در ۱۸ ماه گذشته، ریاض بی‌سروصدا کلاسی کامل در دیپلماسی ارائه کرده و نحوه مواجهه کشورهای غربی با مسئله فلسطین را به‌تدریج بازتعریف کرده است. علی شهابی در مقاله‌ای در عرب نیوز می‌نویسد عربستان سعودی تحت رهبری شاهزاده محمد بن سلمان، ولیعهد، و دیپلماسی فعال فیصل بن فرحان، وزیر خارجه، راهبردی عملگرایانه و سخت‌گیرانه را دنبال کرده است: چتر راهبردی واشینگتن بر سر اسرائیل با نطق‌های آتشین یا طوفان‌های مجازی از هم نمی‌پاشد. عربستان سعودی به‌جای نمایش‌های احساسی، رویکردی صبورانه و تدریجی را اتخاذ کرده است‌ــ تضعیف آهسته اعتبار اسرائیل در نگاه غرب، تا جایی که محاسبات سیاسی در پایتخت‌های گروه هفت شروع به تغییر کند. این رویکرد شاید برای ناظران عجول کند به‌ نظر برسد، اما در جهانی که پایداری پاداش می‌گیرد نه هیاهو، تاثیر واقعی از همین مسیر ساخته می‌شود.

در مرکز این رویکرد، درکی دقیق از حدود توان و اعمال هوشمندانه اهرم فشار قرار دارد. عربستان سعودی وانمود نمی‌کند که می‌تواند ابرقدرتی را وادار به تبعیت کند. در عوض، بازار نفت را باثبات نگه داشته است و از ماجراجویی‌های نظامی پرهیز می‌کند‌ــ حرکاتی که دسترسی پشت پرده به کانون‌های سیاست‌گذاری در پارلمان‌ها، وزارتخانه‌ها و هیئت‌مدیره‌های غربی را فراهم می‌آورد. منتقدان این خویشتن‌داری را به حساب ضعف می‌گذارند، اما در واقع نشان از درایتی عمیق دارد: دهه‌ها لفاظی پرشور فقط منطقه به آشوب کشانده است. ریاض آموخته است که توازن و تناسب، نه تحریک، نتایج پایدار در پی دارد.

تلاش برای ائتلاف از پاریس آغاز شد؛ جایی که فرانسه در جست‌وجوی نقشی منطقه‌ای، نقطه اتکایش را در عربستان سعودی یافت. لندن در واکنش به خشم عمومی از بحران غزه، به جریان پیوست؛ بعدی اتاوا بود که نمی‌خواست در گروه هفت تنها بماند. هرچند به رسمیت شناختن فلسطین نمادین است، همین نمادگرایی ستون اصلی وجهه اسرائیل به‌عنوان یک دموکراسی عادی غربی بوده است. 

ریاض بازی بلندمدت را انتخاب کرده‌ است‌ــ اتکا به گذر زمان، نه هیاهو، برای فروپاشی اجماع قدیمی واشینگتن. این اجماع همین حالا در دانشگاه‌ها، ایالت‌ها و میان شرکت‌ها در حال فرسایش است. راهبرد عربستان سعودی روشن است: تمرکز توجه جهانی را بر مسئله غزه حفظ کند، بهانه‌ای برای انفعال آمریکا باقی نگذارد، و بگذارد رای‌دهندگان آمریکایی بار اخلاقی و سیاسی را خود به دوش بکشند.

ولیعهد عربستان سعودی در سخنرانی‌اش در شورای مشورتی، موضع کشور را به‌وضوح اعلام کرد: به رسمیت شناختن اسرائیل بدون تشکیل دولت مستقل فلسطینی ممکن نخواهد بود. این بازگشت به تهدیدهای نفتی دهه ۱۹۷۰ نیست‌ــ که در دنیای امروز فقط موجب تسریع روند متنوع‌سازی انرژی در غرب می‌شود و درآمد عرب‌ها را کاهش می‌دهد. در عوض، ریاض بازارها را باثبات نگه می‌دارد و روند ادغام منطقه‌ای اسرائیل را تا زمان جدی شدن مسیر راه‌حل دو‌کشوری به حالت تعلیق درمی‌آورد.

وعده عادی‌سازی روابط با اسرائیل همچنان روی میز، اما پشت دروازه راه‌حل دوکشوری است. پیمان ابراهیم مسیر را برای کشورهای منطقه باز کرد، اما عربستان سعودی نقشه جدیدی ترسیم کرده است. سرمایه‌گذاری حاکمیتی، اتصال به دریای سرخ و همکاری‌های پیشرفته همه در دسترس‌اند‌ــ اما فقط پس از توافق. اکنون این اسرائیل است که باید برای شهروندانش توضیح دهد چرا ایدئولوژی مانع فرصت تاریخی تبدیل این کشور از یک دژ نظامی به بازیگری منطقه‌ای می‌شود. وقتی منطق اقتصادی با ضرورت راهبردی همسو شود، ایدئولوژی در نهایت عقب‌نشینی می‌کند.

یکی از تحولات مهم، فراخوان علنی عربستان سعودی و دیگر کشورهای عربی برای خلع سلاح حماس و واگذاری کنترل غزه بود. این گام قاطع بهانه اسرائیل برای ادامه جنگ غزه را از بین برد. با حذف ادعای «نبود شریک برای صلح»، اسرائیل دیگر نمی‌تواند جنگ را زیر لوای دفاع مشروع توجیه کند‌ــ و این موضع جامعه بین‌المللی برای پایان جنگ و ضرورت یافتن راه‌حل سیاسی را تقویت کرده است.

آنان که خواستار تحریم، محاصره یا جنگ‌اند، تاریخ و شرایط کنونی را بد فهمیده‌اند. قدرت امروز در استفاده هوشمندانه از اهرم فشار در نقاط کلیدی است‌ــ نه در شعارهای تند از تریبون‌ها. دیپلماسی عربستان سعودی دموکراسی‌های غربی را واداشته است تا مسئله تشکیل کشور فلسطینی را جدی‌تر بررسی کنند. آنچه این کشور در ۱۸ ماه به دست آورده است را نیم‌قرن نشست و نطق سیاسی نتوانسته بود محقق کند. اکنون وظیفه دیگر پایتخت‌های عربی این است که این مسیر را تقویت کنند، نه اینکه آن را با نمایش‌های بی‌نتیجه پراکنده کنند.

دیر یا زود، اسرائیل باید انتخاب کند: انزوای فزاینده یا هم‌زیستی با یک کشور مستقل فلسطینی. امروز کلید این مسیر در دستان عربستان سعودی است‌ــ که همچنان تنها روزنه دیپلماتیک واقعی برای رام‌الله نیز به‌ شمار می‌رود.

در میدان‌های نبرد ۲۰۲۵‌ــ اتاق‌های کنفرانس، هیئت‌مدیره‌ها و رسانه‌های اجتماعی‌ــ عربستان سعودی آرام، سنجیده و بر اساس شروط خود پیش می‌رود. برای کسانی که نتیجه را به نمایش ترجیح می‌دهند، این رفتار نه نشانه احتیاط بلکه نشانه خردمندی است.