در حالی که تنش بین جمهوری اسلامی و قدرت‌های غربی بر سر پرونده هسته‌ای رو‌به‌افزایش است، هر دو طرف در انتظار فرا رسیدن ۲۰ ژانویه و بازگشت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری منتخب آمریکا، به قدرت‌اند و می‌خواهند بدانند ترامپ پس از گذشت چهار سال از خروجش از قدرت، با ورود مجدد به کاخ سفید در قبال جمهوری اسلامی چه سیاستی اتخاذ خواهد کرد.

رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ۱۵ نوامبر به تهران رفت. سفر گروسی به ایران بیانگر تصمیم جمهوری اسلامی به کاهش تنش در دوره انتقالی بین ریاست‌جمهوری جو بایدن و دونالد ترامپ بود؛ به‌ویژه اینکه مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری ایران، هم برای رفع تردیدهای غرب در مورد برخی از جنبه‌های برنامه هسته‌ای تهران، اعلام آمادگی کرده است.

با این حال، انعطاف‌پذیری جمهوری اسلامی نتوانست تروییکای اروپایی (فرانسه، بریتانیا و آلمان) را از صدور پیش‌نویس قطعنامه‌ای علیه جمهوری اسلامی باز دارد و این پیش‌نویس پنجشنبه ۲۱ نوامبر ۲۰۲۴ با حمایت ایالات متحده، به شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ارائه شد. تروییکای اروپایی در این قطعنامه از تهران به دلیل خودداری از همکاری لازم در مورد پرونده هسته‌ای جمهوری اسلامی با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی انتقاد کرد.

جمهوری اسلامی که تصمیم تروییکای اروپایی را ناشی از انگیزه‌های سیاسی می‌داند، پاسخ به اقدام اروپا را به تاخیر نینداخت و در واکنش، از راه‌اندازی مجموعه قابل‌توجهی از سانتریفیوژهای جدید و پیشرفته خبر داد.

بنا بر اعلام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، جمهوری اسلامی با نصب سانترفیوژهای جدید قادر خواهد بود ظرفیت غنی‌سازی اورانیوم خود را به میزان قابل‌توجهی افزایش دهد. با این حال، تنش جدید مانع از ادامه گفت‌وگو‌ها نشد و دو طرف اعلام کردند ۲۹ نوامبر در ژنو، نشستی بین جمهوری اسلامی، تروییکای اروپایی و اتحادیه اروپا برگزار می‌شود.

نگرانی جمهوری اسلامی این است که تشدید روزافزون تنش با تروییکای اروپایی به صدور قطعنامه شورای امنیت برای فعال‌سازی سازوکار ماشه و بازگشت تحریم‌های بین‌المللی که قبل از امضای برجام در سال ۲۰۱۵ علیه ایران اعمال شدند، منجر شود.

ترامپ سال ۲۰۱۸ از برجام خارج شد و سیاست فشار حداکثری علیه جمهوری اسلامی را در پیش گرفت. در مقابل، رژیم ایران هم محدویت‌های اعمال‌شده بر اساس برجام را که میزان غنی‌سازی اورانیوم محدود می‌کرد، کنار گذاشت.

اگرچه ممکن است روسیه و چین مانع تصویب این طرح در شورای امنیت سازمان ملل شوند، چنین اقدامی فشارهای غرب علیه جمهوری اسلامی را افزایش می‌دهد. افزون بر آن، بعید نیست که ترامپ برای کشاندن جمهوری اسلامی پای میز مذاکره، تحریم‌های جدید و سختگیرانه‌ای را علیه تهران اعمال کند.

با توجه به دگرگونی‌های اخیر در خاورمیانه، غرب بر این باور است که جمهوری اسلامی در حال حاضر‌ــ  از زمان روی کار آمدن در سال ۱۹۷۹‌ــ در ضعیف‌ترین موقعیتش قرار دارد. علاوه بر اینکه جنگ اسرائيل در غزه و لبنان، متحدان جمهوری اسلامی (حماس و حزب‌الله) را به‌شدت تضعیف کرده، سامانه‌های پدافند هوایی و قابلیت‌های موشکی جمهوری اسلامی نیز هدف حملات مستقیم اسرائیل قرار گرفته است.

افزون بر چالش‌های کنونی که جمهوری اسلامی را به‌شدت آسیب‌پذیر کرده است، تحریم‌های جدید آمریکا می‌تواند به صادرات نفت ایران که در حال حاضر به ۱.۸ میلیون بشکه در روز می‌رسد، آسیب زیادی وارد کند. در نتیجه، این سوال مطرح می‌شود که آیا اکنون برای دستیابی توافق هسته‌ای جدید با ایرانزمان مناسبی است؟

تردیدی نیست که در صورت تصمیم به از سرگیری مذاکره درباره پرونده هسته‌ای جمهوری اسلامی، قدرت‌های غربی هرگونه مذاکره را با در نظر گرفتن تحولات اخیر منطقه انجام خواهند داد.

از سوی دیگر، علی لاریجانی، مشاور آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، ایده مذاکره مجدد با آمریکا و غرب با هدف دستیابی به توافقی جایگزین توافق هسته‌ای کنونی را مطرح کرد، اما چنین اقدامی هم بدون شک با توجه وضعیت جدید جمهوری اسلامی و منطقه انجام خواهد شد.

اگر پیشنهاد لاریجانی پیامی خطاب به دولت جدید ترامپ باشد، پس می‌توان با قاطعیت گفت که باب مذاکره میان جمهوری اسلامی و غرب باز شده و فشارهای متقابل امروز تنها بخشی از بازی بالا بردن قدرت چانه‌زنی است.

از آنجا که ترامپ با تصمیم توقف جنگ در خاورمیانه و اوکراین به صحنه می‌آید، نحوه برخورد او با جمهوری اسلامی در حل بحران‌ها و پایان دادن به درگیری‌های منطقه نقش عمده و اساسی خواهد داشت.

برگرفته از روزنامه النهارالعربی