مردم بامیان در مرکز افغانستان دومین جشنواره گردشگری زمستانی خود را در آستانه توافق طالبان و آمریکا برای رسیدن به توافق صلح برگزار کرده‌اند تا سرانجام، خطر مسیرهای پر پیچ و خم و ناامن این منطقه کوهستانی، یک بار و برای همیشه از راه برداشته شود و درهای بامیان به روی سیلی از گردشگران باز شود. 

جشنواره گردشگری زمستانی که از پنجشنبه ۶ فوریه شروع شده است و تا یک ماه ادامه خواهد داشت، برنامه‌های متنوعی با هدف تشویق گردشگران داخلی و خارجی به سفر به بامیان دارد. اسکی مردان و زنان روی تپه‌های تاریخی نزدیک خانه شمامه و صلصال، دیدار از تندیس‌های ویران بودا، بزکشی پهلوانان در میدان‌های پرهیجان و هموار، تنبور‌نوازی و شعرخوانی، از جمله برنامه‌های پرنشاط این جشنواره برای به رخ کشیدن داشته‌های فرهنگی ولایتی است که عمری به درازای تاریخ دارد و جغرافیای آن نیز (که به خاطر ارتفاع کم‌نظیرش از سطح دریا «بام جهان» نام گرفته است)، زبانزد مردمان است.

طاهر زهیر،‌ استاندار بامیان، و مژگان مصطفوی، معاون وزیر اطلاعات و فرهنگ أفغانستان، میزبان اصلی گردشگران هستند. 

استاندار بامیان در دیداری با به خبرنگاران، از کوشش برای جلب گردشگری با  برگزاری جشنواره گفت و یادآور شد که این پانزدهمین جشنواره‌ای است که امسال در استان او برگزار شده است. او گفت:‌ «مجموع برنامه‌های فرهنگی برای جذب توریسم موثر است. در سال ۲۰۱۵ تمام گردشگرانی که از بند امیر و بامیان دیدن کردند، به ۲۰ هزار نفر نمی‌رسید. اما بعد از آن، ما هر ساله تقریبا ۳۵۰ هزار نفر بازدید کننده در بامیان داشتیم.» 

بامیان برای پذیرایی از این میهمانان سخاوتمند، در مسیر پدید آوردن ساختارهای زیربنایی هم کوشیده است؛ چندین هتل لوکس و استاندارد دارد و بسیاری از گردشگران، با نام‌ هتل‌هایی چون «غلغله، شاهی، بامیان، بامیکا و بام بامیان» آشنا شده‌اند. شرکت‌های خصوصی هفته‌ای چند پرواز از کابل به بامیان دارند، و راه زمینی کابل-بامیان هم اندکی بیشتر از ۲۰۰ کیلومتر است. اما بخشی از این راه (مانند مسیر منتهی به شهرستان غوربند) از ولایت پروان شورش‌زده می‌گذرد و به همین خاطر، هزاران تن از عاشقان بناهای تاریخی، منظره خیره‌کننده و غذاها و لباسهای محلی، از آن مسیر زمینی دوری می‌کنند. طالبان در دستکم ۲۵ کیلومتر از آن راه نفوذ چشمگیر دارند و مسافران دلنگران، با توکل به خدا و صلوات سفر می‌کنند. 

تغییر این تصویر نه چندان زیبا، از اهداف مژگان مصطفوی در برگزاری جشنواره جاری است. او هنگام گشایش جشنواره زمستانی گفت:‌ «یکی از راه‌های جلب گردشگران، برگزاری جشنواره‌هاست. پیش از جنگ‌ها، گردشگران زیادی از بامیان دیدن می‌کردند. اما جنگ و نابودی بخشی از داشته‌های فرهنگی این ولایت توسط طالبان، به صنعت گردشگری در بامیان آسیب زده است. حالا تلاش کنیم که با بازگرداندن گردشگری، هم اقتصاد بامیان را رونق دهیم و هم تصویر بهتری از بامیان و افغانستان ارایه دهیم.»

اقتصاد بامیان ضعیف است. درآمد مردم آن از کشاورزی، دامداری و گردشگری تامین  می‌شود، که هیچ یک رونق ندارد. براساس گزارش‌های نهادهای بین‌المللی، ۶۷ درصد مردم آن ناحیه زیر خطر فقر زندگی می‌کنند که حتی در مقیاس افغانستان، بدتر از خیلی از مناطق این کشور است. برخی، همچنان در مغاره‌های ۱۵۰۰ ساله‌ای پناه گرفته‌اند که از صدها سال پیش متروک بوده‌اند. کسانی از شدت فقر و نیاز، مجبور شده‌اند فرزندان خود را برای تامین گذرانِ بقیه اعضای خانواده بفروشند، و تازه‌ترین مورد از چنان امری هم ماه پیش گزارش شد.  

در چنین وضعیتی، جاذبه‌های طبیعی بامیان  می‌تواند سرنوشت مردم آن ناحیه را در این سرزمین دگرگون کند. 

با این حال، مقامات افغانستان هنوز نتوانسته‌اند از این جاذبه‌های طبیعی و فرهنگی و ظرفیت عظیم تاریخی، منبع درآمدی پایدار بسازند و تغییری را به سفره‌های مردم بیاورند. گرچه، انتظار می‌رود که امسال، به کمک برنامه‌هایی مانند همین جشنواره زمستانی، پای ۲۵۰ هزار گردشگر به بامیان کشانده شود. 

برگزارکنندگان این جشنواره علاوه بر تبلیغات رسانه‌ای، می‌کوشند با ایجاد تورهای گردشگری در ولایت‌های هرات، قندهار و ننگرهار، ساکنان آن ولایت‌ها را هم به بازدید از بامیان ترغیب کنند.

بازی اسکی که هواداران پرشماری در میان مردان و زنان جوان دارد، می‌تواند یکی از جاذبه‌های جدید گردشگری باشد. فضای اجتماعی بامیان نیز نسبت به بسیاری از مناطق دیگر افغانستان بازتر است و زنان می‌توانند بدون نگرانی از آن که کسی به آزار و اذیت آنها دست یازد، به‌راحتی به فعالیت‌ها و ورزش‌هایی مانند دوچرخه‌سواری و اسکی‌بازی بپردازند.  

«صنم» از ساکنان کابل، که برای گردشگری به تپه‌های اسکی بامیان آمده است، به تلویزیون محلی بامیان گفت که دیدن دختران و پسران در این بازی هیجان‌انگیز برایش خیلی خوش‌آیند است و خوشحال است که توانسته است خود را به بامیان برساند. 

جنگ و خشونت مداوم دهه‌های گذشته در کشور، فرصت‌های تفریحی زیادی را از جوانان افغان گرفته است. برخی که توان مالی دارند، برای لحظاتی سرگر می ‌و خوشگذرانی ناچارند به کشورهای همسایه، کشورهای آسیای مرکزی، یا دبی سفر کنند. تابلوهای تبلیغاتی سفرهای تفریحی به آن مناطق، در گوشه و کنار کابل و دیگر بزرگ شهرهای افغانستان نصب است. در چنین شرایطی، بسیج امکانات مختلف برای رشد گردشگری داخلی و نیز جلب گردشگران جوامع دیگر، از جمله نیازهای فوری برای رشد اقتصاد محلی است که شوربختانه هنوز اقدام چشمگیری در آن زمینه صورت نگرفته است. 

عباس خاوری، از اداره اطلاعات و فرهنگ بامیان، می‌گوید:‌ «شما شاهد بودید که بامیان (برای یک سال) به عنوان نخستین پایتخت فرهنگی سازمان کشورهای عضو سارک انتخاب شد و ما در جشنواره سارک میزبان گردشگران زیادی بودیم. از نظر زیرساخت‌ها، در حال حاضر پنج هتل معیاری(استاندارد) در بامیان وجود دارند و به همین دلیل ما توانستیم در جشنواره سارک از مهمانان خارجی و داخلی به گونه بهتری میزبانی کنیم و خدمات مناسب‌تری به آنان ارائه کنیم. این امر سبب شده است که بامیان از اهمیت بیشتری برخوردار شود. در عین حال، ما توانستیم در همکاری و هماهنگی با بخش خصوصی، جاذبه‌های گردشگری بامیان را به گردشگران داخلی و خارجی معرفی کنیم که همین موضوع باعث شد تا بتوانیم با وجود نا‌امنی‌ها در مسیرهای منتهی به بامیان، بازهم میزبان گردشگران داخلی و خارجی باشیم.» 

اما برای همایون اصغری، استاد اقتصاد، این کار کافی نیست. او درباره پیوند گردشگری و اقتصاد، به ایندیپندنت فارسی می‌گوید:‌ «صنعت گردشگری، به حیث راهبرد توسعه‌ای در اقتصاد، فرهنگ‌، امنیت و سیاست مطرح است. پیامدهای مثبت زندگی میلیون‌ها نفر را در دولت‌های مختلف تغییر داده است. از اروپا که بگذریم، تایلند سالانه ۳۸ میلیون گردشگر دارد. ترکیه ۴۸ میلیون، و سنگاپور که ۹۰۰ برابر کوچکتر از افغانستان است، سالانه ۸ میلیون گردشگر خارجی دارد. ما چقدر داریم؟» 

او می‌افزاید:‌ «بسیاری از کشورها با اتکا به این صنعت، اقتصاد خود را به نقطه اوج رسانده‌اند و در ردیف کشورهای توسعه یافته در جهان قرار گرفته‌اند.»

اگر جنگ اجازه بدهد و آرزوی مردم بامیان، با توافق صلح آمریکا و طالبان برآورده شود، افغانستان هم مناطق گردشگری زیادی دارد. از منار شگفت‌انگیز جام در غور، تا مناظر طبیعی بند کجکی، و از ولایت کمتر دیده شده نورستان، تا رشته کوه‌های پامیر و سالنگ، می‌تواند دل جهانگران خارجی را برباید.