در حالی که هر روز اخبار ناخوشایندی از محیط زیست ایران و در معرض خطر بودن گونه‌های جانوری و گیاهی آن، حتی گونه‌های نادر، در رسانه‌ها منتشر می‌شود، عربستان سعودی تمام تلاشش را به کار گرفته است تا حیات وحش این کشور را احیا کند.

 خبرگزاری‌های عربستان سعودی گزارش دادند که بزرگ‌ترین پارک حیات وحش این پادشاهی به نام منطقه حفاظت‌شده سلطنتی ملک سلمان بن عبدالعزیز، تاکنون بیش از یک هزار و ۲۴۵ حیوان وحشی را اسکان داده و بیش از ۱۲۰ تولد هم برای حیوانات ساکن این زیستگاه ثبت شده است.

این منطقه حفاظت‌شده که در شمال عربستان سعودی واقع شده، محل زندگی بیش از ۲۹۰ گونه پرنده مهاجر و بیش از ۳۵۰ گونه از پستانداران، خزندگان و دوزیستان مختلف است. در میان این حیوانات، غزال عربی کمیاب، غزال عربی و همچنین دلیجه، یک پرنده شکاری متوسط، وجود دارد.

این منطقه حفاظت‌شده مساحتی بالغ بر ۱۳۰ هزار کیلومتر مربع را در برمی‌گیرد و دارای طیف وسیعی از ویژگی‌های جغرافیایی است از جمله کوه‌ها، دشت‌ها و فلات‌ها و بناهای تاریخی نادری است که قدمت آن‌ها به حدود هشت هزار سال قبل از میلاد مسیح برمی‌گردد.

افزون بر این، عربستان سعودی بر افزایش آگاهی زیست‌محیطی در جامعه تمرکز کرده است. سال گذشته، سازمان حفاظت از محیط زیست عربستان سعودی گزارش داد که بیش از دو میلیون و چهارصد هزار نهال کاشته، ۷۰۰ هزار هکتار را احیا کرده و ۱۱۹ تن زباله خطرناک را با کمک‌های داوطلبانه مردم جمع‌آوری کرده است.

اما در سوی دیگر، مرگ گونه‌های در معرض انقراض در ایران، از جمله گربه پالاس، یوز و آهوهای وحشی به‌ دلیل شکار، تصادف‌های جاده‌ای و فراهم نبودن محل اسکان مناسب، به سرخط اخبار تبدیل شده است.

ایران با تنوع زیست‌محیطی بالا از دیرباز محل زیست انواع گونه‌های جانوری بوده است، اما بسیاری از این‌گونه‌ها در طول زمان در معرض انقراض قرار گرفته‌اند. اردیبهشت ۱۴۰۳، مرضیه موسوی، کارشناس حوزه محیط زیست، اعلام کرد که از یک هزار و ۳۶ گونه جانوری مهره‌دار در ایران، ۷۵ گونه در لیست قرمز اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت قرار دارند. این‌گونه‌ها با ارزیابی‌های صورت‌گرفته، در سه وضعیت بحرانی، در خطر انقراض و آسیب‌پذیر قرار دارند.

یوزپلنگ ایرانی، گوزن زرد ایرانی، گورخر آسیایی، فک خزری، هوبره، پلنگ، خرس سیاه آسیایی و تمساح پوزه‌کوتاه تنها تعداد کمی از گونه‌های در معرض انقراض‌اند که گروه‌های مردم‌نهاد می‌کوشند با ایجاد برنامه‌های تبلیغاتی و آموزشی راهکاری برای حفاظت از آن‌ها بیابند.

در همین حال جنگل‌خواری رو به افزایش، آتش‌سوزی‌های تعمدی در مراتع و جنگل‌ها و آلودگی تالاب‌ها و رودخانه‌ها هر کدام ردپای سیاست‌های غلطی را در خود دارند که نشان می‌دهد سهم جریان‌های رانتی و فساد بر حفاظت از محیط زیست در ایران ارجحیت دارد و زندگی جانوران را تهدید می‌کند.

حتی باغ‌وحش‌های ایران نیز جای امنی برای حیوانات نیستند و فعالان حامی حقوق حیوانات و کارشناسان محیط‌ زیست در سال‌های گذشته بارها درباره وضعیت بحرانی باغ‌‌ وحش‌ها و باغ‌های پرندگان در ایران هشدار داده‌اند. سوء‌مدیریت و بی‌توجهی از دلایل اصلی بیماری‌ها، مرگ و افسردگی بسیاری از حیوانات باغ‌ وحش‌های ایران است؛ از جمله مرگ توله‌ببرهای باغ‌ وحش مشهد، مرگ شامپانزه باغ‌ وحش ارم، مرگ ماده‌ببر باغ‌وحش ارم و مریضی هیرمان شیر ایرانی. 

در این میان، مقام‌های ایرانی با وجود شعارهای فراوان برای حفظ یوز ایرانی، حتی برای این گونه جانوری نیز کاری انجام نداده‌اند. کارشناسان محیط‌زیست اذغان دارند که سرعت تخریب زیستگاه‌های یوزپلنگ آسیایی از سرعت اقدام‌های دولت برای حفاظت آن بیشتر است و چنانچه برنامه نجات این گونه در معرض خطر تامین اعتبار و اجرا نشود، انقراض آن قطعی خواهد بود. بر اساس گزارش مدیر پروژه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی، تنها حدود ۲۰ درصد از توله‌هایی که از سال ۱۳۹۵ تاکنون متولد شدند، زنده مانده‌اند و مابقی جان‌ باخته‌اند.    

بی‌توجهی و اختصاص ندادن بودجه برای حفاظت از یوز آسیایی در شرایطی است که به گفته کارشناسان، تنها نسل باقی‌مانده از آن‌ها همین جمعیتی است که در ایران پراکنده شده‌ و در صورت از بین رفتن یوزهای ایرانی، یک گونه ارزشمند برای همیشه در کل دنیا منقرض می‌شود.

در حال حاضر یوزپلنگ ایرانی، پلنگ، شیر ایرانی، فک خزری، گور ایرانی، گوزن زرد، گربه پالاس، درنای سیبری، اردک مرمری و میش مرغ در صدر فهرست گونه‌های در معرض خطر ایران قرار دارند.

مسئولان حفاظت محیط زیست مدعی‌اند که با اقدام‌هایی مانند تکثیر در اسارت به احیای نسل گونه‌های در معرض خطر انقراض کمک می‌کنند، اما گزارش‌های کارشناسی از حیات وحش ایران نشان می‌دهد که این گونه‌های به دلیل روش‌های غیراصولی این سازمان در معرض خطر مضاعف قرار گرفته‌اند. به گفته کنشگران حیات‌ وحش، نگهداری نامناسب گونه‌های در معرض خطر در شرایط اسارت نه‌‌تنها به تکثیر آن‌ها نمی‌انجامد، بلکه خطر انقراضشان را هم به همراه دارد.