادا اکبر، مدیر این پروژه، در روز نخست گشایش نمایشگاه گفت:‌ «اصلا هدف برگزاری نمایشگاه، احترام به ابرزنان افغان است. هشت زن را انتخاب کرده‌ایم که نمونه‌ای از هزاران ابر زن افغان هستند. این بسیار مهم است که همه افغان‌ها با زنان قوی و توانمند افغان آشنا شوند؛ زنانی که سهم مهمی در شکل دادن تاریخ، فرهنگ و هنر این کشور داشته‌اند.» 

مطرح کردن زنان اثرگذار افغانستان و منطقه در این برهه حساس تاریخی، از اهمیت مضاعفی برخوردار است. چرا که کشور در آستانه مذاکرات صلح با طالبان و احتمال توافق با این شبه‌نظامیان اسلامگرا قرار دارد. طالبان، سابقه مخالفت با حضور و فعالیت زنان در حوزه سیاست، فرهنگ و اجتماع دارند و بازگشت‌شان به صحنه سیاسی بسیاری از زنان را نگران کرده است. پیکارهای زیاد دیگری نیز در رویارویی با سنت‌های نادرست و کهنه، و مقاومت مدنی گسترده‌ای برای حفظ دستآوردهای زنان در زمینه آزادی‌های اجتماعی در جریان است. 

یک پیام دیگر این نمایشگاه این است که نشان دهد ریشه فعالیت سیاسی و اجتماعی زنان و سهم آنان در تصمیم گیری‌های اجتماعی، تاریخ دور و درازی دارد. هرچند این تاریخ پر خم و پیچ و توام با فراز و فرودهایی بوده است، زنان همواره نقش مهمی در بافت سیاسی و توسعه اجتماعی بازی کرده‌اند. 

بیشتر از فرهنگ و هنر