در حالی که تهران با بحران کم‌سابقه محافظت نشدن از میراث تاریخی و هویت شهری خود مواجه است، عمارت تاریخی انجمن یا بنگاه حمایت مادران و نوزادان هم که بخشی از یکی از قدیمی‌ترین سازمان‌های خیریه ایران به شمار می‌رفت، به‌طور کامل تخریب شد؛ بنایی که با نام‌های مختلفی چون خانه مسعود نکویی، خانه علی‌اکبر نکویی، مرکز حمایتی شهید رشوانلوپور و بنگاه حمایت مادران و نوزادان در حافظه جمعی ثبت شده بود.
این عمارت را مسعود نکویی، نیکوکار برجسته، در سال ۱۳۴۱ به دولت هدیه کرد که در اختیار سازمان شاهنشاهی خدمات اجتماعی قرار گرفت و تا پیش از انقلاب، به‌عنوان مرکز خدمات حمایتی و بهداشتی برای مادران و نوزادان فعالیت می‌کرد.
این خانه ارزشمند که در اختیار شهرداری تهران بود، سرانجام پس از چند دهه بی‌توجهی و تغییر کاربری‌های پیاپی، بدون هیچ‌گونه ثبت رسمی در فهرست آثار ملی و بدون مقاومت جدی نهادهای متولی میراث فرهنگی، تخریب شد.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
خانه مسعود نکویی که در خیابان ولی‌عصر، کوچه نکویی (نیکویی)، در امتداد خیابان برادران مظفر (صبا سابق) واقع بود، در دهه‌های اخیر مسیر نزولی پر شتابی را طی کرد. پس از انقلاب، بخشی از این خانه به سازمان بهزیستی واگذار شد. با این حال، همین بخش که محدوده غربی عمارت بود، هم در سال ۱۳۷۶ به دلیل نبود مراقبت و حفاظت، تخریب شد.
در دهه‌های بعدی، این بنا به ترتیب مرکز بهداشتی، کارگاه تجهیز مترو، پارکینگ خودرو و حتی محل نگهداری بساط دست‌فروشان شد تا سرانجام در سال ۱۴۰۳، آخرین بقایای آن نیز از بین رفت.
میراثی که می‌توانست موزه شود
خانواده نکویی یکی از نمادهای خیرخواهی اجتماعی در ایران معاصرند. پدر مسعود نکویی، متولد ۱۲۶۵ خورشیدی در آذربایجان، در کودکی یتیم شد و تحت سرپرستی فردی از کسبه لاله‌زار قرار گرفت. او پس از موفقیت در تجارت، سرمایه خود را صرف امور عام‌المنفعه کرد؛ خانه‌ای که امروز دیگر وجود ندارد، هم بخشی از همین روایت بود.
به باور بسیاری از کارشناسان میراث فرهنگی، این عمارت می‌توانست به موزه‌ای برای بازخوانی تاریخ خیریه در ایران و تجلیل از نقش نهادهای مدنی در توسعه اجتماعی بدل شود. اما نه‌تنها این اتفاق نیفتاد، بلکه تلاش‌ها برای حفظ آن نیز ناکام ماند.
به گزارش سایت سفرنویس، در سال ۱۳۸۳، سازمان اوقاف قصد داشت آن را تخریب و به مجموعه تجاری و اداری تبدیل کند که با مخالفت روبرو شد. در سال ۱۳۸۹ نیز طرح سازمان بهزیستی برای ساخت کلینیک ویژه ناشنوایان و نابینایان در این مکان به نتیجه نرسید.
تاریخچه بنگاه حمایت مادران و نوزادان
بنگاه حمایت مادران و نوزادان که این عمارت بخشی از آن بود، ۲۵ آذر ۱۳۱۹ به فرمان رضاشاه تاسیس شد و به‌عنوان نخستین نهاد تخصصی نگهداری از مادران و نوزادان در ایران شناخته می‌شود. این بنگاه پس از جمعیت شیروخورشید سرخ، یکی از باسابقه‌ترین سازمان‌های خیریه ایران به‌شمار می‌رود. در سال ۱۳۳۹، این نهاد به مناسبت سالگرد تاسیس خود، روز ۲۵ آذر را به‌عنوان روز مادر نام‌گذاری کرد.
در دوران پهلوی دوم، ریاست این نهاد بر عهده شهبانو فرح پهلوی قرار داشت و در زمینه توسعه زیرساخت‌های درمانی از جمله ساخت زایشگاه‌های رایگان در مناطق محروم، تاسیس آموزشگاه‌های مامایی و بهیاری اقدام‌های موثری انجام شد. این فعالیت‌ها تا وقوع انقلاب اسلامی ادامه یافت و خدمات رایگان گسترده‌ای به مادران و نوزادان ارائه شد.
تخریب خانه نکویی تنها حذف یک ساختمان نیست، بلکه نشانه‌ای از حذف تدریجی حافظه اجتماعی و تاریخی شهر تهران است. نبود اراده جدی برای ثبت این بنا در فهرست آثار ملی، خودداری از تخصیص منابع برای بازسازی و بی‌توجهی به امکان‌های فرهنگی، همگی نشانگر چالش‌هایی عمیق‌تر در نظام مدیریت شهری و میراث فرهنگی‌اند و این نکته را به ذهن متبادر می‌کنند که در از بین بردن حافظه و هویت تاریخی شهر برنامه‌ای هدفمند وجود دارد.
