مقام‌های جمهوری اسلامی حدود سه‌ سال به تناوب وعده دادند که مسئله حقابه دریاچه هامون از رودخانه هیرمند را از «مسیر دیپلماسی» و «گفت‌وگو با طالبان» حل می‌کنند و در تمام این مدت، ضمن انکار امتناع طالبان از پرداخت حقابه ایران، با تکرار ادعاهای آنان گفتند که دلیل تامین‌ نشدن حقابه هامون خشکسالی و کم‌بارشی است. سرانجام پس از ماه‌ها لاپوشانی تاثیر سدسازی‌ها بر خشکی تالاب هامون، در پی بارندگی‌های شدید هفته‌های اخیر که مقداری آب به سمت مرزهای ایران سرازیر کرد، مسئولان جمهوری اسلامی به‌سرعت دست‌به‌کار شدند و ضمن تطهیر طالبان، برای خود دستاوردسازی کردند و مدعی شدند که طالبان آب‌ ورودی به خاک ایران را رهاسازی کرده‌اند.

روز دوشنبه ۱۰ اردیبهشت، ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی، ادعا کرد که طالبان رهاسازی آب به سمت مرزهای ایران را آغاز کرده‌اند و تاکنون حدود ۱۱۲ میلیون مترمکعب آب وارد خاک ایران شده است.

روز چهارشنبه نیز علی سلاجقه، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، ادعای آبگیری ۵۰ درصدی دریاچه هامون را مطرح کرد و گفت: «در هماهنگی با هیئت حاکمه افغانستان، حدود ۶۰ میلیون مترمکعب آب رهاسازی شد.»

صرف‌نظر از تناقض در آمارهای دو مقام دولتی از میزان آب ورودی به ایران، ادعای رئیس سازمان حفاظت محیط‌ زیست درباره آبگیری ۵۰ درصدی دریاچه هامون صدای برخی نمایندگان مجلس را هم درآورد. از جمله محمد سرگزی، نماینده زابل در مجلس، که به سلاجقه توصیه کرد دیپلماسی آب را به وزارتخانه‌های امور خارجه و نیرو واگذار کند.

نماینده زابل همچنین گفت: «رئیس سازمان حفاظت محیط زیست یا شناختی از دریاچه هامون ندارد یا داده‌های نادرست به او منعکس می‌شود.»

سلاجقه پیش‌تر نیز با ایستادن سمت طالبان، ادعا کرده بود که خودداری آنان از تامین حقابه ایران به دلیل «شرایط نامطلوب» آب در افغانستان است. چنین ادعایی در حالی مطرح شد که پس از بازدید هیئت فنی ایران از ایستگاه آب‌سنجی دهرواد در تابستان ۱۴۰۲، محمد جوانبخت، معاون وزیر نیرو در امور آب و آبفا در یک نشست خبری به‌صراحت گفته بود که تیم فنی ایران از ایستگاه آب‌سنجی بالادست‌ سد کجکی بازدید کردند اما مقام‌های افغانستان اجازه ندادند تیم فنی ایران از مخزن سد کجکی که در تصاویر ماهواره‌ای مشخص است ذخایر آبی مناسبی دارد، بازدید کنند.

اینک دولتی‌ها در حالی ادعای رهاسازی آب به سمت دریاچه هامون را تکرار می‌کنند که گزارش‌ها حاکی از آن است که طالبان بخش زیادی از آب هیرمند را به سمت گودزره منحرف کرده‌اند تا مانع رسیدن آب به ایران شوند. این موضوع را محمد سرگزی نیز تایید کرد و ادعای رهاسازی آب از سوی طالبان را «مغایر با منافع ملی و اصول دیپلماسی» دانست.

در واقع، مسئولان جمهوری اسلامی طی روزهای اخیر چندین ادعا درباره آب‌های سرازیر به سمت ایران مطرح کرده‌اند، نخست اینکه این ‌آب‌ها را طالبان رهاسازی کرده‌اند، دوم اینکه ورود آب‌ نتیجه دیپلماسی آن‌ها بوده و سوم اینکه نیمی از دریاچه هامون اکنون پر شده است؛ اما کنشگران محیط زیست هر سه ادعای دولتی‌ها را رد می‌کنند.

محمد درویش، کارشناس آب و کنشگر محیط زیست در واکنش به ادعای سلاجقه در شبکه اجتماعی اکس نوشت: «رئیس سازمان حفاظت محیط‌ زیست مملکت که خودش استاد تمام دانشگاه تهران در رشته آبخیزداری هم هست یا نمی‌داند ۵۰ درصد یعنی چقدر یا نمی‌داند که پنج درصد خیلی کمتر از ۵۰ درصد است، یا چی؟!» او در پایان از هشتگ «دروغ نگوییم» استفاده کرد.

درویش پس از سرازیر شدن آب‌های ناشی از بارندگی‌های شدید به سمت خاک ایران گفت مقدار آبی که وارد ایران شد، از کنترل طالبان خارج بود و این نشان‌دهنده «اراده مثبت طالبان» برای تامین حقابه نبود و آن‌ها اگر می‌توانستند، این آب را هم نمی‌دادند.

پیش‌تر نیز حبیب‌الله دَهمَرده، نماینده حوزه انتخابیه زابل، زهک، هیرمند، نیمروز و هامون در مجلس هم در سخنانی تند به ابراهیم رئیسی حمله کرده و با «دروغگو» خطاب کردن رئیس دولت سیزدهم، به بحران آب در سیستان و بلوچستان اعتراض کرده بود.

ایران و افغانستان در سال ۱۳۵۱، زمانی که امیرعباس هویدا نخست‌وزیر ایران بود، قراردادی امضا کردند که به‌ موجب آن، در هر ثانیه ۲۶ مترمکعب آب رودخانه هیرمند به دریاچه هامون اختصاص می‌یافت.

دریاچه هامون در استان سیستان و بلوچستان پس از خزر و ارومیه سومین دریاچه بزرگ ایران است و یکی از ذخیره‌گاه‌های زیست‌ محیطی ایران به شمار می‌رود.