در حالی که پنهان شدن علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، پس از آغاز جنگ با اسرائیل به دستمایه‌ای برای طنز و کنایه در میان افکار عمومی بدل شده، مقام‌های حکومتی یکی پس از دیگری با روایت‌هایی اغراق‌آمیز می‌کوشند نشان دهند او در تمام روزهای جنگ در «اتاق عملیات» حضور داشته و فرماندهان را شخصا هدایت کرده است.
در تازه‌ترین این ادعاها، علی لاریجانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی، گفت که خامنه‌ای در جریان جنگ، «موازنه را تغییر داد، چرا که در روز نخست، شمار زیادی از فرماندهان ترور شدند، اما او بلافاصله جانشینانشان را معرفی کرد». لاریجانی در ادامه ادعاهایش افزود که رهبر جمهوری اسلامی به‌عنوان فرمانده کل قوا در اتاق عملیات «مدیریت» می‌کرد و فرماندهان از او «مشورت» می‌گرفتند و «هدایت» می‌شدند. هنگامی هم که آمریکایی‌ها گفتند باید تسلیم شوید، خامنه‌ای با «قدرت» پاسخ داد: «تسلیم نمی‌شویم و مقابله می‌کنیم.»
این دست روایت‌ها که پیش‌تر نیز از زبان دیگر مسئولان حکومتی شنیده شده بود، در حالی مطرح می‌شوند که گزارش‌ها حاکی است در جریان جنگ ۱۲ روزه حتی رئیس‌جمهوری و وزیر امور خارجه نیز به خامنه‌ای دسترسی نداشتند. اکنون نیز، با وجود پایان جنگ، خامنه‌ای همچنان از حضور در انظار عمومی خودداری می‌کند. حال آنکه پیش از این، معمولا دست‌کم هفته‌ای یک بار در مراسم یا سخنرانی‌های عمومی دیده می‌شد.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
رهبر جمهوری اسلامی که در سال‌های گذشته همواره در مراسم ویژه اربعین در «بیت رهبری» حضور داشت و سخنرانی می‌کرد، امسال در مراسم روز پنجشنبه ۲۳ مرداد، به شکلی بی‌سابقه غایب بود.
طبق گزارش وب‌سایت رسمی او، هیئت‌های دانشجویی همچون هر سال در حسینیه «امام خمینی» حاضر شدند و مداحان حکومتی نیز برنامه اجرا کردند، اما میزبان مراسم در میانشان نبود. این غیبت ادامه روندی است که از شب‌های عزاداری دهه اول محرم آغاز شد؛ زمانی که خامنه‌ای تنها در شب عاشورا، آن هم به شکلی کوتاه و محدود، شرکت کرد و در شب‌های دیگر حضور نیافت.
غیبت ادامه‌دار رهبر جمهوری اسلامی
از بامداد ۲۳ خرداد، زمانی که اسرائیل با ترور فرماندهان ارشد سپاه و شماری از فعالان برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی، عملا جنگ را آغاز کرد، تاکنون دو ماه گذشته است. در این ۶۰ روز، حضور علی خامنه‌ای در انظار عمومی به‌شدت محدود بوده و حتی پیام‌های تصویری او نیز کاهش یافته است. نقش و میزان دخالت او در تصمیم‌گیری‌های کلان این دوره نیز همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
بررسی روزشمار حضور او در خبرها نیز این موضوع را اثبات می‌کند. خامنه‌ای روز ۱۶ مرداد، علی‌اکبر احمدیان و علی شمخانی را به‌عنوان نمایندگانش در شورای دفاع و علی لاریجانی را به نمایندگی در شورای عالی امنیت ملی منصوب کرد.
پیش‌تر در ۱۲ مرداد، هم رسانه‌های حکومتی خبر دادند که او با استعفای کاظم صدیقی از امامت نماز جمعه تهران موافقت کرده است؛ استعفایی که در پی بازداشت فرزند و عروس صدیقی به اتهام دست داشتن در یک پرونده بزرگ فساد مالی و اقتصادی مطرح شد.
تنها حضور پررنگ و رسانه‌ای خامنه‌ای در این ۲۰ روز اول مردادماه، روز سه‌شنبه ۷ مرداد در مراسم چهلم کشته‌شدگان جنگ ۱۲ روزه با اسرائیل بود. این مراسم در حسینیه بیت رهبری برگزار شد و برخلاف معمول، او با میکروفون دستی و ایستاده سخن گفت؛ سخنرانی که حدود هشت دقیقه طول کشید و محتوای آن تکرار مواضع همیشگی بود. اینکه موضوع‌هایی چون برنامه هسته‌ای، غنی‌سازی و حقوق بشر صرفا «بهانه» غرب است و «دشمن» با اتحاد مردم ایران مخالف است. او مدعی شد که «دشمنان و همه دنیا در جریان این جنگ قدرت جمهوری اسلامی را به چشم دیدند» و ادعا کرد: «دست ما پر است.»
او پیش‌تر در سوم مرداد نیز در پیامی به مناسبت چهلمین روز کشته شدن فرماندهان سپاه پاسداران و عوامل برنامه هسته‌ای در حملات اسرائیل، این اقدام را «ضربه سنگین» خواند، اما در ادامه نوشت: «دشمن ابله و کوته‌بین به هدفش نرسید. آینده نشان خواهد داد که هر دو حرکت نظامی و علمی، شتابنده‌تر از گذشته به سمت افق‌های بلند پیش خواهد رفت.»
علی خامنه‌ای روز بیست‌وپنجم تیرماه در نخستین سخنرانی خود پس از آغاز جنگ ایران و اسرائیل، در جمع مقام‌های ارشد قوه قضاییه ادعا کرد که «نقشه دشمنان» را خداوند باطل کرد و مردم به «پشتیبانی از نظام» وارد میدان شدند. رهبر جمهوری اسلامی در همین سخنرانی، خواستار حفظ «وحدت عظیم ملی» برآمده از جنگ شد و آن را برای دفاع از نظام ضروری خواند.
یک روز قبل از این سخنرانی و در روز بیست‌وچهارم تیرماه، خامنه‌ای در پاسخ به نامه احمد جنتی، سه فقیه شورای نگهبان، احمد خاتمی، علیرضا اعرافی و احمد حسینی خراسانی را پس از پایان دوره شش‌ساله، در سمتشان ابقا کرد.
خامنه‌ای شامگاه چهاردهم تیر هم‌زمان با شب عاشورا و پس از غیبت معنادار در مراسم عزاداری شب‌های پیشین، در حسینیه امام خمینی حاضر شد و از محمود کریمی، مداح حکومتی، خواست سرود «ای ایران» را بخواند.
این اقدام واکنش‌های گسترده‌ای برانگیخت و بسیاری یادآور شدند که خامنه‌ای که همواره در پی تقویت ایده «امت اسلامی» بود، اکنون که به بن‌بست رسیده، از نمادهای ملی بهره‌برداری می‌کند. این در حالی بود که پیش‌تر در سومین پیام ویدیویی‌اش پس از جنگ، نیز به شکلی بی‌سابقه به نمادهای ملی و فرهنگ و تمدن ایران متوسل شده بود.
روز پنجم تیر، پس از اعلام آتش‌بس، او در پیامی تصویری گفتمان همیشگی خود را که بر «امت اسلام» متمرکز بود، کنار گذاشت و برای تهییج حس ملی‌گرایی ایرانیان، بر عباراتی چون «ملت ایران» و «پیشینه تاریخی و فرهنگی ایران» تاکید کرد و مدعی شد: «اسرائیل زیر ضربات جمهوری اسلامی از پا درآمد و له شد.»
سومین پیام ویدیویی خامنه‌ای به دلایل متعدد بازتاب گسترده‌ای یافت و بسیاری از تحلیلگران انتشار آن را، با توجه به ادامه حضور رهبر جمهوری اسلامی در مخفیگاه، عجیب دانستند؛ به‌ویژه آنکه کیفیت پایین و مشکلات فنی پیام نشان می‌داد دسترسی به محل اختفای او چنان محدود است که حتی تیم رسانه‌ای ویژه او نیز احتمالا نتوانسته‌اند در محل حاضر شوند.
پیش‌تر هم گزارش‌های غیررسمی منتشر شده بود که بر اساس آن، اعضای شورای عالی امنیت ملی به دلیل دسترسی نداشتن به خامنه‌ای، ناچار شدند بدون اخذ مجوز مستقیم از او، با آتش‌بس موافقت کنند.
خامنه‌ای دومین پیام ویدیویی خود را در روز بیست‌وهشتم خرداد، در حالی منتشر کرد که زمزمه‌هایی از انتقال او به مخفیگاه شنیده می‌شد. او در این پیام، آمریکا را تهدید کرد که در صورت مداخله در جنگ، با «صدمه جبران‌ناپذیر» روبرو خواهد شد. با این حال، کمتر از یک هفته پس از این تهدید، آمریکا تاسیسات هسته‌ای جمهوری اسلامی را در فردو، نطنز و اصفهان بمباران کرد.
نخستین پیام تصویری خامنه‌ای نیز روز بیست‌وسوم خرداد و پس از حمله اسرائیل منتشر شد. او در این پیام گفت: «رژیم خبیث و رذل صهیونی دچار خطا و غلطی بزرگ شد که عواقب آن او را بیچاره خواهد کرد و از این خباثت بزرگ خلاصی نخواهد یافت.»
به این ترتیب می‌توان چنین نتیجه گرفت که پس از آغاز جنگ، خامنه‌ای سه سخنرانی حضوری داشت: یکی ۲۵ تیر برای مسئولان قوه قضاییه، دیگری ۷ مرداد در مراسم چهلم کشته‌شدگان جنگ و یک حضور کوتاه در ۱۴ تیر، شب عاشورا، به علاوه انتشار تعدادی پیام در صفحه منسب به او در شبکه اجتماعی ایکس. او سه پیام تصویری هم منتشر کرد: نخست در ۲۳ خرداد، دوم در ۲۸ خرداد و سوم در ۵ تیر پس از اعلام آتش‌بس.
در این مدت، دو مورد ابلاغ حکم یا پذیرش استعفا نیز انجام داد: ابقای سه فقیه شورای نگهبان در ۲۴ تیر و پذیرش استعفای کاظم صدیقی از امامت نماز جمعه در ۱۲ مرداد. به عبارت دیگر، طی دو ماه فقط سه سخنرانی حضوری داشت، در حالی که در سه دهه گذشته، معمولا دست‌کم هفته‌ای یک بار در مراسم یا برنامه‌ای حضوری سخنرانی می‌کرد.
ترس از ترور یا بیماری؟
کاهش قابل‌‌توجه دفعات حضور علنی و محدود شدن سخنرانی‌ها و پیام‌ها، به گمانه‌زنی‌ها درباره وضعیت جسمی و احتمال تشدید بیماری خامنه‌ای دامن زده است. با این حال، بیشتر تحلیلگران بر این باورند که عامل اصلی، نگرانی جدی از ترور یا کشته شدن او است؛ به‌ویژه آنکه مقام‌های اسرائیل در هفته‌های اخیر چندین بار مستقیما رهبر جمهوری اسلامی را تهدید کرده‌اند.
یسرائیل کاتز، وزیر دفاع اسرائیل، روز دوشنبه ۲۰ مرداد در واکنش به انتشار فهرستی از مقام‌های بلندپایه سیاسی و امنیتی اسرائیل که به گفته او، جمهوری اسلامی برای ترور انتخاب کرده است، خامنه‌ای را تهدید کرد. او در پیامی در شبکه اجتماعی ایکس خطاب به رهبر جمهوری اسلامی نوشت: «وقتی از پناهگاه بیرون می‌آیی، هرازگاه به آسمان نگاه کن و به هر صدایی با دقت گوش بده؛ شرکت‌کنندگان عروسی خونین آن بالا منتظر تو هستند.»
«عروسی خونین» اشاره‌ای است به عملیات نظامی هماهنگ اسرائیلی که نیروهای دفاعی اسرائیل و موساد در ۲۳ خرداد ۱۴۰۴ اجرا کردند و به کشته شدن ۳۰ فرمانده ارشد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی انجامید. این عملیات، آغازگر جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل بود و نام آن از صحنه‌ای در سریال «بازی تاج و تخت» گرفته شده است که در آن، گروه رقیب سران گروه دیگر را ناگهانی و به‌طور دسته‌جمعی، به قتل رساند.
کاتز پیش‌تر نیز در تهدیدی آشکار خطاب به خامنه‌ای گفته بود: «دفعه بعد بازوی بلند ما به شخص تو خواهد رسید.» او هشدار داده بود: «اگر به تهدید اسرائیل ادامه بدهی، بازوی بلند ما بار دیگر، با قدرتی بیشتر، به تهران‌ــ و این بار، به شخص تو‌ــ خواهد رسید.»
تمایل به مذاکره و خروج موقت از بن‌بست
در شرایطی که جمهوری اسلامی در بن‌بستی بی‌سابقه گرفتار شده و نگرانی از ترور خامنه‌ای افزایش یافته است، برخی ارکان حکومت از مذاکره دفاع می‌کنند و در مقابل بخشی از جریان تندرو نیز با آن مخالف‌اند.
خبرگزاری رویترز به‌تازگی در گزارشی به این موضوع پرداخت و ضمن اشاره به شکننده بودن آتش‌بس با اسرائیل، به نقل از سه منبع مطلع ایرانی نوشت که حکومت ایران مذاکره با آمریکا را تنها راه اجتناب از تشدید درگیری و دور کردن خطر موجودیتی می‌داند. به گفته یکی از منابع سیاسی، علی خامنه‌ای اکنون به این نتیجه رسیده که «هزینه تقابل نظامی را دیده‌اند» و به سمت مذاکره تمایل پیدا کرده است.
یک دیپلمات غربی نیز به رویترز گفت: «حکومت ایران هرگز تا این اندازه آسیب‌پذیر نبوده است. در داخل، نارضایتی از جنگ، انزوا، سوءمدیریت و کمبود آب و برق روبه‌افزایش است و خاموشی‌های روزانه و بحران ذخایر آب، فشار بر کسب‌وکارها را تشدید کرده است.»
