در شرایطی که با کشته شدن ابراهیم رئیسی، سیزدهمین رئیس‌جمهوری ایران، قرار است انتخابات ریاست‌جمهوری یک سال زودتر از موعد و در تاریخ ۸ تیر ۱۴۰۳ برگزار شود، چگونگی ثبت‌نام نامزدها و برگزاری انتخابات، کنترل تبلیغات، حملات انتخاباتی نامزدها به یکدیگر، احتمال مشارکت کمتر مردم نسبت به انتخابات سال ۱۴۰۰ و همچنین ادعای اطرافیان چند چهره سیاسی در رابطه با نظر مثبت علی خامنه‌ای درباره برخی این نامزدها برای جانشینی رئیسی، به بحرانی بزرگ در فضای سیاسی اطراف رهبر جمهوری اسلامی تبدیل شده است.

خبرگزاری‌های داخل ایران صبح یکشنبه ۶ خرداد اعلام کردند که بر اساس تصمیم سران سه قوه در نشست شامگاه شنبه، افراد واجدشرایط ثبت‌نام باید مدارکشان را روی سامانه وزارت کشور بارگذاری کنند و در صورتی که مراجع نظارتی آن‌ها را تایید کردند و وزارت کشور برای آنان پیامک ارسال کرد، اجازه دارند برای ثبت‌نام به وزارت کشور مراجعه کنند؛ اما ساعاتی بعد، شورای نگهبان، به‌عنوان نهادی حکومتی مسئول تایید یا رد صلاحیت نامزدها، اعلام کرد که برخلاف ادعای دولتی‌ها، دریافت مدارک و ثبت‌نام نامزدهای ریاست‌جمهوری حضوری انجام می‌شود.

در جلسه مشترک محمدباقر قالیباف، غلامحسین محسنی‌اژه‌ای و محمد مخبر، بر ضرورت «فعال شدن استانداران، فرمانداران، بخشداران و شهرداران سراسر کشور برای ایجاد فضای انتخاباتی» تاکید شد؛ آنچه نشان‌دهنده نگرانی منصوبان و اطرافیان علی خامنه‌ای از ادامه روند کاهش مشارکت مردم در انتخاباتی است که منتقدان آن را «ساختگی و حکومتی» می‌خوانند.

بر اساس اعلام رئیس ستاد انتخابات استان تهران، ثبت‌نام از داوطلبان در روزهای ۱۰ تا ۱۴ خرداد و بررسی صلاحیت‌ها در روزهای ۱۵ تا ۲۱ خرداد انجام می‌شود و در روز ۲۲ خرداد، اسامی داوطلبان نهایی اعلام خواهد شد و نامزدهای تایید صلاحیت‌شده از ۲۳ خرداد تا ۶ تیر وقت دارند برنامه‌هایشان را تبلیغ کنند. تبلیغات از ۷ تیرماه ممنوع اعلام شده است و روز ۸ تیر هم انتخابات ریاست‌جمهوری برگزار می‌شود.

در این میان، تنش‌ میان نیروهای موسوم به اصول‌گرا و انقلابی به منظور معرفی نامزدهای مطلوبشان برای جانشینی ابراهیم رئیسی در حال شدت‌ گرفتن است. در تازه‌ترین موارد، نیروهای وابسته به چهره‌هایی همچون سعید جلیلی، محمود احمدی‌نژاد، مهرداد بذرپاش، علی‌اکبر صالحی، محمدباقر قالیباف، علی لاریجانی و علیرضا زاکانی در شبکه‌های اجتماعی، دیگر نامزدها را هدف حملات مجازی قرار داده و یکدیگر را به افشاگری تهدید کرده‌اند.

فارس، خبرگزاری وابسته به سپاه پاسداران، روز یکشنبه درباره قطعی شدن نامزدی سعید جلیلی نوشت: «شب گذشته چهار نفر از نمایندگان مشهد شامل پژمانفر، ظهوریان، اخلاقی و نخعی‌راد با حضور در دفتر سعید جلیلی، نماینده رهبر انقلاب در شورای عالی امنیت ملی، از او برای حضور در انتخابات ریاست‌جمهوری دعوت کردند که این جلسه حاکی از تصمیم قطعی سعید جلیلی برای حضور در انتخابات بوده است.»

از سوی دیگر، مسعود پزشکیان و محمدجواد آذری جهرمی نیز تاکنون اصلی‌ترین گزینه‌ها و چهره‌های موردتایید نیروهای موسوم به اصلاح‌طلب برای حضور در انتخابات ریاست‌جمهوری محسوب می‌شوند. این امر موجب شده است تا شمار زیادی از چهره‌های تندرو و اصول‌گرا در روزهای اخیر مدعی شوند که شورای نگهبان صلاحیت این دو وزیر سابق در دولت‌های قبلی را تایید نخواهد کرد.

البته آذری جهرمی هنوز نامزدی‌اش را به‌طور رسمی تایید نکرده، اما مسعود پزشکیان روز یکشنبه با اعلام خبر آمادگی برای نامزدی در چهاردهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری، گفت: «قصدم از شرکت در انتخابات افزایش مشارکت مردمی و آوردن برخی افراد پای صندوق‌های رای در شرایطی است که این تصور در سطح داخلی و بین‌المللی در مورد ایران وجود دارد که مردم با صندوق‌ها قهرند.» سیاستی که اطرافیان علی خامنه‌ای با دعوت از عبدالناصر همتی و محسن مهرعلیزاده برای پای صندوق آوردن بخشی از جمعیت تحریم‌کننده در انتخابات سال ۱۴۰۰ هم اجرا کردند، اما با شکست مواجه شد.

در همین حال، ستاد انتخابات کشور با صدور «اطلاعیه شماره ۱»، شرایط تایید صلاحیت نامزدها در روند اداری را اعلام کرد. بر اساس این اطلاعیه «وابستگی نداشتن به رژیم گذشته و موثر نبودن در تحکیم آن» یکی از خط قرمزهای نظام جمهوری اسلامی برای تایید صلاحیت نامزدها اعلام شده است.

از زمان آغاز خیزش سراسری سال ۱۴۰۱ تاکنون، شمار زیادی از جمعیت ایران در اعتراض‌های خیابانی یا تجمع‌های گوناگون مانند مسابقات فوتبال، علاقه مفرطشان به نظام پهلوی را فریاد زدند و از عملکرد محمدرضا شاه و رضاشاه پهلوی تمجید کردند.

بر اساس اطلاعیه ستاد انتخابات کشور، نامزدهای موردتایید، علاوه بر داشتن چهار سال سابقه در سمت‌های مهم حکومتی و دولتی و استانی، داشتن حداقل ۴۰ و حداکثر ۷۵ سال سن و همچنین مدرک تحصیلی فوق‌لیسانس و نیز نداشتن پرونده‌ سیاسی و مالی و امنیتی، نباید «به گروه‌های غیرقانونی و دارای سوابق سوءامنیتی از جمله در فتنه سال ۱۳۸۸» وابسته باشند و «عدم وابستگی به رژیم گذشته و موثر نبودن در تحکیم آن» نیز جزو اصول اولیه نامزدی معرفی شده است.

دستگاه‌های وابسته به نظام جمهوری اسلامی از اعتراض‌های گسترده سال‌های ۱۳۸۸ و ۱۳۸۹ به نتیجه انتخابات ریاست‌جمهوری با عنوان «فتنه ۸۸» یاد می‌کنند.