ایران و متحدانش وعده داده‌اند که با طرح  تقسیم اراضی اسرائيل و سرزمین‌های فلسطینی که دولت دونالد ترامپ به عنوان ابتکاری برای صلح معرفی کرده است، مخالفت کنند. این در حالی است که دوستان کاخ سفید در جزیره‌العرب، از این طرح که توسط داماد رئيس‌جمهوری و گروهی از لابی‌‌گران در واشنگتن طراحی شده است، استقبال کردند.

صفحه رهبر جمهوری اسلامی، آیت‌الله علی خامنه‌ای، در توییتر، گفته‌هایی از او را نقل کرد که بیش از ۱۸ ماه پیش بیان شده بودند؛ یعنی زمانی که جرد کوشنر، همسر ایوانکا ترامپ، که از خانواده‌ای مشغول در صنعت ساخت و ساز املاک می‌آید،  برای اولین بار از ابتکار خود برای صلح در خاورمیانه سخن گفته بود.

از خامنه‌ای نقل شد: «به کوری چشم دولتمردان آمریکا، سیاست شیطانی و خبیث آمریکا در مورد فلسطین با نام معامله قرن به توفیق الهی هرگز تحقق نخواهد یافت.  قضیه فلسطین از یادها نخواهد رفت و مسلما ملت فلسطین و همه ملت‌های مسلمان در مقابل آنان خواهند ایستاد.»

ایران، مثل فلسطینی‌ها و بسیاری از بازیگران دیگر صحنه سیاست عرب، در مذاکرات مربوط به طرح دولت ترامپ شرکت داده نشده بود. این کشور در گذشته از نیروهای نیابتی خود برای خرابکاری در روند انجام طرح‌های آمریکا در منطقه استفاده کرده است؛ مثلا در لبنان در دهه ۱۹۸۰، اسرائيل و فلسطین در دهه ۱۹۹۰، عراق در دهه ۲۰۰۰، و در  سوریه و یمن در دهه ۲۰۱۰. 

این به‌اصطلاح «معامله قرن»، توسط بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائيل، که در مراسم رونمایی از این طرح در روز سه‌شنبه شرکت کرد، مورد تحسین قرار گرفت. او گفت، این «طرحی عالی برای اسرائيل و طرحی عالی برای صلح است.»

دیوید فریدمن، سفیر‌آمریکا در اسرائيل، روز چهارشنبه در نشستی خبری اصرار کرد که «کمی زود است که واکنش فلسطینی‌ها را ارزیابی کنیم.»

اما با سرعت و گستردگی، شاهد واکنش‌های منفی به این طرح بودیم. گروه‌های فلسطینی پرشماری در نمایشی نادر از وحدت، جملگی با این طرح ابراز مخالفت کردند.

محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین، و رهبر حزب رقیب او، حماس، گروهی پیکارجو که نوار غزه را اداره می‌کند، این طرح را «خزعبل» نامیدند و رد کردند. آن دو در اقدامی نادر، دست به برگزاری جلسه‌ای مشترک برای گفت‌وگو در مورد چگونگی پاسخ دادن به آن زدند.

آقای عباس روز سه‌شنبه گفت: «من به ترامپ و نتانیاهو می‌گویم: بیت‌المقدس فروشی نیست. حقوق ما هیچ یک فروشی نیستند و برای چانه‌زنی نیستند. و این معامله شما، این دسیسه، به نتیجه نخواهد رسید.»

سامی ابو زهری، یکی از مقامات حماس، افزود: «گفته‌های ترامپ تهاجمی است و باعث خشم بسیار خواهد شد.»

طبق این طرح، اسرائيل به سیطره کامل بر شهر مورد مناقشه بیت‌المقدس (اورشلیم)‌ می‌رسد و در عوض، فلسطینی‌ها پایتختی در حومه‌های شرقی شهر می‌یابند که پشت دیوار امنیتی جنجالی اسرائيل خواهد بود.

این طرح همچنین به اسرائيل اجازه می‌دهد که منطقه استراتژیک دره اردن را که در مرز اردن و اسرائیل واقع شده است، به خاک خود الحاق کند و همین کار را با تقریبا تمام شهرک‌های خود در کرانه غربی اشغالی (که تحت قوانین بین‌المللی، غیرقانونی هستند) نیز انجام دهد.

طبق نقشه‌های آقای ترامپ، کشور فلسطینی از بخش‌هایی از کرانه غربی تشکیل شده است که با کریدورهایی به هم وصل شده‌اند، و همچنین، نوار غزه تحت حصر و اراضی جنوب آن، که  در معاوضه ارضی به فلسطین خواهند رسید.

این طرح، حق بازگشت پناهنده‌های فلسطینی به سرزمین‌هایی را که از آن‌ها گریخته‌اند یا ده‌ها سال قبل به اجبار از آن‌ها بیرون رانده شده‌اند (و اکنون در خاک اسرائيل هستند)، رد می‌کند.

طبق این طرح، مسئولیت امور امنیتی دولت ‌آینده فلسطین با اسرائیل خواهد بود و آن دولت می‌بایست نظامی‌زدایی شود.

آقای فریدمن نزد گزارشگران اصرار داشت که «واکنش منطقه فوق‌العاده سازنده بوده است.» اما فرای خطوط مذهبی و سیاسی که سال‌هاست خاورمیانه را مشتت کرده‌اند، شاهد مخالفت‌های بلافاصله با این طرح بودیم. 

هر دو طرف جنگ داخلی یمن که سال‌ها به طول انجامیده است (یعنی حوثی‌های مورد حمایت ایران و دولت مورد پشتیبانی عربستان و دارای رسمیت بین‌المللی)، این طرح را محکوم کردند.

چنان‌که انتظار می‌رفت، متحدان ایران، مانند گروه شبه‌نظامی شیعه، حزب‌الله لبنان، نیز این طرح را محکوم کردند. در عین حال، آیت‌الله‌العظمی علی سیستانی، عالی‌ترین مقام مذهبی شیعیان در عراق، که مخالف ایران محسوب می‌شود، نیز همین‌ کار را کرد و خواهان آن شد که بیت‌المقدس «به حاکمیت صاحبان فلسطینی‌اش [و کشور همسایه، اردن] بازگردانده شود؛ حتی اگر این کار مدت‌ها طول بکشد». اردن،  کشوری است با اکثریت سنی و از متحدان قوی آمریکا و میلیون‌ها پناهنده فلسطینی در آن زندگی می‌کنند. این کشور در سال ۱۹۹۴، با اسرائیل توافق صلح امضا کرد.

وزارت خارجه قطر که میزبان یک پایگاه نظامی عمده آمریکایی است گفت توافق باید شامل حق بازگشت و حق داشتن دولتی با حق حاکمیت در مرزهای سال ۱۹۶۷ باشد و در غیر این صورت «صلح، پایدار نخواهد بود.»

ترکیه، کشور عضو ناتو که توسط اسرائیل به پشتیبانی از حماس متهم شده است، هشدار داد که این طرح به نتیجه‌ای  جز رقم زدن تخاصم در این منطقه پردردسر منجر نخواهد شد.

وزارت خارجه ترکیه گفت: «این طرح، طرح الحاق اراضی است و هدفش کشتن راه‌حل دو دولتی، و سرقت زمین‌های فلسطینی است.»

کمتر بازیگری در عرصه سیاست در خاورمیانه توضیح داده است که چگونه با طرح ترامپ مخالفت خواهد کرد. اسرائيل امیدوار است از همین هفته آینده با الحاق بخش‌هایی از کرانه غربی به خاک خود، این طرح را به سرعت پیش ببرد.

اما محمد جواد ظریف، وزیر أمور خارجه ایران، گفت امیدوار است که این طرح «باعث بیداری تمام مسلمانانی شود که دنبال نشانی غلط رفته‌اند.» با این حساب، تهران شاید از این طرح نامحبوب برای دامن زدن به احساسات ضدآمریکایی در منطقه استفاده کند.

ایران سال‌ها است که خواهان بیرون رفتن نیروهای آمریکای از خاورمیانه است و در پی ترور قاسم سلیمانی، از فرماندهان سپاه پاسداران، در حمله‌ای هوایی در روز ۲ ژانویه، به این فراخوان خود شدت بخشیده است.

بعضی از مقامات کشورهای غربی و دولت‌های عرب، از رهبری فلسطین خواستند تا این توافق را بلافاصله رد نکند و در عوض، به پیشنهادهای موجود توجه کند.

دومینیک راب، وزیر خارجه بریتانیا، طرح ترامپ را «طرحی جدی» خواند که «نشان می‌دهد وقت و تلاش بسیاری صرف آن شده» است و از همه طرفین خواست تا آن ‌را «واقعی و منصفانه مورد توجه قرار دهند.»

عربستان سعودی، امارات متحده عربی، و مصر نیز همین موضع را اتخاذ کردند و گفتند که این طرح، «نقطه شروع مهمی» برای بازگشت به مذاکرات است. 

هر سه این کشورها روابط نزدیکی با خانواده ترامپ دارند و با سرمایه‌گذاری‌های سیاسی و مالی، کوشیده‌اند تا کاخ سفید نگرانی‌های حقوق بشری در آن کشورها را جدی نگیرد؛ از جمله ربایش، شکنجه، قتل، قطعه قطعه کردن و ناپدید شدن جمال خاشقجی، ستون‌نویس روزنامه «واشنگتن پست» به دست عوامل سعودی مرتبط با دربار محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان.

مصر که آقای ترامپ با لفظ «دیکتاتور محبوب» خود از رهبر آن، عبدالفتاح السیسی، نام برده است، خواهان «باز شدن مجراهای گفت‌وگو» برای مباحثات بیشتر راجع به این طرح شده است.

وزارت خارجه این کشور در بیانیه‌ای گفت: «مصر از دو طرف مربوطه می‌خواهد که دست به ملاحظه دقیق و کامل چشم‌انداز آمریکا برای دستیابی به صلح بزنند تا شاهد باز شدن مجراهای گفت‌وگو تحت نظارت آمریکا و از سر گرفته شدن مذاکرات باشیم.»

تحلیل‌گران، حمایت کشورهای عربی از این طرح را راهی برای ادامه بازی دادن دولت ترامپ دانستند که بارها نشان داده است که قدرت‌های خارجی می‌توانند با آن بازی کنند.

اچ ای هلیر، دانشوری در اتاق فکر «رویال یونایتد سرویسز انستیتو» و بنیاد کارنگی برای صلح بین‌الملل، به ایندیپندنت گفت: «دولت‌های عرب حامی این طرح بعید است فکر کنند که امکان موفقیت خواهد داشت.»

او افزود: «به احتمال بیشتر، هدفشان از این کار موضع‌گیری در راستای ادامه روابط خود با آمریکا در آینده است.»

در سوی دیگر، سازمان «ریش‌سفیدها»، ائتلافی ار رهبران جهان که توسط نلسون ماندلا، رهبر فقید آفریقای جنوبی و پیشگام مبارزه با آپارتاید، بنیانگذاری شده است، هشدار داد که پیشنهادهای آمریکا «راه‌حل دو دولتی را ناممکن می‌کنند.»