نقی شعبانیان، معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی ایران، با اشاره به اینکه طی یک دهه گذشته تاج‌پوشش گیاهی یک میلیون هکتار از جنگل‌های زاگرس به کمتر از ۱۰ درصد کاهش یافته، گفت که برای اجرای برنامه ۱۰ ساله نجات این جنگل‌های مهم و حیاتی در غرب ایران به بودجه‌ای ۱۰۰ هزار میلیارد تومانی نیاز است که در حال حاضر امکان تامین آن وجود ندارد.

در شرایطی که دو سازمان‌ منابع طبیعی و حفاظت از محیط زیست در ایران همواره به دلیل کمبود یا نبود بودجه برای اجرای طرح‌های زیست‌ محیطی در مضیقه‌اند، بودجه نهادهای نظامی یا عقیدتی در نظام جمهوری اسلامی هرساله به میزان چشمگیر و قابل‌توجهی افزایش می‌یابد، در حالی که میزان افزایش بودجه دو سازمان یادشده که برای حفظ سرزمین ایران و زندگی مردم در دهه‌های آتی حیاتی‌اند، هرسال از نرخ تورم هم کمتر است.

پیش از این، فرزاد علی‌زاده، فعال محیط‌ زیست ساکن ایران، با اشاره به نابودی هفت میلیون هکتار از جنگل‌های زاگرس در ۷۰ سال گذشته، درباره خطر از بین رفتن جنگل‌های ایران در ۵۰ سال آینده هشدار داده بود. جنگل‌های بلوط زاگرس با وسعت شش میلیون هکتار نزدیک به نیمی از جنگل‌های ایران را تشکیل می‌دهند.

اکنون معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری ایران به ایلنا می‌گوید که اگرچه مساحت جنگل‌های زاگرس حدود شش میلیون هکتار براورد می‌شود، در طول چند دهه گذشته تاج‌پوشش گیاهی یک میلیون هکتار از این جنگل‌ها به زیر ۱۰ درصد کاهش یافته و این در حالی است که بر اساس تعاریف علمی، تاج‌پوشش کمتر از ۱۰ درصد عملا جزو جنگل محسوب نمی‌شود.

نقی شعبانیان گفت: «وضعیتی که امروز برای جنگل‌های زاگرس به وجود آمده، مربوط به امروز و دیروز نیست. این جنگل‌ها سال‌های سال است که تحت فشار زیاد بوده‌اند و شاید بتوان گفت نوعی بهره‌کشی از عرصه‌های جنگلی زاگرس به کاهش محسوس تراکم پوشش گیاهی این عرصه‌ها منجر شده است. بخشی از فشارهای وارده بر جنگل‌های زاگرس ناشی از مشکلات اقلیمی نظیر تشدید خشکسالی‌ها و افزایش متوسط دمای هوا است و بخشی دیگر نیز مربوط به فشارهای انسانی است. اگرچه خود مسائل اقلیمی نیز اثر ثانویه فشارهای انسانی محسوب می‌شوند. همچنین بخش مهمی از فشارهای انسانی وارده بر جنگل‌‌های زاگرس نیز ناشی از آن است که معیشت بسیاری از مردم این منطقه به عرصه‌های جنگلی وابسته است؛ از دامداری در جنگل گرفته تا کشت زیر اشکوب و برداشت غیرمجاز از درختان برای تولید چوب یا زغال.»

در طول چند دهه گذشته، میزان برداشت‌ غیرمجاز از جنگل‌های زاگرس به‌ دلیل نیازهای معیشتی مردم این مناطق که در پی گسترش فقر و بیکاری ناشی از سیاست‌های اقتصادی نظام جمهوری اسلامی دائما وخیم‌تر شده، بیش از توان اکولوژیکی این جنگل‌ها بوده و این مسئله در کنار تغییرات اقلیمی و بحران‌هایی مانند ریزگردها باعث شده است جنگل‌های زاگرس عملا دچار ضعف فیزیولوژیکی شوند.

او با بیان اینکه زادآوری در این جنگل‌ها بیش از ۳۰ سال است که به دلیل فشارهای ناشی از نیازهای معیشتی مردم بر جنگل‌های زاگرس متوقف شده است، افزود: «توقف زادآوری در عرصه‌های جنگلی زاگرس باعث شده است درختان موجود در این عرصه‌ها بسیار پیر شوند. وقتی عرصه‌های جنگلی به عنوان بوم‌سازگان‌های زنده تحت تاثیر عوامل بیرونی اعم از عوامل طبیعی یا انسانی دچار ضعف فیزیولوژیکی و پیری می‌شوند، در برابر انواع بیماری‌ها و آفات نیز ضعیف خواهند شد. تشدید هجوم آفاتی چون جوانه‌خوار بلوط در مناطق سردسیری و پروانه‌های برگ‌خوار در مناطق گرمسیری جنگل‌های زاگرس در سال‌های اخیر یا دچار شدن درختان به بیماری زغالی یا سایر بیماری‌های طبیعی همگی آثار ثانویه‌ای‌اند که به دلیل دچار شدن درختان زاگرس به پیری و ضعف فیزیولوژیکی افزایش یافته‌اند.»

در همین حال نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی در سالیان اخیر، ده‌ها تن از دوستداران طبیعت در استان‌های غربی ایران را که به کار آموزش ساکنان محلی برای دفاع از پوشش جنگلی و درختان بلوط زاگرس مشغول بوده‌اند یا سعی کرده‌اند آتش‌‌سوزی‌های فصلی در دامنه زاگرس را مهار کنند، با وارد کردن اتهام‌هایی چون «جاسوسی» بازداشت کرده‌ و سازمان‌های مردم‌نهاد در این حوزه نیز با دستور مقام‌های امنیتی نظام ایران منحل شده‌اند.

معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی ایران تاکید می‌کند که اگر فشارهای طبیعی و انسانی بر جنگل‌های زاگرس در طول سال‌های آتی ادامه یابد، حتما در آینده هجوم آفات و امراض دیگر به این عرصه‌ها را شاهد خواهیم بود، زیرا حدود یک قرن است که معیشت جنگل‌‌نشین‌های زاگرس بیش از توان اکولوژیکی این جنگل‌ها به عرصه‌های جنگلی زاگرس وابسته شده است و دولت‌ها هم نتوانسته‌اند برای کاهش وابستگی معیشتی زاگرس‌نشینان به عرصه‌های جنگلی یا احیای این جنگل‌ها اقدام‌های مناسبی انجام دهند.

شعبانیان با تاکید بر اینکه فشارهای طبیعی و انسانی بر جنگل‌های زاگرس تعادل اکولوژیکی این جنگل‌ها را به هم زده است، گفت: «سازمان منابع طبیعی در سال گذشته سند ملی احیای جنگل‌های زاگرس را با هدف تقویت این جنگل‌ها در طول یک برنامه ۱۰ ساله تدوین کرد. بر اساس براوردهایی که سال ۱۴۰۱ انجام دادیم، برای نجات این جنگل‌ها حداقل به ۱۰۰ هزار میلیارد تومان اعتبار در طول یک دهه نیاز داریم. قطعا این رقم برای نجات عرصه‌های جنگلی زاگرس که در محیط‌زیست و معیشت استان‌های غربی کشور نقش مهمی دارند و با توجه به اینکه سال‌ها است برای نجات این جنگل‌ها هزینه اندکی انجام داده‌ایم، رقم بالایی محسوب نمی‌شود؛ اما متاسفانه در طول سال‌های گذشته و حتی امسال میزان اعتبارات تخصیص‌یافته به جنگل‌های زاگرس در مقایسه با این نیاز بسیار اندک بوده است.»

او در پایان سخنانش تاکید کرد که هر طرحی برای نجات عرصه‌های جنگلی زاگرس زمانی به بار می‌نشیند که مدیریت این جنگل‌ها به خود مردم واگذار شود و در این شرایط است که می‌توان مدیریتی پایدار بر جنگل‌های زاگرس اعمال کرد.